Barmhartigheid 4. - De Naam van God is de Barmhartige

Dierbare broeders en zusters, goedendag!

Vandaag beginnen we de catechese over de Barmhartigheid in Bijbels perspectief, met de bedoeling zo de barmhartigheid te leren door te luisteren naar wat God zelf ons door zijn Woord leert. We beginnen in het Oude Testament, dat ons voorbereidt en leidt naar de volle openbaring in Jezus Christus, die ons als een voldongen feit de barmhartigheid van de Vader openbaart.

In de Heilige Schrift, wordt de Heer voorgesteld als "barmhartige God". Dat is de Naam waardoor Hij zich openbaart, om zo te zeggen, zijn gelaat en zijn hart. Hijzelf omschrijft zich op deze wijze als Hij zich in het boek Exodus aan Mozes openbaart: "De Heer, God is een barmhartige en medelijdende God, lankmoedig, groot in liefde en trouw" (Ex. 34, 6) [b:Ex. 34, 6]. Ook in andere teksten treffen we, met enige variatie, die verwoording aan, maar altijd ligt de nadruk op de barmhartigheid en op de liefde van God die nooit ophoudt vergiffenis te schenken. (Gen. 4,2; Joël 2,13; Ps. 86,15; Ps. 103, 8; Ps. 145,8; Neh 9,17) [[b:Gen. 4,2; Joël 2,13; Ps. 86,15; Ps. 103, 8; Ps. 145,8; Neh 9,17]] Laten we samen kijken naar elk van die woorden van de Heilige Schrift die ons over God spreken.

De Heer is "barmhartig": dit woord roept een houding op van tederheid zoals van een moeder voor haar kind. Inderdaad, het Hebreeuwse woord dat door de Bijbel wordt gebruikt doet denken aan de ingewanden of ook aan de moederschoot. Daarom wordt het beeld opgeroepen van een God die ontroerd wordt en zich over ons vertedert, zoals een moeder wanneer zij haar kindje op de arm neemt en het alleen maar wil liefhebben, beschermen, helpen, bereid om alles te geven, ook haarzelf. Een liefde, dus, die men in de positieve betekenis van het woord hartstochtelijk kan noemen.

Verder staat er geschreven dat de Heer "medelijdend" is, in de zin dat Hij genade schenkt, compassie heeft en, in zijn grootheid, zich buigt over wie zwak en arm is, altijd bereid om op te richten, om te begrijpen, om vergeving te schenken. Hij is zoals de vader in het Evangelie volgens Lucas (Lc. 15, 11-32) [[b:Lc. 15, 11-32]]: een vader die zich niet opsluit in wrok omwille van de afwijzing door de jongste zoon, integendeel, hij blijft op hem wachten – hij heeft hem het leven geschonken – en dan loopt hij hem tegemoet en omhelst hem. Hij laat hem zelfs zijn schuldbelijdenis niet afmaken – hij snoert hem als het ware de mond – zo groot is de liefde en de vreugde dat hij hem teruggevonden heeft; en dan gaat hij ook de oudste zoon roepen. Die is boos en wil niet mee feestvieren. Hij is de zoon die altijd thuis is gebleven maar meer als een slaaf dan als een zoon heeft geleefd. Ook over hem buigt zich de vader en nodigt hem uit om binnen te komen, tracht zijn hart open te maken voor de liefde zodat niemand zou uitgesloten blijven van het feest van de barmhartigheid. Barmhartigheid is een feest!

Over deze barmhartige God wordt ook gezegd dat Hij "lankmoedig" is, letterlijk van "lange adem", dat wil zeggen met een adem ruim door lankmoedigheid en door het vermogen te verdragen. God kan wachten, zijn tijd is niet die van het menselijk ongeduld. Hij is zoals de wijze boer die kan wachten en aan het goede graan de tijd gunt om te groeien, ondanks het onkruid. (Mt. 13, 24-30) [[b:Mt. 13, 24-30]]

Ten slotte, de Heer zegt dat Hij "groot is in liefde en trouw". Hoe mooi is deze omschrijving van God! Hier vind je alles. Want God is groot en machtig, maar die grootheid en macht ontplooien zich in de liefde voor ons, zo klein, zo onbeduidend. Het woord "liefde" dat hier gebruikt wordt, verwijst naar gevoel, genade, goedheid. Het is niet de liefde uit de televisiesoaps… Het is de liefde die de eerste stap zet, die niet afhangt van menselijke verdiensten maar van een mateloze gratuïteit. Het is de goddelijke zorg die niets kan tegenhouden, zelfs de zonde niet, want ze overstijgt de zonde, overwint het kwaad en vergeeft het.

Een "trouw" zonder maat: dat is het laatste woord van de openbaring van God aan Mozes. De trouw van God laat het nooit afweten, want de Heer is als de Wachter die, zoals de Psalm zegt, niet slaapt maar voortdurend over ons waakt om ons naar het leven te leiden:

Struikelen laat Hij je niet,

sluimeren doet je wachter niet.

Nee, Hij die waakt over Israël

slaapt niet en sluimert niet.

(…)

De Heer waakt tegen alle kwaad,

de Heer zal over je waken.

Hij waakt over je gaan en je komen,

van nu tot in eeuwigheid (Ps. 121, 3- 4.7-8) [b:Ps. 121, 3- 4.7-8].

Deze barmhartige God is trouw in zijn barmhartigheid en de heilige Paulus zegt het mooi: ook al ben jij Hem niet trouw, Hij zal trouw blijven, want Hij kan zichzelf niet verloochenen. Trouw in barmhartigheid is het wezen zelf van God. Daarom is deze God volledig en altijd betrouwbaar. Een onwankelbare, standvastige aanwezigheid. Dat is de zekerheid van ons geloof. Laten we ons dus, in dit Jubeljaar van de Barmhartigheid [d:426], volledig aan Hem toevertrouwen en de vreugde ervaren bemind te worden door deze "barmhartige en medelijdende God, lankmoedig en groot in liefde en trouw".