Echt en vals pluralisme

Ook ditmaal zullen wij ons beperken tot de eenvoudige, gewone taal die we voorbehouden aan het gesprek van de algemene audiënties. Toch moeten we u ter bezinning een wat ondoorzichtig woord voorleggen dat de laatste tijd veel opgang heeft gemaakt in de analyse, ook de katholieke analyse van de leer. Men hanteert het namelijk vaak als een bevrijdende, moderne term en die luidt dan 'pluralisme'. We gaan nu niet spreken over het pluralisme in wijsgerige of staatkundige stelsels; en evenmin over godsdienstig pluralisme buiten de christelijke sfeer.

Pluralisme: een dubbelzinnige term; dat wil zeggen, een term met tweevoudige betekenis. De eerste betekenis is heel mooi: die verwijst naar de vruchtbaarheid van onze katholieke leer. Terwijl deze leer immers qua inhoud zichzelf onomwonden en vergaand gelijk blijft, dat is, strikt gebonden aan zijn eigen ondubbelzinnige realiteit, aan het 'una fides' waarover Paulus zo duidelijk en gezagvol spreekt (Ef. 4, 3-6; Fil. 2, 2; Rom. 15, 5) [b:Ef. 4, 3-6; Fil. 2, 2; Rom. 15, 5] (Vgl. Joh. 10,16; enz.) [[b:Joh. 10,16]], beschikt die leer tevens over een enorme schat aan formuleringen, voor iedere taal (we denken bijvoorbeeld aan het taalwonder op de dag van Pinksteren (Hand. 2, 4-8) [b:Hand. 2, 4-8]), voor ieder tijdperk van de geschiedenis vgl: 1845 [[[4994]]], voor iedere leeftijd en trap van het menselijk leven. vgl. het kerygma ofwel.. vgl. het kerygma ofwel oerboodschap; de didaché ofwel apostolische leer; de eerste symbola ofwel samenvattingen van de leer als regels van de leer, thans credo's genoemd; en vervolgens de catechismussen en de leerstellige werken in allerlei vormen zoals de middeleeuwse theologische summa's en de meer recente werken waarin het katholieke dogma meer uitvoerig en stelselmatig wordt uiteengezet En wat we niet mogen overslaan: de vele, als het ware speelse geluiden van de liturgie die wedijveren met de leerstellige geluiden en aanleiding geven tot de bekende gelijkstelling tussen lex orandi en lex credendi. En hoe zouden we de onuitputtelijke literaire productie vergeten? Deze vormt reeds op zich een bewijsstuk: gestrenge trouw aan de leerstellige normen betekent volstrekt niet de dood voor de bloei van verbeelding en dichtkunst met hun spirituele aard, maar lokt ze juist te voorschijn en bevrucht ze tot een prachtige, altijd nieuwe veelvuldigheid van vormen en woorden.

Dit is het pluralisme van de katholieke Kerk. Hieraan kunnen we het pluralisme toeschrijven dat opborrelt uit de speurtochten van persoonlijke onderzoekingen en uitzonderlijke bewoordingen waartoe de katholieke leer zowel de mysticus als de theoloog en ook de kunstenaar uitnodigt, vooropgesteld dat deze contemplatieven, deze geleerden en deze semantische profeten de waarheid als tweede natuurwet in het gemoed dragen. En we bedoelen de waarheid waarvan de Heilige Geest inderdaad de leraar is (Joh. 14,26; Joh. 16, 23) [b:Joh. 14,26; Joh. 16, 23], maar altijd onder de vertolkingswaarborg van het kerkelijk leerambt. Aan dit ambt heeft Christus de dienst toevertrouwd van het licht (Mt. 5, 14) [b:Mt. 5, 14]; van het woord (Lc. 10, 16) [b:Lc. 10, 16]; van de authenticiteit in het geloven en gemeenschap houden. vgl: Denz.-Sch. 3050 vv. [[[116]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|18]]] vgl: Dei Verbum [[[576|12.23]]] vgl: Unitatis Redintegratio [[[618|21]]]

We zouden het leerstellig pluralisme van de katholieke Kerk kunnen vergelijken met dat van een orkest, waarbij de veelheid van instrumenten en de verscheidenheid van de respectieve partijen samenwerken tot het ontstaan van één enkele, heerlijke harmonie.

