Gravissimum Educationis

Inleiding
De grote betekenis van opvoeding in het leven van de mens en haar steeds sterkere in vloed op die sociale vooruitgang van onze tijd zijn voor het heilig Oecumenisch Concilie een voorwerp van aandachtige bezinning. Onder de talrijke documenten,.. Onder de talrijke documenten, die de betekenis van de opvoeding belichten, zie vooral: Paus Benedictus XV, Apostolische Brief Vommuns Litteras van 10 april 1919: A.A.S. 11 (1919) 172 (Eccl. Doc. 0133, bladz. 61-62, nn. 8-9); Paus Pius XII, Toespraak van 20 april 1946 tot de jeugd van de Italiaans Katholieke Actie: Discorsi e Radiomessaggi XIII, 53-57; Toespraak van 18 september 1951 tot Franse huisvaders: A.A.S. 43 (1951) 730-734 (Eccl. Doc. 0189, bladz. 94-103); Johannes XXIII, Boodschap van 30 december 1959 bij de dertigste verjaardag van de encycliek Divini illius Magistri: A.A.S. 52 (1960) 57-59; Paulus VI, Toespraak van 30 december 1963 tot de leden van de F.I.D.A.E. (Federatie van Instituten die afhankelijk zijn van de kerkelijke overheid): Encicliche e Discorsi di S.S. Paolo VI, I, Roma 1964, 601-603; Zie verder de Acta et Documenta Concilio Oecumenico Veticano II apparando, series I, Antepraeparatoria, bol III, pp. 363-364, 370-371, 373-374. Divini illius Magistri [[644]] Inderdaad de opvoeding van de jeugd en zelf een voortgezette vorming van volwassen is tengevolge van de moderne tijdsomstandigheden gemakkelijker geworden, maar van de andere kant ook meer noodzakelijk. Want de mensen zij zich dieper bewust van hun waarheid en verantwoordelijkheid, en daarom verlangen ze steeds meer actief deel te nemen aan het sociale leven, vooral op economisch en politiek gebied. vgl: Mater et Magistra [[[90|(37-40.47-49.75-77)]]] vgl: Pacem in Terris [[[53|121-125]]] De geweldige vooruitgang van de techniek en het wetenschappelijk onderzoek en de nieuwe communicatiemiddelen geven hun de mogelijkheid, ook vanwege de meer beschikbare vrije tijd, zich gemakkelijker te verdiepen in het geestelijk en cultureel erfgoed en elkaar te verijken door nauwe relaties in vereniging en op internationaal vlak. Daarom zijn wij dan ook, dat er overal initiatieven woorden genomen tot bevordering van het werk van de opvoeding: er worden verklaringen opgesteld omtrent de fundamentele rechten van de mens in het bijzonder van ouders en kinderen met betrekking tot de opvoeding. En deze verklaringen worden in publieke documenten vastgesteld Zie de Verklaring van de.. Zie de Verklaring van de rechten van de mens, die op 10 december 1948 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties is aangenomen; zie ook de Verklaring van de rechten van het kind van 20 november 1959; het aanvullend protocol bij de Conventie tot eerbiediging van de rechten van de mens vgl: Pacem in Terris [[[53|143-145]]] ; bij het snelle stijgen van het aantal leerlingen worden er steeds meer en steeds beter geoutilleerde scholen gebouwd en worden er nog andere opvoedinginstituten gesticht: de methode van opvoeding en onderricht worden door nieuwe experimenten vervolmaakt: er worden grootse pogingen ondernomen om aan alle mensen de nodige opvoeding en het nodige onderricht te verzekeren, al zijn er nog altijd zeer veel kinderen en jonge mensen, die zelfs het basisonderricht moeten missen, en vele anderen, die verstoken blijven van een harmonische opvoeding, waarin waarheid en liefde beide een plaats krijgen. Omdat nu onze moeder, de heilige Kerk, voor de vervulling van de opdracht die de goddelijke stichter haar gaf, om nl. het heilsgeheim aan alle mensen te verkondigen en alles in Christus te vernieuwen, zorg moet dragen voor het gehele leven van de mens, ook voor het aardse leven in zover verband houdt met zijn hemelse roeping vgl: Mater et Magistra [[[90|1-5]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|17]]] , heeft zij eigen taak bij de vooruitgang en de uitbouw van de opvoeding. Daarom stelt de heilige synode enkele fundamentele beginselen op aangaande de christelijke opvoeding, vooral op scholen; deze beginselen zullen door een bijzondere postconciliaire commissie nader worden uitgewerkt en door de bisschoppenconferenties worden toegepast op de verschillende plaatselijke situaties.

