Divini Redemptoris

Encycliek, Gericht tot Onze Eerbiedwaardige Broeders, de Patriarchen, Primaten,
Aartsbisschoppen, Bisschoppen en andere plaatselijke Ordinarii,
die in vrede en gemeenschap met de Apostolische Stoel leven:

Over het godloze communisme

Eerbiedwaardige Broeders heil en Apostolische zegen.

De belofte aangaande de Goddelijken Verlosser vormt een lichtpunt in de eerste geschiedenis van het mensdom: en de onwrikbare hoop op betere tijden lenigde niet alleen de smart wegens het verlies van "het paradijs van geneugte" (Gen. 3, 23) [b:Gen. 3, 23], maar begeleidde het mensdom ook op zijn droeve en bange weg, totdat, bij de "volheid van de tijden" (Gal. 4, 4) [b:Gal. 4, 4], onze Verlosser door Zijn komst op aarde het zo smachtend verlangen bevredigde en voor alle volkeren een nieuwe en hogere beschaving inluidde, de christelijke beschaving, die schier on­metelijk hoger staat dan de beschaving, die enige meer bevoorrechte volkeren met grote moeite en inspan­ning hadden bereikt.

Na de jammerlijke val van Adam moest ten gevolge van de erfzonde de deugd een vinnige strijd voeren tegen de verlokkingen van de ondeugd en nooit heeft de oude sluwe verleider opgehouden de mensen door valse beloften te bedriegen. Daardoor volgde in de loop van de tijden de ene beroering op de andere, tot het huidig ogenblik, nu bijna alom ter wereld de revolutie ofwel reeds woedt ofwel angstig dreigt en die alle vervolgingen, door de Kerk ooit doorstaan, in kracht en omvang schijnt te overtreffen. En wel in die mate, dat de volkeren ernstig gevaar dreigt terug te vallen in een barbaarsheid, erger voorwaar dan die, waarin verreweg het grootste deel van het mensdom verkeerde voor de komst van onze goddelijke Verlosser.

Zonder twijfel hebt gij reeds begrepen, Eerbiedwaardige Broeders, over welk dreigend gevaar Wij spreken: Wij bedoelen het bolsjewistisch communisme, dat tevens een Godloos communisme is, dat vooral dit zich ten doel stelt, de maatschappelijke orde geheel en al omver te werpen en de grondslagen zelfs van de christelijke beschaving te vernietigen.

Vroegere veroordelingen
Tegenover deze dreigende aanvallen kon de Katholieke Kerk natuurlijk niet zwijgen en heeft zij ook niet gezwegen. En evenmin heeft de Apostolische Stoel gezwegen, diep overtuigd als Hij is, dat het speciaal Zijn taak is de waarheid, rechtvaardigheid en alle eeuwige goederen te verdedigen, die het communisme minacht en bestrijdt. Reeds vanaf de tijd, toen de mannen van de verlichting het aandurfden beschaving en cultuur los te maken van de banden van godsdienst en moraal, hebben Onze Voorgangers het als hun plicht beschouwd, in plechtige bewoordingen allen te waarschuwen voor de gevolgen van de ontkerstening van de menselijke samenleving. En wat betreft de dwalingen van de communisten, reeds in 1846 heeft Onze Voorganger Pius IX z. g. deze plechtig veroordeeld en deze veroordeling kort daarop door de Syllabus Errorum [816] bevestigd. De volgende woorden immers gebruikt hij in zijn Encycliek Qui pluribus [1023]: "De afschuwelijke en zelfs met het natuurrecht geheel strijdige leer van het communisme heeft, eenmaal aanvaard, dit ten gevolge, dat aller recht, bezit en eigendom, ja zelfs de menselijke samenleving totaal vernietigd wordt". Qui pluribus [[1023|(16)]] vgl: par. 4 [[[816]]] En later gaf weer een onzer Voorgangers, Leo XIII onsterfelijker gedachtenis, van deze zelfde dwalingen in zijn Encycliek Quod Apostolici Muneris [822] de volgende klare en duidelijke omschrijving: " een dodelijke besmetting, die door de meest verborgen geledingen van de maatschappij voortsluipt en deze in het hoogste levensgevaar brengt" Quod Apostolici Muneris [[822|(1)]]. En tevens heeft hij met de Hem eigene scherpzinnigheid aangetoond, dat de atheïstische stroming onder de grote massa, bij de hoge vlucht van de technische wetenschappen, zijn oorsprong gevonden had in de verzinsels van die wijsbegeerte, die reeds lang de wetenschap trachtte af te scheiden van het geloof en de praktijk des levens van de Kerk.

