Aan de Bisschoppen betreffende de nieuwe redactie van nr 2267 van de Catechismus van de Katholieke Kerk over de doodstraf

In zijn Toespraak [6664] ter gelegenheid van de 25e verjaardag van de publicatie van de Apostolische Constitutie Fidei Depositum [74], waarmee Johannes Paulus II de Catechismus van de Katholieke Kerk [1] afkondigde, roept de Heilige Vader Paus Franciscus op tot herziening van de leerstelling over de doodstraf, zodat zij de ontwikkeling van de leer op dit punt, zoals die recentelijk heeft plaatsgevonden, beter weerspiegelt. vgl: Doodstraf en "ontwikkeling van de geloofsleer" [[[6664|4]]] Deze ontwikkeling concentreert zich in de eerste plaats op het duidelijker bewustzijn binnen de Kerk van het respect dat aan ieder menselijk leven is verschuldigd. Langs deze lijn bevestigde Johannes Paulus II: "Zelfs een moordenaar verliest zijn persoonlijke waardigheid niet, en God zelf stelt zich daarvoor garant." Evangelium Vitae [[2|9]]

In hetzelfde licht moet de houding ten opzichte van de doodstraf worden begrepen, die steeds breder haar uitdrukking vindt in de leer van de herders en in het bewustzijn van het volk van God. Ook al werd, onder de politieke en sociale omstandigheden in het verleden, de doodstraf in feite als een aanvaardbaar middel gezien om het algemeen belang te beschermen, tegenwoordig is er als gevolg van het toenemend besef dat de waardigheid van een persoon niet verloren gaat, zelfs niet wanneer de ernstigste misdaden zijn begaan, van het diepere begrip van de betekenis van strafrechtelijke sancties opgelegd door de Staat, en van de ontwikkeling van doeltreffender detentiesystemen die gepaste bescherming van burgers garanderen, een nieuw bewustzijn ontstaan dat de ontoelaatbaarheid van de doodstraf erkent en dat daarom oproept tot afschaffing ervan.

In deze ontwikkeling is de leer van de Encycliek Evangelium Vitae [2] van Johannes Paulus II zeer belangrijk. De Heilige Vader noemde als een van de tekenen van hoop voor een nieuwe cultuur van leven "een groeiende publieke weerstand tegen de doodstraf, zelfs wanneer zo’n straf wordt gezien als een ‘wettige verdediging’ van de kant van de samenleving. De moderne maatschappij heeft feitelijk de middelen om de misdaad effectief te stoppen door de misdadigers onschadelijk te maken zonder hen definitief de kans te ontnemen tot inkeer te komen." Evangelium Vitae [[2|27]] De leer van Evangelium Vitae [2] is destijds opgenomen in de editio typica van de Catechismus van de Katholieke Kerk [1]. Daarin wordt de doodstraf niet gepresenteerd als een straf die in verhouding staat tot de ernst van het misdrijf, maar de doodstraf kan worden gerechtvaardigd indien zij "de enig uitvoerbare manier is om de levens van mensen effectief tegen de agressor te verdedigen", zelfs indien in werkelijkheid "gevallen van absolute noodzaak van terechtstelling van de dader vandaag de dag zeer zeldzaam, zo niet praktisch afwezig zijn." Catechismus van de Katholieke Kerk [[1|2267]]

Johannes Paulus II stelde zich ook bij andere gelegenheden tegen de doodstraf op, waarbij hij een beroep deed op zowel respect voor de waardigheid van de persoon als de middelen die de hedendaagse maatschappij tot haar beschikking heeft om zich tegen misdadigers te verdedigen. Zo wenste hij, in zijn Kerstboodschap van 1998 [7018], "de wereld eensgezindheid wat betreft de noodzaak van dringende en adequate maatregelen .... om een eind te maken aan de doodstraf." "Regem venturum Dominum, venite, adoremus” - "Kom laten we aanbidden, de Heer die gaat komen" [[7018|(5)]] De maand erop herhaalde hij dit in de VS: "Een teken van hoop is de toenemende erkenning dat de waardigheid van het menselijk leven nooit mag worden weggenomen, zelfs in geval van iemand die groot kwaad heeft begaan. De moderne maatschappij heeft de middelen om zich te beschermen, zonder criminelen definitief de kans te ontnemen tot inkeer te komen. Ik herhaal mijn oproep die ik onlangs met Kerstmis deed om te komen tot eensgezindheid om een eind te maken aan de doodstraf, die zowel wreed als onnodig is. " 'Op deze wijze is de liefde van God aan ons geopenbaard: God zond Zijn enige Zoon naar de wereld opdat we door Hem leven zouden hebben' (1 Joh. 4, 9) [[4381]] vgl: Tijdens de H. Mis bij gelegenheid van de sluiting van de speciale synode van de Bisschoppen van Amerika [[[7019|8]]]

Ook de navolgende Pausen bleven gemotiveerd om zich uit te spreken voor afschaffing van de doodstraf. Benedictus XVI herinnerde aan "de aandacht van maatschappelijk leiders voor de noodzaak alles in het werk te stellen om de doodstraf uit te bannen.” Africae munus [[3881|(83)]] Later wenste hij een groep van gelovigen toe dat "uw beraadslagingen politieke en wetgevende initiatieven zullen aanmoedigen om in een groeiend aantal landen de doodstraf af te schaffen en voort te gaan op de weg van de aanzienlijke vorderingen die zijn gemaakt in het naleven van het strafrecht, zowel ten behoeve van de menselijke waardigheid van gedetineerden als van het daadwerkelijk handhaven van de openbare orde.” Het gebed van Jezus [[4373|10]]