Het recht van de mens op opvoeding en onderricht
Alle mensen, van welk ras, van welke stand en leeftijd ook, hebben vanwege hun waardigheid als persoon een onvervreemdbaar recht op een opvoeding Con sempre [[236|13.34]] Pacem in Terris [[53|12-13]] Zie verder de verklaringen.. Zie verder de verklaringen van de rechten van de mens , die aan hun bestemming beantwoord vgl: Maximum Illud [[[641|7-9]]] , die op hun eigen aard, op het verschil in sekse, op hun cultuur en voorwaardelijke tradities is afgestemd en die ook de mogelijkheid schept voor een broederlijk samenleven met andere volken, teneinde de ware eenheid en vrede op aarde te verzekeren. De ware opvoeding beoogt de vorming van de menselijke persoon met betrekking tot zijn laatste doel en tevens met betrekking tot het welzijn van de gemeenschappen, waarvan de mens deel uitmaakt en waarin hij als volwassene een taak zal hebben te vervullen. Daarom moet men de kinderen en de jonge mensen helpen om hun fysieke, morele en intellectuele gaven harmonisch te ontwikkelen, en hierbij houde men rekening met de vooruitgang van de psychologie, de pedagogie en de didactiek. Langs deze weg zullen zij geleidelijk een dieper verantwoordelijkheidsbesef opdoen bij hun voortdurend streven om aan hun leven de juiste ontplooiing te geven en bij het zoeken van de ware vrijheid, ondanks de moeilijkheden, die zij edelmoedig standvastig zullen overwinnen. Met het toenemen van de jaren moeten zij een positieve en verstandige seksuele voorlichting ontvangen. Bovendien moeten zij zó worden ingeleid in het sociale leven, dat zij, toegerust met de noodzakelijke en geschikte hulpmiddelen, actief hun plaats kunnen innemen in de verschillende groepen van de mensengemeenschap, openstaan voor de dialoog met anderen en graag bijdragen tot de groei van het algemeen welzijn.

Eveneens verklaart de heilige Synode, dat de kinderen en jonge mensen recht hebben op een opvoeding, die hen in staat stelt, zich een juist oordeel te vormen omtrent de zedelijke waarden en deze in een persoonlijke keuze te aanvaarden, een opvoeding ook, die hen ertoe brengt, God volmaakter te kennen en lief te hebben. Daarom vraagt de Synode dringend alle regeerders en alle opvoeders om steeds te blijven opkomen voor de handhaving van dit heilige recht van de jeugd. En zij spoort de katholieken aan tot een edelmoedige inzet op heel het gebied van de opvoeding, vooral met het doel om alle mensen ter wereld spoediger deelachtig te maken aan de grote weldaden van opvoeding en onderricht. vgl: Mater et Magistra [[[90|163-165]]]

Het recht van de christenen op een christelijke opvoeding
Alle christen hebben recht op een christelijke opvoeding; zij zijn immers door de wedergeboorte uit water en de Heilige Geest een nieuwe schepping geworden vgl: Divini illius Magistri [[[644|(110)]]] , en daardoor heten zij en zijn zij kinderen Gods. Deze opvoeding beoogt niet alleen de zo juist genoemde rijpheid van de menselijke persoon, maar heeft voornamelijk tot doel, de gedoopten geleidelijk binnen te voeren in de kennis van het heilsmysterie en hen zo een steeds dieper besef bij te brengen van de gave van het geloof, die zij hebben ontvangen; verder, hen te leren, God de Vader in geest en waarheid te aanbidden (Joh. 4, 23) [[b:Joh. 4, 23]], vooral bij de liturgische handeling, en hen te vormen tot een leven volgens de nieuwe mens in ware gerechtigheid en heiligheid (Ef. 4, 22-24) [[b:Ef. 4, 22-24]]. Op deze wijze moeten zij komen tot de volmaakte Man, tot de gehele omvang van de Volheid van de Christus (Ef. 4, 13) [[b:Ef. 4, 13]] en bijdragen tot de groei van het mystieke Lichaam. Bovendien moeten de christenen, in het levendig bewust zijn van hun roeping, zich de gewoonte eigen maken, getuigenis af te leggen van de hoop, die in hen leeft (1 Petr. 3, 15) [[b:1 Petr. 3, 15]], en de christelijke gestalte van de wereld mee te helpen uitbouwen, waardoor de natuurlijke waarden worden opgenomen in het totaalbeeld van de door Christus verloste mens en bijdragen tot het welzijn van de gehele samenleving. vgl: Lumen Gentium [[[617|36]]] Daarom wijst deze heilige Synode alle bisschoppen op hun ernstige plicht, ervoor te zorgen, dat alle gelovigen, en vooral de jonge mensen, die de hoop van de Kerk uitmaken, deze christelijke opvoeding ontvangen. vgl: Christus Dominus [[[646|12-14]]]