Daden van Ons Pontificaat
Ook Wij hebben herhaaldelijk gedurende Ons Opperpriesterschap met angstige bezorgdheid gewaarschuwd tegen de gevaarlijk stijgende vloed van het atheïsme. Immers, toen in 1924 de door Ons gezonden ondersteuningscommissie uit Rusland terugkeerde, hebben Wij in een speciale, tot de gehele Katholieke wereld gerichte toespraak Over de situatie in Rusland [[1684]], de dwalingen en methoden van de communisten verworpen. En in de Encyclieken Miserentissimus Redemptor [643] Miserentissimus Redemptor [[643]], Quadragesimo Anno [652] Quadragesimo Anno [[652]], Caritate Christi Compulsi [1685] Caritate Christi Compulsi [[1685]], Acerba Animi [1686] Acerba Animi [[1686]] en Dilectissima Nobis [1687] Dilectissima Nobis [[1687]] hebben Wij in een plechtig protest Ons beklaagd over de verbeten aanvallen op het christendom èn in Rusland èn in de Verenigde Staten van Mexico èn ten slotte in Spanje. En nog vers in het geheugen leven ook de woorden, die Wij het vorig jaar gesproken hebben bij de opening van de Wereldtentoonstelling van de Katholieke Pers [2425], bij Onze audiëntie aan de Spaanse vluchtelingen [4821], alsook in Onze door de radio uitgezonden Kerstboodschap [4822].

Zelfs de verwoedste vijanden van de Kerk, die vanuit hun hoofdstad Moskou deze strijd tegen de christelijke beschaving leiden, en zonder ophouden hun pogingen voortzetten, getuigen, niet zozeer met woorden als wel met daden, dat de Paus ook in deze tijd niet alleen steeds de heilige schatten van de christelijke godsdienst trouw en ongerept bewaakt heeft, maar ook overtuigender en vaker dan welk openbaar gezag ter wereld ook, tegen het ontzaglijk gevaar van het communisme heeft gewaarschuwd.

Een nieuw plechtig schrijven is noodzakelijk.
Maar niettegenstaande deze Onze herhaalde en vaderlijke vermaningen, die gij, Eerbiedwaardige Broeders, in Uw talrijke herderlijke brieven, zelfs gemeenschappelijk uitgevaardigd, aan Uw gelovigen hebt kenbaar gemaakt en nauwgezet toegelicht, neemt toch dit gevaar, door sluwe onruststokers verwekt, van dag tot dag in omvang toe. Daarom hebben Wij het als Onze plicht beschouwd opnieuw Onze stem te verheffen en wel door dit meer plechtig schrijven, zoals dit gebruikelijk is bij de Apostolische Stoel, de Leraar van de waarheid; en dit doen Wij des te bereidwilliger, omdat Wij weten, qat het de vurige wens is van de gehele katholieke wereld. Wij vertrouwen echter, dat naar de klank van Onze stem gaarne zal geluisterd worden door hen allen, die vrij van vooroordelen eerlijk het welzijn van de maatschappij nastreven. En dit vertrouwen wordt wel versterkt door het feit, dat Wij een bevestiging van Onze vermaningen zien in de diep-treurige gevolgen, die Wij als het uitvloeisel van de ideeën dier revolutionairen voorzagen en voorspelden en die ofwel reeds feitelijk in de landen, waar zij het bewind voeren, angstwekkend om zich grijpen, ofwel de overige volkeren dreigend boven het hoofd hangen.

Wij willen daarom nogmaals de leerstellingen van het communisme, zoals zij vooral in het bolsjewistisch stelsel naar voren komen, in een kort overzicht uiteenzetten en tegenover die klaarblijkelijk valse leerstellingen de klare leer van de Kerk stellen. Nogmaals willen wij met klem allen aansporen, om al die middelen ter hand te nemen, waarmee de christelijke beschaving, het enig fundament ener waarlijk menselijke samenleving, niet alleen tegen deze afgrijselijke ramp kan beschermd en gevrijwaard, maar ook in een steeds hoger mate kan bevorderd worden, om eenmaal het ware welzijn van de maatschappij te bereiken.

Een pseudo-ideaal
De leer van het communisme, zoals deze in onze dagen verkondigd wordt, biedt zich aan onder aanlokkelijker vorm dan soortgelijke stelsels in vroeger tijden, onder het valse voorwendsel de hulpbehoevenden te willen verlossen. Een pseudo-ideaal van rechtvaardigheid, gelijkheid en broederschap van allen in de arbeid doortrekt zijn leer en zijn werkzaamheid met een vals mysticisme zo zeer, dat het de grote massa verlokt door zijn valse voorspiegelingen en deze bezielt met een allen meeslepend enthousiasme; en dit des te eerder in een tijd als de onze, aangezien de onbillijke verdeling van de goederen een ongekende ontbering van niet weinigen ten gevolge heeft. Ja zelfs pochen en roemen zij er op, als zou dit pseudo-ideaal de economische vooruitgang verwekt hebben, die echter, als hij werkelijk ergens plaats vindt, zonder twijfel aan andere oorzaken moet worden toegeschreven, als bijvoorbeeld aan de invoering van een intensiever industrie in die landen, welke daarvan verstoken waren; aan het feit, dat ontzaglijke bodemschatten, zonder enige rekening te houden met de wetten van de menselijkheid, met enorme winsten geëxploiteerd zijn; ten slotte hieraan, dat de werklieden meedogenloos en wreed gedwongen werden voor een karig loon zeer zware arbeid te verrichten.

