Ratio procedendi in causis ad matrimonii nullitatem declarandam

De derde buitengewone algemene vergadering van de bisschoppensynode, gehouden in de maand oktober 2014 [d:251], heeft geconstateerd dat het voor de gelovigen moeilijk is om de rechtbanken van de Kerk te benaderen. Daar de bisschop als een goede herder gehouden is zijn gelovigen tegemoet te komen, die een bijzondere pastorale zorg nodig hebben, samen met gedetailleerde normen voor de toepassing van het huwelijksproces, leek het opportuun, daar de samenwerking van de opvolger van Petrus en de bisschoppen bij het verspreiden van de wet vanzelfsprekend is, enkele instrumenten aan te reiken, opdat het werk van de rechtbanken kan beantwoorden aan de eisen van de gelovigen, die vragen om het vaststellen van de waarheid over het bestaan of niet van de band van hun mislukte huwelijk.

Art. 1
De bisschop is krachtens can. 383 § 1 [30|383] gehouden met apostolische geest gescheiden levende of gescheiden echtgenoten te volgen, die door hun levensomstandigheden eventueel de religieuze praktijk hebben laten varen. Hij deelt derhalve met de pastoors vgl: (vlg. can. 529 § 1) [[[30|529]]] de pastorale zorg voor deze gelovigen in moeilijkheden.

Art. 2
Het prejudicieel of pastoraal onderzoek, dat in de parochiële of diocesane structuren de gescheiden levende of gescheiden gelovigen die twijfelen aan de geldigheid van het eigen huwelijk of overtuigd zijn van de nietigheid ervan, ontvangt, is erop gericht hun toestand te leren kennen en elementen te verzamelen die nuttig zijn voor het eventueel houden van een gerechtelijk gewoon of korter proces. Dit onderzoek zal plaatsvinden binnen het bereik van de samenhangende diocesane huwelijkspastoraal.

Art. 3
Hetzelfde onderzoek zal moeten worden toevertrouwd aan personen die door de plaatselijke Ordinaris geschikt worden geacht, in het bezit zijn van, ook niet uitdrukkelijk juridisch-canonieke, bevoegdheden. Onder dezen zijn op de eerste plaats de eigen pastoor of degene die de echtgenoten heeft voorbereid op de viering van de bruiloft. Deze taak van consultancy kan ook worden toevertrouwd aan andere, door de plaatselijke Ordinaris goedgekeurde, gewijde clerici of leken. Het bisdom, of meer bisdommen samen, overeenkomstig de huidige clusters, kunnen een vaste structuur vormen waarmee deze dienst kan worden aangeboden en, zo nodig, een Vademecum samen stellen dat de wezenlijke elementen voor een meest adequaat verloop van het onderzoek weergeeft.

Art. 4
Het pastoraal onderzoek bevat de elementen die nuttig zijn voor een eventueel inleiden van de zaak door de echtgenoten of hun verdediger voor een bevoegd gerecht. Men dient te onderzoeken of de partijen het erover eens zijn om de nietigheid te vragen.

Art. 5
Wanneer alle elementen zijn verzameld, dan sluit het onderzoek met het verzoekschrift, dat wordt ingediend, indien noodzakelijk, bij het bevoegde gerecht.

Art. 6
Vanaf het ogenblik dat het Wetboek van Canoniek Recht [30] in alle opzichten, behoudens de bijzondere normen, moet worden toegepast, willen onderhavige regels ook bij huwelijksprocessen overeenkomstig can. 1691 § 3 [30|1691] vgl: Toevoeging door redactie [[[6048|7]]], niet een gedetailleerde uiteenzetting geven van het geheel van het hele proces, maar vooral de belangrijkste wetgevende vernieuwingen verhelderen en, waar noodzakelijk, deze aanvullen.

Art. 7
§ 1. De titels betreffende de bevoegdheid waarover can. 1672 [30|1672] vgl: Toegevoegde verwijzing door redactie [[[6048|1]]], zijn gelijk, zoveel mogelijk met behoud van het beginsel van de nabijheid van rechter en partijen.

§ 2. Door middel van de samenwerking van de rechtbanken dient men overeenkomstig can. 1418 [30|1418] zich ervan te vergewissen dat ieder, partij of getuige, deel kan nemen met een minimum aan kosten.

Art. 8
§ 1. In de bisdommen die geen eigen rechtbank hebben, dient de bisschop er zorg voor te dragen zo spoedig mogelijk ook door middel van cursussen voor permanente en voortdurende vorming, bevorderd door de bisdommen of hun clusters en de Heilige Stoel in gemeenschap van intenties, mensen te vormen die hun werk kunnen verrichten in een rechtbank voor huwelijkszaken die nog aanhangig gemaakt zullen worden.

§ 2. De bisschop kan afzien van een interdiocesane rechtbank, ingesteld volgens can. 1423 [30|1423].

Art. 9
Als een van de echtgenoten gedurende het proces sterft, voordat de zaak is afgesloten, wordt de instantie opgeschort, totdat de ander of een andere belanghebbende om voortzetting vraagt; in dit geval moet het wettelijk belang worden bewezen.

Art. 10
De rechter kan een mondelinge aanvraag toestaan telkens wanneer de partij verhinderd is een verzoekschrift in te dienen: hij dient echter de notarius op te dragen een schriftelijke akte op te maken, die aan de partij voorgelezen moet worden en door haar goedgekeurd, en die voor alle rechtsgevolgen in de plaats treedt van een door de partij geschreven verzoekschrift.