De opvoedingstaak van ouders, maatschappij en Kerk
Omdat de ouders het leven hebben geschonken aan hun kinderen, hebben zij de ernstige verplichting, hen op te voeden, en daarom zijn zij de eerste en voornaamste opvoeders van de kinderen. vgl: Divini illius Magistri [[[644|38-45]]] vgl: Mit brennender Sorge [[[132|51]]] Paus Pius XII, Toespraak van.. Paus Pius XII, Toespraak van 8 september van katholieke onderwijzers (A.I.M.C.): Discorsi e Radiomessaggi, VIII, 218. Dit opvoedingswerk van de ouders is zó belangrijk, dat, waar het ontbreekt, het nauwelijks kan worden vervangen. Want de ouders moeten in het gezinsleven zulk een sfeer scheppen van liefde en eerbied jegens God en de mensen, dat zich daarin de volledige opvoeding van de kinderen, in persoonlijk en maatschappelijk opzicht, gemakkelijk kan ontplooien. Het gezin is derhalve de eerste leerschool voor de maatschappelijke deugden, die geen enkele gemeenschap kan missen. Maar vooral in het christelijk gezin, dat onder de genade en de opdracht staat van het huwelijkssacrament, moeten de kinderen vanaf hun vroegste jeugd God leren kennen en vereren, en de naaste leren liefhebben, overeenkomstig het geloof, dat zij in het Doopsel hebben ontvangen. Hier ervaren zij voor het eerst, wat een gezonde menselijke gemeenschap betekent, en wat de Kerk is. Door het gezin tenslotte worden zij langzamerhand ingeleid in de burgerlijke samenleving en in het Volk Gods. Laten de ouders zich er dus goed van bewust zijn, hoe belangrijk een echt christelijk gezin is voor het leven en de ontwikkeling van het volk Gods zelf. vgl: Lumen Gentium [[[617|11.35]]]

Hoewel de opvoedingstaak allereerst berust bij het gezin, mag hierbij de steun van de gehele maatschappij niet ontbreken. Naast de rechten, die toekomen aan de ouders en aan allen, aan wie dezen een deel van hun opvoedingstaak toevertrouwen, bezit daarom de burgerlijke maatschappij bepaalde rechten en plichten, in zover zij de opdracht heeft, te voorzien in de eisen van het algemeen welzijn. Het behoort o.a. tot haar taak, de opvoeding van de jeugd op verschillende manieren te bevorderen: zij moet de rechten en plichten van anderen, die zich wijden aan de opvoeding, beschermen en hun de nodige steun geven; zij moet, waar het initiatief van de ouders en andere gemeenschappen ontbreekt, krachtens het subsidiariteitsbeginsel het opvoedingswerk volbrengen, met eerbiediging natuurlijk van de wensen van de ouders; zij moet ook, voor zover het algemeen welzijn dit eist, eigen scholen en instellingen oprichten. vgl: Divini illius Magistri [[[644|53-60]]] Paus Pius XII, Radioboodschap.. Paus Pius XII, Radioboodschap van 1 juni 1941: A.A.S. 33 (1941) 200 (Eccl. Doc. 0144, bladz. 76-77. N. 16); Toespraak van 8 september 1946 tot het eerste nationaal Congres van de Italiaanse Bond van katholieke onderwijzers: Discorsi e Radiomessaggi VIII, 218. vgl: Over het subsidiariteitsbeginsel [[[53|140-141]]]

Op een bijzondere titel tenslotte komt de opvoedingsplicht toe aan de Kerk, niet alleen omdat zij ook een menselijke gemeenschap is en dus in staat om opvoeding te geven, maar vooral omdat zij tot taak heeft, aan alle mensen de weg van het heil te verkondigen, aan de gelovigen het leven van Christus mee te delen en hen met blijvende zorg te helpen om de volheid van dit leven bereiken. vgl: Divini illius Magistri [[[644|20.26-30]]] vgl: Non abbiamo bisogno [[[709|78]]] Paus Pius XII, Brief van het.. Paus Pius XII, Brief van het Staatssecretariaat tot de 28e Italiaanse Sociale week: L’Oservatore Romano van 29 september 1955. De Kerk moet derhalve als moeder aan haar kinderen een opvoeding geven, waardoor heel hun leven met de Geest van Christus wordt doordrongen. Tevens stelt zij zich in diens van volken voor een algehele vervolmaking van de menselijke persoon, tot welzijn ook van de burgerlijke maatschappij en tot opbouw van een meer menselijke wereld. (De Kerk heeft woorden van lof voor de burgerlijke, plaatsende noden van deze tijd beseffen en zich volledig inzetten om alle volken deelachtig te maken aan een meer volledige opvoeding en menselijke beschaving. vgl: Tot de 20ste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties [[[277]]]