Het evolutionistisch materialisme van Marx
De leer nu van het hedendaags communisme, somtijds in een verleidelijk en verlokkelijk kleed gestoken, is in werkelijkheid gebaseerd op de beginselen van het dialectisch en historisch materialisme van Karl Marx; en de theoretici van het bolsjewisme beroemen er zich nog wel op, dat alleen zij daarvan de zuivere verklaring bezitten. Volgens deze leer bestaat er slechts één algemene realiteit, namelijk de stof, met geheime en blinde krachten toegerust, welke stof langs de weg van de evolutie tot boom, dier, mens uitgroeit. Ook de menselijke samenleving is volgens deze leer niets dan een verschijningsvorm van de stof, die op bovenvermelde wijze zich ontwikkelt en met een onvermijdelijke noodzaak in een onophoudelijke strijd van de krachten naar de eindsynthese streeft: een maatschappij zonder klassen. Het is derhalve duidelijk, dat volgens zulke verzinsels de idee van een Eeuwig Opperwezen wordt weggevaagd, dat er totaal geen verschil bestaat tussen geest en stof, ziel en lichaam, dat de ziel niet blijft leven na de dood van het lichaam, noch dat er hoop bestaat op een ander leven. Bovendien komen de communisten langs de weg van de valse dialectiek van het materialisme tot de mening, dat de bovenvermelde strijd, die eenmaal het bestaande tot de eindsynthese zal voeren, door de mensen kan bespoedigd worden. Daarom streven zij ernaar, om de tegenstellingen tussen de verschillende klassen steeds scherper te maken, om aan die onderlinge strijd van de klassen, een bron helaas van verbittering en ruïneuze uitbarstingen, de schijn van een heilige strijd voor de vooruitgang te geven en om zelfs alle hinderpalen, welke dan ook, die deze gewelddadige, systematisch ondernomen pogingen belemmeren, als vijanden van het mensdom radicaal uit de weg te ruimen.

Opvatting aangaande de mens en het huisgezin.
Bovendien berooft het communisme de mens van zijn vrijheid, norm van zijn zedelijk gedrag en tevens berooft het de menselijke persoon van zijn waardigheid en van iedere morele zelfbeheersing om de aanvallen van de blinde driften te weerstaan. En daar de menselijke persoonlijkheid volgens hun leer slechts een onderdeeltje is in het grote raderwerk van het heelal, worden de natuurlijke rechten, die uit het mens-zijn voortvloeien, aan de individuen ontzegd en toegekend aan de gemeenschap. Wat echter de verhoudingen tussen de mensen onderling betreft, volgens hun leer van de absolute gelijkheid verwerpen zij iedere rangorde en elk van God stammend gezag, zelfs dat van de ouders, aangezien volgens hen alle macht en ondergeschiktheid voortvloeit uit de gemeenschap als uit de eerste en enige bron. Ook wordt aan de individuen geen enkel recht toegekend om goederen of productiemiddelen te bezitten; immers, daar met deze weer andere goederen gewonnen worden, brengt het bezit daarvan noodzakelijkerwijze de overheersing van de een over de ander mee. Daarom juist beweren zij, dat elk privaat eigendomsrecht, als zijnde de voornaamste bron van de economische slavernij, totaal moet worden afgeschaft.

Daar verder deze leer elke heilige verplichting van het menselijk leven ontkent en verwerpt, wordt natuurlijk ook het huwelijk en de huiselijke samenleving slechts als een zuiver burgerlijke en kunstmatige instelling beschouwd, ontstaan uit bepaalde economische verhoudingen. En daarom, gelijk nu het bestaan ontkend wordt van een echtelijke verbintenis, samengehouden door rechtelijke en zedelijke banden, onafhankelijk van de vrije beschikking van de individuen of van de gemeenschap, zo wordt ook haar blijvende onverbreekbaarheid verworpen. En in het bijzonder bestaat er, volgens het communisme, voor de vrouw geen band, die haar met het gezin of het huis verbindt. Het communisme immers verkondigt de volslagen bevrijding van de vrouw uit de voogdij van de man en ontdekt haar daarom aan het huiselijk leven en de zorg voor de kinderen, om haar, evenzeer als de man, in het drukke openbare leven te werpen en in het productieproces, terwijl de zorg voor huiselijke haard en kroost aan de burgerlijke maatschappij wordt toevertrouwd. vgl: Casti Connubii [[[526|87-90]]]

Ten slotte wordt aan de ouders hun macht om de kinderen op te voeden ontnomen, daar deze volgens hen alleen toekomt aan de gemeenschap en daarom alleen in naam en opdracht van deze kan uitgeoefend worden.

Wat gewordt er van de maatschappij?
Wat zou er dan wel geworden van een samenleving, gebaseerd op zulke aan het materialisme ontleende beginselen? Er zou dan een maatschappij ontstaan, door geen ander gezag samengehouden dan dat, hetwelk zou voortvloeien uit de economische verhoudingen. En haar enige taak zou zijn deze: met gemeenschappelijke inspanning te produceren; haar enig doel: de goederen van de aarde te genieten in een heerlijk paradijs, "waar ieder zou produceren naar zijn krachten en ontvangen naar zijn behoeften".