In de voorstelling van sommige mensen is het katholieke dogma, dat wil zeggen, een godsdienstige leer die God heeft geopenbaard en als zodanig door het leerambt van de Kerk verklaard, als het ware een gevangenis voor het theologisch of wetenschappelijke denken. Deze mensen zouden we eraan willen herinneren, welk een zekerheid en welk een ruim veld van waarheid en welk een afwisseling van bewoordingen dit katholieke dogma biedt aan de menselijke geest, als een uitnodiging tot overdenken en als een vreugde voor het verstand dat de paden opgaat van de bovennatuurlijke wetenschap omtrent God en de mens. De nederige, wijze theologen weten terdege, hoe heerlijk deze onvergelijkelijke ervaring is. vgl: Dei Filius [[[115|17.22.41]]] Aan hen onze eerbiedige, stimulerende groet.

Hoezeer dit waar is, blijkt uit de feiten. Wanneer katholieken dit leerstellig pluralisme binnen de dogmatische eenheid van de christelijke leer hooghouden, komen ze altijd te staan tegenover de formule van de oude en de moderne hervormers: 'sola Scriptura': Alsof zij de eigenlijke getrouwen waren van de godsdienstige eenheid en alsof de Heilige Schrift zelf niet was voortgekomen uit de apostolische overlevering vgl: Dei Verbum [[[576|7-10]]] en niet was blootgesteld, zodra men haar losscheurt van de apostolische leer, aan het allesbehalve denkbeeldige gevaar ten prooi te vallen aan een persoonlijke, eindeloos middelpuntvliedende en pluralistische interpretatie, namelijk aan het bekende -'vrije onderzoek'. Dit heeft de eenheid van het geloof verbrokkeld tot een ontelbaar veelvoud van persoonlijke meningen dat tevergeefs, of willekeurig, wordt ingetoomd met een verplichte interpretatie die door de gemeenschap is afgekondigd, terwijl ook deze weer wordt verlaten ten gunste van de subjectieve inspiratie die de Heilige Geest rechtstreeks aan de ziel zou suggereren. Kortom: 'de protestantse leer van het vrije onderzoek, of van het enige gezag van de Heilige Geest, als authentieke vertolker van de Schrift, opent de deur voor het meest radicale wijsgerig-godsdienstige subjectivisme'. prof. Siro Offelli prof. Siro Offelli Van de eenheid-scheppende en -vierende plurisymfonie van Pinksteren zouden we terug moeten naar de 'spraakverwarring' waarvan de Bijbel ons het geheimzinnige verhaal heeft overgeleverd? (Gen. 11, 1-9) [b:Gen. 11, 1-9].

Wat voor soort oecumene zouden we zo kunnen stichten? Wat voor kerkelijke eenheid herstellen zonder de eenheid van geloof? Waar zou het heengaan met het Christendom, en nog meer met het katholicisme, als we nu tenslotte, onder de dekmantel van een schoonschijnend maar ontoelaatbaar pluralisme, toch nog de legitimiteit zouden aanvaarden van de leerstellige en dus ook kerkelijke onttakeling die het mee kan brengen?

De ware godsdienst, u en wij geloven dat dit de onze is, mag noch legitiem noch werkdadig heten, als zij niet orthodox is, dat wil zeggen, afgeleid uit een authentieke en ondubbelzinnige verstandhouding met God. Geen vaag en misschien zelfs ontroerd en oprecht godsdienstig gevoel; geen ongebonden geestelijke ideologie, geconstrueerd door autonome, persoonlijke bespiegelingen; geen poging om een godsdienstig niveau te geven aan de nóg zo verheven en hartstochtelijke bewoordingen uit de lyrische en morele maatschappijvisie van gehele volken; geen hermeneutische vivisecties die het Christendom willen toeschrijven aan een natuurlijke of mythische oorsprong; geen enkele andere theorie of observantie die voorbijziet aan de eindeloos mysterieuze en uiterst duidelijke stem die weerklonk op de berg van de gedaanteverandering en daar wees op Jezus, stralend als de zon en wit als sneeuw: 'Dit is mijn Zoon, de Welbeminde, in wie Ik mijn behagen heb gesteld; luistert naar Hem' (Mt. 17, 5) [b:Mt. 17, 5], zal onze dorst naar waarheid en naar leven kunnen lessen.

Zalig zijn we, als we ons scharen in het getal van de kleinen die een dergelijke stem weten te beluisteren en een voorproef weten te smaken van het geluk van onsterfelijke zekerheid. Met onze apostolische zegen.