Het opvoedingswerk van de kerk
Bij het vervullen van haar opvoedingstaak bedient de Kerk zich van alle geschikte hulpmiddelen, maar heeft zij bijzondere aandacht voor die, welke specifiek de hare zijn. Hiertoe behoort allereerst het catechetisch onderricht Paus Pius XI, Motu proporio.. Paus Pius XI, Motu proporio Orbem catholicum van 29 juni 1923: A.A.S. 15 (1923) 327-329; het Decreet Provide sane van 12 januari 1935: A.A.S. 27 (1935) 145-152 vgl: Christus Dominus [[[646|13-14]]], dat licht en kracht geeft aan het geloof, dat het leven volgens de Geest van Christus versterkt, dat de gelovigen bewust en actief doet deelnemen aan het mysterie van de Liturgie vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|14]]] en stimuleert tot het apostolaat. De Kerk hecht ook grote waarde aan de andere hulpmiddelen, die het algemeen erfgoed van de mensheid uitmaken en die zozeer bijdragen tot de morele ontwikkeling en menselijke vorming, en zij tracht deze met haar geest te doordringen en te verdelen; men denke bijv. aan de publiciteitsmiddelen vgl: Inter Mirifica [[[496|13-14]]] , allerlei verenigingen voor de cultuur en sport, de jeugdorganisaties en vooral de scholen.

De school
Onder alle middelen voor de opvoeding neemt de school een bijzondere plaats in. vgl: Divini illius Magistri [[[644]]] Paus Pius XII, toespraak tot.. Paus Pius XII, toespraak tot de katholieke lerarenbond van Beieren, 31 dec. 1956: Discorsi e Radiomessaggi XVIII, p. 746. Want, doordat de school krachtens haar taak een voortdurende zorg besteedt aan de ontwikkeling van de verstandelijke vermogens, vormt ze bij de jonge mensen een gezond oordeel, brengt hen in contact met de rijke cultuurgoederen van de voorafgaande generaties, bevordert het gevoel voor de juiste waarden, opent de weg voor de beroepskeuze en werkt vriendschap tussen leerlingen van uiteenlopend karakter en verschillende stand en legt zo de grondslag voor wederzijds begrip. Bovendien is ze een soort middelpunt, dat tot activiteit en bloei moet gebracht worden door de gezamenlijke inspanning van de gezinnen, het onderwijzend personeel, de verschillende verenigingen met cultureel, maatschappelijk en godsdienstig doel, de burgerlijke samenleving en heel de mensengemeenschap gezamenlijk. Een verheven en belangrijke roeping hebben dus allen, die zich wijden aan het opvoedingswerk op de scholen en zo de ouders helpen bij hun taak als vertegenwoordigers van de mensengemeenschap. Deze roeping vraagt bijzondere gaven van geest en hart, een diepgaande voorbereiding en een voortdurend openstaan voor vernieuwing en aanpassing.

De plichten van de staat en van de gelovigen ten opzichte van het onderwijs
De ouders, die het eerste en onvervreemdbare recht en de plicht hebben hun kinderen op te voeden, moeten werkelijk vrij zijn in de keuze van de school. Daarom dient de publieke overheid, die immers de vrijheden van de burgers heeft te beschermen en te verdedigen, met inachtneming van de verdelende rechtvaardigheid ervoor te zorgen, dat de overheidssubsidies zó worden besteed, dat de ouders volgens hun geweten werkelijk vrij de scholen kunnen kiezen voor hun kinderen. vgl. de derde Provinciale.. vgl. de derde Provinciale Synode van Cincinnati van 1861: Collatio Lacensis III, kol. 1240 c/d vgl: Divini illius Magistri [[[644|60-61]]]

Verder heeft de staat ervoor te zorgen, dat alle burgers een passend aandeel kunnen krijgen aan de cultuur en een juiste vorming ontvangen voor het uitoefenen van hun burgerlijke rechten en plichten. De staat moet dus het recht van de kinderen op een behoorlijke schoolopleiding beschermen, toezicht houden op de bekwaamheid van het onderwijzend personeel en de kwaliteit van het onderricht, de gezondheid van de leerlingen behartigen, en in het algemeen heel het onderwijs bevorderen. Hij moet hierbij het subsidiariteitsbeginsel voor ogen houden en dus elke vorm van onderwijsmonopolie uitsluiten, omdat dit in strijd is met de natuurlijke rechten van de menselijke persoon, een belemmering vormt voor de ontwikkeling en de verbreiding van de cultuur en het vreedzaam samenleven van de burgers, en ingaat tegen de pluriformiteit, zoals die tegenwoordig in talrijke gemeenschappen bestaat. vgl: Divini illius Magistri [[[644|60]]] vgl: Non abbiamo bisogno [[[709|59]]] vgl. Paus Pius XII, Brief van.. vgl. Paus Pius XII, Brief van 20 september 1955 aan de 28ste Italiaanse Sociale Week: L’Osservatore Romano van 29 september 1955; Pauls VI, Toepsraak van 6 oktober 1963 tot de christelijke bond van Italiaanse arbeiders (A.C.L.I.), Ecicliche e Discorsi di Paolo VI, I Rome 1964, 230.