Nog moet worden opgemerkt, dat het communisme aan de gemeenschap het recht of liever de bijna onbeperkte willekeur toekent, aan de afzonderlijke enkelingen, individuen, burgers, een plaats in de gemeenschappelijke arbeid aan te wijzen, zonder enige rekening te houden met ieders welzijn, ja zelfs om hen, als zij niet willen, met geweld daartoe te dwingen. En in deze hun maatschappij zijn volgens hen èn zedenleer èn rechtsorde slechts producten van het geldend economisch stelsel en derhalve uiteraard van aardse oorsprong, wisselend en veranderlijk. In één woord, om hun leer in het kort weer te geven, hun streven is een nieuwe wereldorde te brengen en een nieuwe, hogere beschaving, het resultaat slechts van een blinde evolutie, "een menselijke samenleving, die God van de aarde heeft weg gebannen" .

Wanneer echter allen die geestesgesteldheid, welke vereist wordt om zulk een maatschappij te vormen, in die mate zich eigen gemaakt hebben, dat eindelijk dan dat utopistisch ideaal van een maatschappijvorm zonder klassenverschil ontstaan is, dan zal ook de politieke staat, die op het ogenblik slechts op de overheersing van het proletariaat door de kapitalisten is gericht, door de drang van de noodzaak uiteenvallen en "verdwijnen"; zolang echter deze zalige toestand nog niet bestaat, gebruikt het communisme het staatsbestuur en de staatsmacht als het alleszins geschiktste middel, om het gestelde doel te bereiken.

Ziet daar dan, Eerbiedwaardige Broeders, de leer, die het bolsjewistisch en atheïstisch communisme aan het mensdom verkondigt als een nieuw evangelie, en als een boodschap van heil en verlossing! Waarlijk een systeem vol dwaling en bedrog, evenzeer in strijd met de door God geopenbaarde waarheden als met de menselijke rede; een systeem, dat de grondslagen van de menselijke samenleving vernietigt en de sociale orde omverwerpt, dat de ware oorsprong, het wezen en het doel van de staat miskent, en dat ten slotte de rechten, waardigheid en vrijheid van de mens loochent en ontkent.

Verblindende beloften
Hoe komt het nu, dat deze leer, wetenschappelijk reeds lang overwonnen en in strijd met de praktijk van iedere dag, zich zo snel over de ganse wereld kan verbreiden? Dit wordt duidelijk als men bedenkt, dat maar al te weinigen volkomen wisten te doorschouwen wat het communisme wil en waarheen het inderdaad streeft, terwijl daarentegen heel velen gemakkelijk het slachtoffer worden van hun sluwe verlokkingen, gesteund door grootse beloften. De propagandisten immers van deze leer geven valselijk voor, dat zij alleen maar het lot van de arbeiders willen verbeteren, dat zij verder alle misstanden, door het liberalisme in de economie verwekt, willen herstellen en zo komen tot een gelijkmatiger verdeling van de goederen; doeleinden, die, zoals iedereen ziet, ongetwijfeld langs wettige weg bereikt kunnen worden. Maar tevens zien zij op die wijze kans, partij trekkend vooral van de overal heersende economische crisis, ook hen tot hun zaak over te halen, die volgens hun eigen beginselen een afkeer hebben van de leer van het materialisme en de misdadige vergrijpen, die niet zelden gepleegd worden.

En omdat, gelijk wij boven zagen, ook hier, zoals in elke dwaling, een element van waarheid schuilt, weten zij dat ware element heel handig naar voren te brengen met het doel, om, waar de omstandigheden het eisen, de ergerlijke en mensonterende wanstaltigheid van de communistische leer en methoden te verdoezelen en te verbergen; en op die wijze weten zij zelfs heel voortreffelijke mannen te misleiden, die dikwijls door zo'n geestdrift aangegrepen worden, dat zij op hun beurt apostelen worden en vooral de jeugd, licht voor misleiding vatbaar, met deze dwaalleer besmetten. Bovendien weten de propagandisten van het communisme profijt te trekken, zowel van de veten tussen de verschillende volkeren, als van de tegenstellingen en de onderlinge strijd van de verschillende politieke stelsels, alsook van de verwarring die in de wetenschap heerst, waar zelfs de naam van God niet meer genoemd wordt, om in de Universiteiten binnen te dringen en beginselen van hun leer met schijnwetenschappelijke bewijzen te steunen. Het liberalisme de wegbereider van het communisme.