Vanuit hetzelfde perspectief heeft Paus Franciscus herbevestigd dat "vandaag de dag de doodstraf onacceptabel is, hoe ernstig de misdaad van de veroordeelde ook geweest moge zijn.” Het is geen gerechtigheid iemand de doodstraf te geven [[5857]] Ongeacht het executiemiddel brengt de doodstraf "wrede, onmenselijke en vernederende behandeling met zich mee.” Het is geen gerechtigheid iemand de doodstraf te geven [[5857]] De doodstraf is bovendien verwerpelijk "op grond van de gebrekkige selectiviteit van het strafrechtsysteem en de mogelijkheid van gerechtelijke dwaling.” Het is geen gerechtigheid iemand de doodstraf te geven [[5857]] Het is in dit licht dat Paus Franciscus heeft opgeroepen tot een herziening van de formulering van de Catechismus van de Katholieke Kerk [1] met betrekking tot de doodstraf op een wijze die bekrachtigt dat ‘ongeacht hoe ernstig het misdrijf dat is gepleegd ook moge zijn, de doodstraf ontoelaatbaar is omdat zij een aanval is op de onschendbaarheid en de waardigheid van de persoon.” Doodstraf en "ontwikkeling van de geloofsleer" [[6664|8]]

De nieuwe herziening [7016] van nummer 2267 [1|2267] van de Catechismus van de Katholieke Kerk [1], goedgekeurd door Paus Franciscus, bouwt voort op het voorgaande Magisterium, terwijl zij tegelijkertijd een coherente ontwikkeling van de katholieke leer betekent. vgl: cap. 23: PL 50, 667-669 [[[1104]]] vgl: In haar behandeling van de bepalingen van de voorschriften van de Tien Geboden sprak de Pauselijke Bijbelcommissie, met verwijzing naar de doodstraf, over de “verfijning” van de morele standpunten van de Kerk: “In de loop van de geschiedenis en de ontwikkeling van de beschaving heeft de Kerk ook met betrekking tot de doodstraf en de oorlog haar eigen morele standpunten bijgesteld, en dit vanwege de eerbied voor het menselijk leven die zij koestert. Door voortdurend de Schrift te overdenken hebben haar standpunten steeds meer een absoluut karakter gekregen. Het is steeds hetzelfde antropologische begrip dat ten grondslag ligt aan deze schijnbaar radicale standpunten: de fundamentele waardigheid van de mens die naar Gods beeld is geschapen.” [[[4040|(98)]]] De nieuwe tekst [7016], bevestigt, in het spoor van de leer van Johannes Paulus II in Evangelium Vitae [2] dat een einde maken aan het leven van een misdadiger als straf voor een misdaad, ontoelaatbaar is, omdat het een aanval is op de waardigheid van de menselijke persoon, een waardigheid die men niet verliest, zelfs niet na de ernstigste misdaden te hebben begaan. Deze conclusie wordt getrokken rekening houdend met het nieuwe begrip van strafrechtelijke sancties, toegepast door de moderne Staat, die vooral moeten zijn gericht op de rehabilitatie en sociale re-integratie van de crimineel. Tenslotte, gegeven het feit dat de moderne maatschappij efficiëntere detentiesystemen tot haar beschikking heeft, wordt de doodstraf overbodig als bescherming van het leven van onschuldige mensen. Het blijft zeker de plicht van het openbaar gezag om het leven van de burgers te beschermen, zoals altijd is onderwezen door het Magisterium en wordt bevestigd door de Catechismus van de Katholieke Kerk in de nummers 2265 en 2266 [1|2265.2266].

Dit alles laat zien dat de nieuwe formulering van nummer 2267 van de Catechismus [1|2267] een authentieke ontwikkeling van de leer uitdrukt, die niet in tegenspraak is met eerdere leerstellingen van het Magisterium. Deze leerstellingen kunnen dan ook verklaard worden in het licht van de voornaamste verantwoordelijkheid van het openbaar gezag om het algemeen belang te beschermen in een sociale context waarin de strafrechtelijke sancties anders werden begrepen, en zich ontwikkeld hadden in een omgeving waarin het moeilijker was te garanderen dat de misdadiger zijn misdaad niet kon herhalen.

De nieuwe herziening bevestigt dat het besef van de ontoelaatbaarheid van de doodstraf groeide "in het licht van het Evangelie.” Gaudium et Spes [[575|4]] Het Evangelie helpt immers om de scheppingsorde beter te begrijpen die de Zoon van God aannam, zuiverde en tot vervulling bracht. Zij roept ons ook op tot de genade en het geduld van de Heer die iedere persoon de tijd geeft zich te bekeren.

De nieuwe formulering van nummer 2267 van de Catechismus van de Katholieke Kerk [1|2267] wil energie geven aan een beweging naar een vastberaden engagement om een mentaliteit te bevorderen die de waardigheid van elk menselijk leven erkent en om, in respectvolle dialoog met de burgerlijke autoriteiten, het scheppen van voorwaarden aan te moedigen, die ruimte bieden voor de afschaffing van de doodstraf, waar die nog van kracht is.

Paus Franciscus heeft, tijdens de Audiëntie verleend aan ondergetekende, Secretaris van de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] op 28 juni 2018, deze brief, die was aangenomen in de Gewone Zitting van deze Congregatie op 13 juni 2018, goedgekeurd en heeft de publicatie ervan bevolen.

Rome, het kantoor van de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106], 1 augustus 2018, gedachtenis van H. Alphonsus Liguori.

Luis F. Kard. Ladaria, S.J.
Prefect

+ Giacomo Morandi
Titulair Aartsbisschop van Cerveteri
Secretaris