Het heilig Concilie vraagt verder van de gelovigen hun spontane medewerking voor het zoeken naar geschikte opvoedingsmethoden en studieprogramma’s en voor de vorming van leerkrachten, die een goede opvoeding weten te geven aan de jonge mensen. Het spoort hen ook aan om, vooral door middel van oudercomités, hun blijvende steun te verlenen aan heel de zaak van het onderwijs en vooral aan de morele opvoeding op de scholen. vgl. H. Paus Johannes XXIII,.. vgl. H. Paus Johannes XXIII, Boodschap van 30 december 1959 bij de dertigste verjaardag van de encycliek Divini illius Magistri: A.A.S. 52 (1960) 57 (Eccl. Doc. 0732, blz. 101-102, nn. 4 en 5).

Zorg voor de leerlingen op niet-katholieke scholen
In het besef van haar ernstige plicht omtrent de morele en godsdienstige opvoeding van al haar kinderen, moet de Kerk ook haar bijzondere liefde en steun geven aan de velen, die niet-katholieke scholen volgen; zij moet dit doen door het levend getuigenis van der leraren en leiders, door de apostolische activiteit van de medeleerlingen (De Kerk hecht grote waarde aan de apostolische activiteit, die de katholieke docenten en medeleerlingen ook op de scholen kunnen uitoefenen.) en vooral door het werk van priesters en leken die belast zijn met het godsdienstonderricht, volgens een methode, aangepast aan leeftijd en omstandigheden, en die hun geestelijke steun verlenen door initiatieven, overeenkomstig de situatie van tijd en plaats.

Het Concilie herinnert de ouders aan de zware plicht die op hen rust, om nl. alle maatregelen te treffen of zelfs te eisen, dat hun kinderen de genoemde hulp kunnen krijgen en dat hun christelijke vorming harmonisch samengaat en gelijke tred houdt met de profane opleiding. Daarom heeft de Kerk alle lof voor de burgerlijke overheden en gemeenschappen, die, overeenkomstig de pluriformiteit van de huidige maatschappij en de rechtmatige godsdienstvrijheid, de gezinnen de mogelijkheid bieden, hun kinderen in alle scholen te laten opvoeden volgens hun eigen morele en godsdienstige beginselen. vgl. Paus Pius XII, Toespraak.. vgl. Paus Pius XII, Toespraak van 31 december 1956 tot de Bond van Beierse katholieke onderwijzers: Discorsi e Radiomessaggi XVIII, 745 v.

De katholieke school
De aanwezigheid van de Kerk op het gebied van het onderwijs toont zich heel bijzonder door de katholieke school. Deze beoogt even goed als de andere scholen de culturele doeleinden en de menselijke vorming van de jeugd. Maar haar eigen kenmerk is, dat ze op de school een sfeer schept, die bezield wordt door de evangelische geest van vrijheid en liefde, dat ze de jonge mensen helpt om bij de ontwikkeling van hun persoonlijkheid groeien tot de nieuwe mens, die zij door het doopsel zijn geworden, en dat ze de gehele menselijke cultuur uiteindelijk zó oriënteert op de heilsboodschap, dat de kennis die de leerlingen geleidelijk opdoen omtrent de wereld, het leven en de mens, wordt verlicht door het geloof. vgl. de eerste Provinciale.. vgl. de eerste Provinciale Synode van Westminster van 1852: Collatio Lacensis III, kol 1334, a/b; Paus Pius XII, Toespraak van 31 december 1956 tot de Bond van Beierse katholieke onderwijzers: Discorsi e Rediomessaggi XVIII, 749; Paulus VI, Toespraak van 30 december 1963 tot de F.I.D.A.E. (Federatie van Instituten, die afhankelijk zijn van de kerkelijke overheid): Encicliche e Discorsi di Paolo VI, I, Rome 1964, 602 v. vgl: Divini illius Magistri [[[644|92-100]]] Zo voelt de katholieke school, door zich, gelijk ook haar plicht is, open te stellen voor de moderne vooruitgang, haar leerlingen op om het welzijn van de aardse stad doeltreffend te bevorderen en bereidt ze hen tevens voor op het dienstbetoon bij de uitbreiding van het koninkrijk Gods, zodat zij door een voorbeeldig en apostolisch leven als een heilzaam zuurdeeg worden van de mensengemeenschap.