Art. 11
§ 1. Het verzoekschrift dient te worden getoond aan de diocesane rechtbank of de interdiocesane rechtbank die is gekozen volgens can. 1673, § 2 [30|1673]. vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|1]]]

§ 2. Men gaat ervan uit dat de gedaagde partij die zich onderwerpt aan de rechtspraak van de rechtbank of na een tweede keer, zoals gebruikelijk, gedaagd te zijn geen enkel antwoord geeft, zich niet verzet tegen de aanvraag.

Art 12
Om de wettelijk noodzakelijke morele zekerheid te verkrijgen is een overwegend belang van bewijzen en aanwijzingen niet voldoende, maar is het noodzakelijk dat welke wijze positieve twijfel dan ook van een vergissing in rechte en in feite uitgesloten is, ofschoon de pure mogelijkheid van het tegengestelde niet uitgesloten is.

Art. 13
Indien een partij heeft verklaard dat zij weigert welke informatie dan ook betreffende de zaak te ontvangen, dan gaat men ervan uit dat zij ervan heeft afgezien een kopie van het vonnis te ontvangen. In dit geval kan haar alleen de beschikking van het vonnis worden meegedeeld.

Art. 14
§ 1. Tot de omstandigheden die de behandeling van een zaak tot nietigverklaring van een huwelijk door middel van een korter proces volgens de cann. 1683-1687 [30|1683-1687] vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|5]]] kunnen toestaan, worden bijvoorbeeld gerekend: het gebrek aan geloof dat het voorwenden van de consensus of de dwaling die de wil bepaalt, ten gevolge kan hebben, de korte duur van de echtelijke samenleving, abortus provocatus om voortplanting te verhinderen, het hardnekkig voortduren van een buitenechtelijke relatie ten tijde van de bruiloft of in de tijd onmiddellijk daarna, het bedrieglijk verborgen houden van onvruchtbaarheid of een gevaarlijke besmettelijke ziekte of van kinderen, geboren uit een vorige relatie, of van hechtenis, een oorzaak van het huwelijk die geheel vreemd is aan het huwelijksleven of bestaat uit een niet voorziene zwangerschap van de vrouw, lichamelijk geweld, aangewend om een consensus af te dwingen, het door medische documenten bewezen ontbreken van het gebruik van het verstand enz.

§ 2. Onder de documenten die de aanvraag ondersteunen, zijn alle medische documenten die het aantrekken van expertise van ambtswege nutteloos maken.

Art. 15
Indien het verzoekschrift is ingediend om een gewoon proces in te leiden, maar de gerechtsvicaris van mening is dat de zaak kan worden behandeld met een korter proces, dient hij bij de bekendmaking van het verzoekschrift volgens can. 1676 § 1 [30|1676] vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|3]]], hij de partij die het niet heeft ondertekend, uit te nodigen aan de rechtbank mee te delen of zij voornemens is zich aan te sluiten bij de ingediende aanvraag en aan het proces deel te nemen. Hij dient, telkens wanneer dit noodzakelijk is, de partij of partijen die het verzoekschrift hebben ondertekend, het zo spoedig mogelijk aan te vullen volgens can. 1684 [30|1684]. vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|5]]]

Art. 16
De gerechtsvicaris kan zichzelf als instructor aanwijzen; hij moet echter, voor zover mogelijk, een instructor aanwijzen uit het oorspronkelijke bisdom van de zaak.

Art. 17
Bij het doen uitgaan van de dagvaarding in de zin van can. 1685 [30|1685] vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|5]]] dienen de partijen te worden ingelicht dat, mochten de artikelen van de onderwerpen waarover een ondervraging van de partijen of de getuigen vereist is, niet aan het verzoekschrift zijn toegevoegd, zij deze tenminste drie dagen voor de zitting van instructie kunnen indienen.

Art. 18
§ 1. De partijen en hun advocaten kunnen het verhoor van de andere partijen en van de getuigen bijwonen, tenzij de instructor op grond van de omstandigheden van zaken en personen van mening is dat men anders te werk moet gaan.

§ 2. Van de antwoorden van de partijen en van de getuigen moet door de notarius een beknopt verslag, en alleen maar waar het het wezen van het aangevochten huwelijk betreft, worden gemaakt.

Art. 19
Indien de zaak bij een interdiocesane rechtbank wordt geïnstrueerd, is de bisschop die het vonnis moet uitspreken, die van de plaats op grond waarvan men de bevoegdheid volgens can. 1672 [30|1672] vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|1]]] vaststelt. Indien er meer dan een is, dient men, voor zover mogelijk, het principe te volgen van de nabijheid van de partijen en de rechter.

Art. 20
§ 1. De diocesane bisschop dient overeenkomstig zijn wijsheid de manier vast te stellen waarop hij het vonnis wordt uitgesproken.

§ 2. Het vonnis, hoe dan ook door de bisschop samen met de notarius ondertekend, dient kort en geordend de gronden van de beslissing uiteen te zetten en gewoonlijk aan de partijen binnen de termijn van een maand na de beslissing te worden meegedeeld.

Art. 21
De bevoegde diocesane bisschop en gerechtsvicaris worden aangewezen volgens can. 1672 [30|1672]. vgl: Toegevoegde verwijzing door de redactie [[[6048|1]]]