Om echter nog gemakkelijker te begrijpen, op welke wijze zij het zover hebben kunnen brengen, dat tal van arbeiders hun vals systeem zonder enig onder­zoek omhelsd hebben, zal het goed zijn zich te herin­neren, dat diezelfde arbeiders, door de economische leer en het optreden van het liberalisme, jammerlijk vervallen waren tot godsdienstige en zedelijke ver­waarlozing . Want heel vaak verhinderde de arbeids­verdeling zelfs, dat zij de godsdienstplichten van de Zondag vervulden; men zorgde er niet voor naast de fabrieken kerken op te richten en de taak van de priester te vergemakkelijken; ja zelfs het laïcisme werd, in plaats van opgegeven, dagelijks meer en meer in de hand gewerkt. Dit zijn dan de rampzalige ge­volgen van die dwaalleer, zoals Onze Voorgangers en ook Wij zelf ze meer dan eenmaal hebben voorspeld. Moet het ons dan nog verwonderen, dat de vloedgolf van het communisme zo vele volkeren, vervreemd als zij zijn van het christendom, op angstwekkende wijze reeds nadert en bijna verzwelgt?

Listige en uitgebreide propaganda
Maar de oorzaak, waarom de dwalingen zich zó snel verbreiden, dat zij in alle landen, klein en groot, beschaafd en minder ontwikkeld en zelfs in verafgelegen delen van de wereld heimelijk binnensluipen, ligt ook in een duivelse propaganda, zo vinnig als sinds mensen­heugenis misschien nooit heeft bestaan. Deze propaganda, van één punt uitgaande, weet zich op sluwe wijze aan te passen aan de bijzondere gesteltenis van de volkeren; zij beschikt over rijke financiële hulpbronnen, ontelbare organisaties, drukbezochte internationale congressen en talrijke en goedgeschoolde strijdkrachten; tevens weet zij door middel van dagbladen, vlugschriften, bioscoop, toneel, radio en tenslotte door middel van school en universiteit allengs tot alle, zelfs de meest vooraanstaande kringen van de bevolking door te dringen, zonder dat deze misschien het vergif bemerkt hebben, dat steeds rampzaliger hun geest en ziel besmet.

De wereldpers verzwijgt de wandaden.
Een ander en wel krachtig hulpmiddel, waardoor het communisme bevorderd wordt, ligt zonder twijfel hierin, dat een zeer groot gedeelte van de wereldpers, dat zich niet richt naar de katholieke beginselen, volgens afspraak de zaak doodzwijgt. Volgens afspraak, zeggen Wij; immers anders is niet te begrijpen, waarom dit soort schrijvers, die zelfs tamelijk onbelangrijke voorvallen zo gretig aangrijpen en publiceren, toch de onmenselijke misdaden, die in Rusland, in de Verenigde Staten van Mexico, in een groot deel tenslotte van Spanje bedreven worden, reeds zo lange tijd verzwegen hebben en betrekkelijk zo weinig laten horen over het communisme, dat te Moskou heerst en wijd en zijd over de gehele wereld zijn organisaties vormt. Maar dit komt, gelijk allen weten, grotendeels hier vandaan, dat politieke overwegingen, die volstrekt geen blijk geven van juist inzicht, het zouden eisen; en niet minder wordt het begunstigd en aanbevolen door allerlei geheime krachten, die reeds sinds lang de christelijke ordening van de staten trachtten te doen verdwijnen.

Rusland en Mexico
Intussen aanschouwen Wij de droeve gevolgen van deze krachtige propaganda. Overal immers, waar het communisme vaste voet heeft kunnen krijgen en zijn heerschappij uitoefenen - en hier denken Wij met bijzondere vaderlijke liefde aan de bevolking van Rusland en Mexico - daar hebben zij ook, gelijk zij zelf openlijk verkondigen, op alle wijze ernaar gestreefd de grondslagen van de christelijke godsdienst en beschaving met wortel en tak uit te roeien en in de zielen van de mensen, vooral van de jeugd, zelfs de herinnering eraan uit te wissen. Bisschoppen en priesters zijn verbannen, veroordeeld tot dwangarbeid, doodgeschoten of op onmenselijke wijze vermoord. Leken werden, reeds op verdenking dat zij de godsdienst beschermd hadden, mishandeld, achtervolgd, voor het gerecht en in de gevangenis gesleept.

Wandaden van het communisme in Spanje.
Ook in landen, waar - zoals dat in het Ons zo dierbare Spanje het geval is - de afgrijselijke plaag van het communisme nog niet alle rampzalige gevolgen van zijn dwaalleer heeft kunnen verwekken, heeft het helaas! een waanzinnige woede ontketend en zich aan de noodlottigste misdaden schuldig gemaakt. Niet een of andere kerk is verwoest, niet een of ander klooster in puin geschoten, maar overal, waar de gelegenheid zich bood, zijn alle kerken, kloosters, ja zelfs elk spoor van de christelijke godsdienst, al was het een monument van kunst en beschaving, volslagen vernield.