Daarom blijft de katholieke school ook in de tegenwoordige tijd van groot belang, omdat ze zo krachtig kan bijdragen tot het vervullen van de zending van het volk Gods en een middel kan zijn voor de dialoog tussen de Kerk en de mensengemeenschap, tot welzijn van beiden. Derhalve bevestigt deze heilige Synode opnieuw het recht van de Kerk om scholen van allerlei soort en voor alle geledingen van het onderwijs op te richten en te leiden, een recht, dat reeds in talrijke documenten van het leerambt is geponeerd Onder de talrijke documenten,.. Onder de talrijke documenten, die de betekenis van de opvoeding belichten, zie vooral: Paus Benedictus XV, Apostolische Brief Vommuns Litteras van 10 april 1919: A.A.S. 11 (1919) 172 (Eccl. Doc. 0133, bladz. 61-62, nn. 8-9); Paus Pius XII, Toespraak van 20 april 1946 tot de jeugd van de Italiaans Katholieke Actie: Discorsi e Radiomessaggi XIII, 53-57; Toespraak van 18 september 1951 tot Franse huisvaders: A.A.S. 43 (1951) 730-734 (Eccl. Doc. 0189, bladz. 94-103); Johannes XXIII, Boodschap van 30 december 1959 bij de dertigste verjaardag van de encycliek Divini illius Magistri: A.A.S. 52 (1960) 57-59; Paulus VI, Toespraak van 30 december 1963 tot de leden van de F.I.D.A.E. (Federatie van Instituten die afhankelijk zijn van de kerkelijke overheid): Encicliche e Discorsi di S.S. Paolo VI, I, Roma 1964, 601-603; Zie verder de Acta et Documenta Concilio Oecumenico Veticano II apparando, series I, Antepraeparatoria, bol III, pp. 363-364, 370-371, 373-374; Bovendien wordt dit recht van de Kerk uitgesproken door talrijke provinciale synoden en in de verklaringen van meerdere bisschoppenconferenties uit de laatste tijd. Divini illius Magistri [[644]]; en hierbij wil zij erop wijzen, dat de uitoefening van dit recht van groot belang is ook voor het behoud van de gewetensvrijheid en van de rechten van de ouders en voor de culturele vooruitgang zelf.

Laten de leerkrachten voor ogen houden, dat het vooral van hen afhangt, of de katholieke school er in slaagt, haar doeleinden en initiatieven te verwezenlijken. vgl: Divini illius Magistri [[[644|(104-105)]]] Paus Pius XII, Toespraak van.. Paus Pius XII, Toespraak van 5 januari 1954 tot de Katholieke Italiaanse Vereniging van leraren op middelbare scholen (U.C.I.I.M.); Discorsi e Radiomessaggi XV, 551-536 (Eccl. Doc.0188, bladz. 61-71); Z. Paus Johannes XXIII, Toespraak van 5 september 1959 tot het congres van de Italiaanse vereniging van katholieke onderwijzers (A.I.M.C.): Discorsi, Messaggi, Colloqui I Rome 1960, 427-431. Zij moeten dus het met bijzondere zorg worden opgeleid, zowel in de profane als in de religieuze vakken en hierin de nodige diploma’s behalen; zij moeten bovendien een behoorlijke pedagogische vorming bezitten, aangepast aan de resultaten van de moderne wetenschap. In liefde verbonden met elkaar en met hun leerlingen en bezield met apostolische geest, moeten zij door hun keven en door hun onderricht getuigenis afleggen voor de enige Leraar, Christus. Bij het vervullen van hun taak moeten zij vooral samenwerken met de ouders. Samen met hen moeten zij bij heel de opvoeding rekening houden met het verschil in sekse en met het eigen doel, dat Gods Voorzienigheid aan beide seksen heeft gegeven in het gezin en in de maatschappij. Laten zij de persoonlijke activiteit van hun leerlingen trachten te stimuleren en hen ook na de schooljaren blijven helpen met hun goede raad en hun vriendschap en ook in bijzondere clubs van oud-leerlingen, clubs, waarin een echt kerkelijke geest heerst. De heilige Synode wil uitdrukkelijk verklaren, dat het werk van deze leerkrachten een apostolaat is in de ware zin van het woord, dat ook in onze tijd uiterst gewenst en noodzakelijk is; het is tevens een werkelijke dienst aan de maatschappij. Zij herinnert verder de katholieke ouders aan hun plicht om, waar en wanneer dit mogelijk is, hun kinderen te plaatsen op katholieke scholen, deze naar vermogen te steunen en ermee samen te werken voor het welzijn van hun kinderen. vgl. Paus Pius XII, Toespraak.. vgl. Paus Pius XII, Toespraak van 5 januari 1954 tot de Katholieke Italiaanse Vereniging van leraren aan middelbare scholen (U.C.I.I.M.): Discorsi e Radiomessaggi, XV 555 (Eccl. Doc. 0188, blz. 68-70, n. 13)

De zorg voor speciale vormen van onderwijs
Op dit ideaal van de katholieke school moeten alle scholen, die in een of ander opzicht van de Kerk afhankelijk zijn, zoveel mogelijk worden afgestemd, al kan dan ook de katholieke school, naargelang van de plaatselijke omstandigheden, verschillende vormen aannemen. vgl.Paus Paulus VI, Toespraak.. vgl.Paus Paulus VI, Toespraak van 25 februari 1964 tot het Internationaal Bureau voor katholiek onderwijs (O.I.E.C.): Encicliche e Discorsi di Paolo VI, II Rome 1964, 232. Uiteraard gaan de Kerk ook die katholieke scholen ter harte, welke, vooral in gebieden van jonge kerken, ook door niet-katholieke leerlingen worden bezocht.

Overigens moet men bij de oprichting en organisatie van katholieke scholen rekening houden met de eisen van de moderne ontwikkeling. Men moet dus de lagere middelbare scholen, die de grondslag vormen van de opvoeding, blijven bevorderen, maar daarbij tevens grote waarde hechten aan de scholen, die in de tegenwoordige omstandigheden meer speciaal worden vereist, zoals beroepsscholen vgl. Paus Paulus VI,.. vgl. Paus Paulus VI, Toespraak van 6 oktober 1963 tot de A.C.L.I.: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, I Rome 1964, 229. en technische scholen, instituten voor het onderricht aan volwassenen, scholen voor maatschappelijk werk en scholen voor gehandicapten; verder scholen voor de opleiding van godsdienstleraren en voor andere taken van opvoeding.

Het heilig Concilie spoort de bisschoppen en alle gelovigen dringend aan, geen offers te sparen om de katholieke scholen te helpen in het steeds beter vervullen van hun taak en vooral tegemoet te komen aan hen, die financieel niet krachtig genoeg zijn of die de hulp en de zorg van het gezin moeten missen of die niet de gave van het geloof bezitten.

Het hoger onderwijs
Eveneens bevordert de Kerk met ijver en zorg scholen van hoger niveau, vooral universiteiten en faculteiten. In de scholen die van haar afhankelijk zijn, streeft zij er zelfs naar volgens een organisch plan, dat de verschillende vakken worden bestudeerd overeenkomstig hun eigen beginselen en methode, en met de vrijheid die het wetenschappelijk onderzoek moet kenmerken; en dit met het oog op een steeds dieper inzicht, en het doel om door een zorgvuldige bestudering van de nieuwe moderne problemen en wetenschappelijke resultaten beter te doen uitkomen, hoe geloof en rede elkaar ontmoeten in de éne waarheid; zij doet dit op het voorbeeld van de kerkleraars, vooral van Sint-Thomas van Aquino. vgl: Tot de deelnemers aan het 6e Internationaal Congres over de leer van Sint-Thomas van Aquino, georganiseerd door de Pauselijke Academie van Sint-Thomas van Aquino [[[2546]]] Op deze wijze moet men komen tot een publieke, constante en universele aanwezigheid van het christelijk denken bij heel het streven naar bevordering van een hogere cultuur en moeten de studenten van deze instellingen gevormd worden tot mensen van echte wetenschap, die bereid zijn, verantwoordelijke taken in de maatschappij te vervullen en in de wereld getuigenis af te leggen van hun geloof. vgl: En Vous Souhaitant [[[3032]]] vgl: Aan het 22e Congres van de Pax Romana [[[3033]]] vgl: Tot de federatie van Katholieke Universiteiten [[[3034]]] vgl: Tot de academische senaat van de Katholieke universiteit van Milaan [[[3035]]]

Aan het katholieke universiteiten, waar geen theologische faculteit bestaat, moet een instituut of leerstoel voor theologie worden opgericht, waarvan de lessen ook op leken-studenten moeten zijn afgestemd. Omdat de wetenschap hoofdzakelijk verder gebracht wordt door speciale onderzoekingen van hoger wetenschappelijk gehalte, moeten aan katholieke universiteiten en faculteiten vooral die instituten worden gestimuleerd, die primair de vooruitgang van het wetenschappelijk onderzoek op het oog hebben.

De heilige Synode wenst uitdrukkelijk, dat men de katholieke universiteiten bevordert en daarbij streeft naar een passende spreiding ervan over de verschillende delen van wereld. Ze moeten zich niet zozeer onderscheiden door hun aantal als door hun toeleg op de wetenschap, en gemakkelijk toegankelijk zijn voor begaafde studenten, ook al zijn dezen onbemiddeld, vooral voor studenten van de jonge volken.

Aangezien de toekomst van de maatschappij en van de Kerk zelf sterk afhankelijk is van de resultaten der universiteitsstudenten vgl: "De leiding van de maatschappij van morgen ligt voornamelijk in de geest en het hart van de universiteitsstudenten van nu." [[[3036|(5)]]], moeten de bisschoppen niet alleen grote aandacht besteden aan het geestelijk leven van de studenten aan katholieke universiteiten, maar in hun zorg voor de geestelijke vorming van al hun gelovigen moeten zij in onderling overleg maatregelen nemen, dat er ook aan niet-katholieke universiteiten katholieke convicten en universitaire centra worden opgericht, waar priesters, religieuzen en leken, met zorg uitgekozen en voorbereid, aan de universiteitsstudenten geestelijke en intellectuele hulp kunnen bieden van blijvende aard. Aan meer begaafde studenten van katholieke of andere universiteiten, die aanleg tonen voor onderricht en research, moet men bijzondere zorg besteden en men moet voor hen de weg banen naar een leeropdracht.