En niet alleen. heeft de waanzinnige razernij van de communisten bisschoppen en priesters, mannelijke en vrouwelijke kloosterlingen ten getale van vele duizenden vermoord, terwijl zij hun vervolgingen in het bijzonder richtten tegen degenen, die hun zorgen wijdden aan de arbeiders en behoeftigen; maar ook zijn verscheidene leken uit elke stand van het leven beroofd en worden nog steeds bij ganse scharen gedood enkel daarom, omdat zij het christelijk geloof belijden of althans de godloze leer van het communisme verafschuwen. En deze huiveringwekkende slachting wordt aangericht met zulk een haat en weerzinwekkend ruwe barbaarsheid, dat men het in onze tijd geheel ongelooflijk zou achten. Geen verstandig denkend mens - hij moge ambteloos burger of verantwoordelijk staatsman zijn - die niet door bange huivering wordt aangegrepen bij de gedachte, dat wat nu in Spanje gebeurt, in de toekomst ook bij de andere beschaafde volkeren zou kunnen plaats vinden.

Natuurlijke gevolgen van het systeem.
Ook kan men niet in ernst beweren, dat dit soort gruwelen samengaat met elke geweldige omwenteling, als op zichzelf staande uitbarstingen van verbittering, die in elke oorlog voorkomen; neen, volstrekt niet, maar het zijn veeleer de natuurlijke vruchten van dit stelsel, welks organisme door hoegenaamd geen teugel wordt in toom gehouden. Een teugel toch is nood­zakelijk, zowel voor het individu als voor de gemeen­schap en zelfs barbaarse volken gevoelden de band van de natuurwet, door Gods toedoen in de zielen van de sterve­lingen gegrift. En waar allen trouw deze wet onderhielden, zag men in het verleden volkeren tot zulk een groot­heid geraken, dat zij de beoefenaars van de geschiedenis, zij het dan de oppervlakkige, met een overdreven bewondering vervult. Wanneer men echter zelfs het Godsbegrip uit de geesten van de mensen wegrukt, dan vervallen zij noodzakelijkerwijze tot ruwe onbeschaafd­heid en woestheid.

Strijd tegen al het Goddelijke.
En dit juist aanschouwen Wij heden ten dage met diepe smart: voor het eerst immers sinds mensen­heugenis zien wij een strijd, zorgvuldig en met goed overleg voorbereid tegen alles wat God heet. vgl. 2 Tess. 2, 4 vgl. 2 Tess. 2, 4 Immers de leer van het communisme is uiteraard in strijd met elke godsdienst en beschouwt deze daarom "als een bedwelmend opium voor het proletariaat", omdat haar instellingen en lessen een eeuwig leven na dit sterfelijk leven verkondigen en dus de mensen afleiden van het streven naar die toekomstige geluksstaat, die zij op aarde moeten trachten te verwerkelijken.

Het terrorisme.
Evenwel, niet ongestraft wordt de natuurwet en haar maker "God" geminacht. Hieruit volgt dan ook, dat het communisme, gelijk het met al zijn krachtsinspan­ning zelfs op economisch gebied zijn doel niet heeft kunnen verwezenlijken, dit evenmin in de toekomst ooit zal kunnen doen. Zeker, Wij ontkennen niet, dat deze krachtsinspanning niet weinig ertoe heeft bijge­dragen, om in Rusland de mensen en hun gewoonten wakker te schudden uit de langdurige ingewortelde loomheid en dat het bolsjewisme met alle macht zich inspannend en door iedere methode, al was ze onjuist, het stoffelijk levenspeil een weinig wist omhoog te werken. Maar het is voor Ons een uitgemaakte zaak op grond van onverdachte getuigenissen, ook uit de allerlaatste tijd, dat zelfs op dit punt de vele plechtige beloften metter­daad niet zijn ingelost. Hierbij komt, dat die wrede en terroristische overheersing een slavenjuk heeft ge­legd op ontelbare burgers. Men moet toch waarlijk niet vergeten, dat ook bij het regeren de vervulling van het op zich genomen ambt met plichtsbesef zich moet richten naar een zedenleer; hetgeen ongetwijfeld onbestaanbaar is in het communisme, gebaseerd als het is op de valse beginselen van het materialisme. Daarom blijft er niets anders over dan het angstwekkend schrik­bewind, zoals in Rusland te zien is, waarin de vroegere deelgenoten in samenzwering en strijd elkaar onderling vermoorden, terwijl het toch niet in staat is de ontbin­ding van het maatschappelijk organisme te verhinderen, laat staan het verval van de zeden tegen te houden.

Toch is het Onze bedoeling niet de volkeren van de Sovjet-Unie in het algemeen te veroordelen, integendeel, Wij koesteren voor hen veeleer een warme, vader­lijke genegenheid. Wij weten immers, dat niet weinigen van hen zuchten onder de harde en despotische over­heersing van mensen, die voor het grootste deel vreemd staan tegenover de ware belangen van dit volk en dat zeer vele anderen door bedrieglijke beloften misleid zijn geworden. Wij veroordelen veeleer het ingevoerde stelsel en de grondleggers en voorstanders ervan, die in dat volk een zeer geschikte bodem hebben gevonden, om daarin het reeds lang gereed liggende zaad van hun leer uit te strooien en vandaar uit over alle werelddelen te verspreiden.