De taak van faculteiten van gewijde wetenschap
De Kerk koestert hoge verwachtingen omtrent de activiteit van de faculteiten van gewijde wetenschap. vgl: Deus Scientiarum Dominus [[[1474]]] Want aan deze vertrouwt zij de belangrijke taak toe, de studenten te vormen niet alleen voor het priesterlijk ministerie, maar vooral voor het doceren aan instellingen van hogere kerkelijke studies, voor persoonlijke wetenschappelijke arbeid, of voor moeilijker taken van intellectueel apostolaat. Deze faculteiten hebben ook de opdracht, die verschillende gebieden van de gewijde wetenschap dieper te doorvorsen. Zo krijgt men een steeds vollediger begrip van de goddelijke openbaring, wordt men meer vertrouwd met het overgeleverde erfgoed van de christelijke wijsheid, komt de dialoog met de gescheiden broeders en de niet-christenen beter op gang en kan een antwoord worden gevonden op de problemen, die de vooruitgang van de wetenschap met zich meebrengt. vgl: Tot de Katholieke en Niet-Katholieke vertegenwoordigers in New York [[[460|(42-43)]]] vgl: Ecclesiam Suam [[[91|58-67]]] vgl: Unitatis Redintegratio [[[618|(90-99)]]]

Daarom moeten de kerkelijke faculteiten, na de gewenste herziening van hun wetten, de gewijde en aanverwante wetenschappen krachtig bevorderen en, met gebruikmaking ook van de moderne methoden en hulpmiddelen, hun studenten opleiden tot dieper wetenschappelijk onderzoek.

Samenwerking op onderwijsgebied
Omdat samenwerking op diocesaan, nationaal en internationaal vlak steeds urgenter wordt en met de dag toeneemt en derhalve ook op onderwijsgebied hoogst noodzakelijk is, streve men met alle kracht naar een passende coördinatie van de katholieke scholen; en men bevordere de samenwerking tussen de katholieke en de andere scholen, zoals het welzijn van heel de mensengemeenschap dit vereist. vgl: Pacem in Terris [[[53|130]]]

Van deze grotere coördinatie en samenwerking mag men, vooral in het milieu van de academische instellingen, de beste vruchten verhopen. Derhalve moeten de verschillende faculteiten van iedere universiteit elkaar wederzijds helpen, voor zover de materie dit toelaat. Ook de universiteiten zelf moeten in nauwe verbondenheid met elkaar samenwerken door het gezamenlijk organiseren van internationale congressen, door het onderling verdelen van wetenschappelijke onderzoekingen, door wederzijdse informatie omtrent nieuwe vondsten, door een tijdelijke uitwisseling van professoren en door andere initiatieven tot verdere onderlinge hulp.

BESLUIT
De heilige Synode spoort de jeugd zelf dringend aan tot een levendig besef van de grote betekenis van het opvoedingswerk en tot edelmoedige bereidheid, dit op zich te nemen, vooral in streken, waar de opvoeding van de jeugd bedreigd wordt vanwege het gebrek aan leerkrachten.

Tevens spreekt de heilige Synode haar grote dankbaarheid uit jegens de priesters, de mannelijke en vrouwelijke religieuzen en de leken, die zich met evangelische toewijding geven aan het prachtige werk van opvoeding en onderricht in allerlei vormen en op verschillend niveau; zij spoort hen aan om edelmoedig hun taak te blijven voortzetten en zó uit te munten in de christelijke vorming van de leerlingen, in de kunst van het opvoeden en in de toeleg op de wetenschap, dat zij niet alleen de innerlijke vernieuwing van de Kerk vooruitbrengen, maar ook haar weldoende aanwezigheid in de moderne wereld, vooral in de intellectuele wereld, handhaven en versterken.

Dit alles, tot in alle onderdelen, wat in deze Verklaring is vastgelegd, heeft de instemming van de Vaders van het Concilie. En wij, krachtens het apostolisch gezag, door Christus aan ons verleend, geven, samen met de Concilievaders, daaraan in de Heilige Geest onze goedkeuring, bepalen het en stellen het vast, en wij bevelen datgene, wat aldus door de Synode is vastgesteld, tot Gods glorie te promulgeren

Rome, bij Sint-Pieter, 28 oktober 1965

IK PAULUS,
bisschop van de katholieke Kerk.

Hier volgen de handtekeningen van de Vaders.