Nadat Wij de dwalingen van het atheïstisch bolsjewisme en zijn bedrieglijk en gewelddadig optreden in het licht hebben gesteld, moeten Wij thans, Eerbiedwaardige Broeders, het ware begrip van de "Civitas humana", de menselijke samenleving, in een kort betoog daartegenover plaatsen, welk begrip, zoals Gij zeer goed weet, zodanig is, als de menselijke rede en de goddelijke openbaring ons door de Kerk, de Leermeesteres van de volkeren, leert.

En allereerst moet dan hierop de aandacht ge­vestigd worden, dat boven alle andere wezens het enige, soevereine Opperwezen staat, te weten God, de Almachtige Schepper van het heelal en tevens de wijze en rechtvaardige Rechter van alle mensen. Het bestaan van dit hoogste wezen, dat God is, is de absolute veroordeling van de onbeschaamde en leugen­achtige frasen van het communisme. En voorwaar, niet omdat de mensen in Hem geloven, bestaat God; maar omdat Hij werkelijk bestaat, daarom geloven in Hem en bidden tot Hem allen, die niet hardnekkig hun ogen sluiten voor het licht van de waarheid.

En wat aangaande de mens het katholiek geloof en onze rede leert, hebben Wij in voornaamste hoofdpunten uiteengezet in de Encycliek over de christelijke opvoeding van de jeugd Divini illius Magistri [[644]]. De mens immers bezit een geestelijke en onsterfelijke ziel; en gelijk hij een persoonlijk wezen is, door de machtigen Schepper met geheel buitengewone gaven naar ziel en lichaam verrijkt, zo kan hij daarom ook inderdaad, volgens de leer van de oude schrijvers, een "microkosmos" genoemd worden, omdat hij verreweg overtreft en uitsteekt boven de onmetelijke wereld van het onbezielde. Niet alleen in dit sterfelijk, maar ook in het eeuwig leven is God alleen zijn laatste doel; en daar hij door de heiligmakende genade verheven is tot de waardigheid van kind Gods, wordt hij door het mystieke Lichaam van Jezus Christus opgenomen in het Rijk Gods. Als gevolg hiervan heeft God hem menigvuldige en veelsoortige voorrechten toebedeeld; onder andere het recht op het leven en instandhouding van zijn lichaam, het recht verder, zowel om zich het noodzakelijke te verschaffen als om op behoorlijke wijze te streven naar het laatste doel, hem door God gesteld, het recht ten slotte van vereniging, van privaateigendom en het gebruik ervan.

Bovendien, gelijk het huwelijk, zo is ook het natuur­lijk gebruik ervan van goddelijke instelling; ook de inrichting en voornaamste verplichtingen van de huise­lijke samenleving komen niet voort uit menselijk goed­dunken, noch uit economische factoren, maar van de machtigen Schepper zelf. Dit hebben Wij in de Ency­cliek over de heiligheid van het kuise huwelijk Casti Connubii [526] en ook in de zo juist genoemde Encycliek over de Chris­telijke opvoeding heel uitvoerig uiteengezet.

Wederzijdse rechten en plichten van de mens en de maatschappij.
Maar God heeft de mens eveneens geroepen en bestemd om te leven in de burgerlijke maatschappij, een eis voorzeker van zijn eigen natuur. De maatschappij immers is volgens de bedoeling van de Goddelijke Schepper het natuurlijk hulpmiddel, dat iedere mens kan en moet te baat nemen om het hem gestelde eind­doel te bereiken, aangezien de staat er is voor de mens, niet de mens voor de staat. Dit moet echter niet opgevat worden in de zin van de individualistische leer van het liberalisme, dat de gemeenschap dienstbaar wil maken, zonder beperking, aan de belangen van het individu, maar veeleer in deze zin, dat allen, door het organisch verbonden-zijn met de gemeenschap, door onderlinge samenwerking het aards geluk in de ware zin des woords kunnen bereiken en dat door de menselijke samenleving die eigenschappen, de mens als individu en als sociaal wezen van nature aangeboren, tot bloei en wasdom komen, welke gaven hoger staan dan voorbij­gaande en particuliere voordelen en in de burgerlijke samenleving de volmaaktheid Gods doen uitschijnen: iets wat bij de op zichzelf staande mens geenszins plaats kan vinden. Dit is de mens ook daartoe tot nut, dat hij deze afstraling van de goddelijke volmaakt­heid erkenne en in lofprijzing en aanbidding aan de Schepper toeschrijve. Immers slechts de mens, niet echter de menselijke gemeenschap, is begaafd met rede en zedelijk-vrije wil.

Gelijk nu de mens de verplichtingen niet kan af­wijzen, waardoor hij volgens Gods wil tegenover de burgerlijke maatschappij gebonden is, en dus het staats­bestuur het recht heeft om hem, voor het geval hij hieraan onrechtmatig weigert te gehoorzamen, tot de vervulling van zijn plicht te dwingen, zoo ook kan de maatschappij de mens niet beroven van de hem door de Schepper geschonken rechten, waarvan Wij de voornaamste boven kort aangegeven hebben, noch hem de uitoefening daarvan naar willekeur onmogelijk maken. Het is daarom een eis van de menselijke rede en daarmee in overeenstemming, dat alle aardse dingen strekken tot gebruik en nut van de mens en zo door de mens aan de Schepper teruggebracht worden. Hierop voorzeker is het woord van toepassing, dat de Apostel van de volkeren over het zorgen voor de zaligheid aan de Korintiërs schrijft: "Alles is het uwe, maar gij behoort aan Christus en Christus aan God" (1 Kor. 3, 22.23). Terwijl dus de leer van het communisme de menselijke persoon zo zeer verkleint, dat zij de verhoudingen van de mens tot de gemeenschap totaal omdraait, wordt hij integen­deel door de menselijke rede en de Goddelijke Openba­ring tot zulk een hoogte verheven.

De economisch-sociale orde.
Onze Voorganger, Leo XIII gelukzaliger gedach­tenis, heeft in zijn Encycliek aangaande de economi­sche en sociale verhoudingen en het arbeidersvraagstuk Rerum Novarum [651] doeltreffende richtlijnen opgesteld, welke Wij eveneens in een Encycliek Quadragesimo Anno [652] over het herstel van de maatschappe­lijke orde in christelijke geest aan de toestanden en noden van onze tijd hebben aangepast. In deze Ency­cliek hebben Wij de eeuwenoude leer van de Kerk over het bijzonder karakter van de privaateigendom, zowel individueel als sociaal, nogmaals duidelijk en met klem uiteengezet. Klaar en nauwkeurig hebben Wij de rechten en waardigheid van de menselijke arbeid aan­gegeven, alsmede de betrekkingen van wederzijdse hulp en steun tussen hen, die het kapitaal verschaffen en hen, die arbeid presteren ; tenslotte hebben Wij ge­sproken over het loon, dat de arbeider volgens strikte rechtvaardigheid verschuldigd is voor de behoeften van hemzelf en zijn gezin.

En bovendien hebben Wij duidelijk aan het licht gesteld, dat dan slechts de maatschappij kan behoed blijven voor dat allerdroevigst verval, waarnaar zij gedreven wordt door de leer van het geen moraal kennende liberalisme, wanneer de economische en sociale verhoudingen doordrongen en doortrokken worden van de voorschriften van de sociale rechtvaardig­heid en christelijke naastenliefde, waarbij de terroris­tische klassenstrijd en het despotisch misbruik van het staatsgezag volslagen machteloos staan. Wij hebben er ook op gewezen, dat de ware welvaart van een volk moet bereikt worden door een gezonde organische opbouw, waarin de verschillende trappen van de sociale hiërarchie worden erkend en geëerbiedigd; en dat even­eens alle corporaties onder elkaar verbonden moeten zijn en vriendschappelijk samenwerken, om aldus het alge­meen welzijn van de staat te kunnen nastreven. Daarom bestond - zo leerden Wij verder - de natuurlijke en eigenlijke taak van het staatsgezag hierin, deze harmonische samenwerking van alle burgers onderling naar beste krachten te bevorderen.

Sociale hiërarchie en prerogatieven van de Staat.
Juist ter bereiking van deze harmonische orde door aller samenwerking eist de katholieke leer voor de regeringen al het nodige aanzien en gezag op, om de goddelijke en menselijke rechten, waarop de H.Schrift en de kerkvaders zo krachtig aandringen, met waakzame en voorzichtige zorg te verdedigen. Hier moeten Wij de aandacht vestigen op het jammerlijk dwalen van hen, die in dwaasheid beweren, dat in de staat alle burgers dezelfde rechten hebben en dat er geen wettige hiërarchie bestaat. Wij mogen volstaan met de bovenvermelde Encycliek van onzen Voorganger Leo XIII z.g. aan te halen en vooral de Encycliek over het staatsgezag vgl: Diuturnum illud [[[821]]] en die over de christelijke inrichting van de staten vgl: Immortale Dei [[[739]]]. In deze Encyclieken kunnen toch zeker de Katholieken duidelijk voor ogen zien de leer van de rede en het geloof, die hen tegen de bedrieglijke en gevaarlijke denkbeelden van het communisme zal kunnen vrijwaren. Dat de mens beroofd wordt van de hem eigen rechten en alzo in een toestand van slavernij gebracht wordt, dat de eigenlijke en laatste oorsprong van de staat en het staatsgezag ontkend wordt, dat de openbare macht op de afschuwelijkste wijze de hand leent tot collectief terrorisme; dit alles, zeggen Wij, is ten zeerste in strijd met de natuurlijke zedenleer en de wil van de Goddelijke Schepper. Gelijk de mens, zo vindt ook de gemeenschap zijn oorsprong in God en zij zijn door Hem in wederzijdse verhouding op elkander ingesteld. Noch de mens derhalve, noch de maatschappij kan die verplichtingen van de hand wijzen, waardoor zij tegenover elkaar gebonden zijn; evenmin de rechten van de ander verwerpen of verkleinen. God zelf toch heeft die wederzijdse betrekkingen tussen mens en gemeenschap in de voornaamste punten opgesteld en geordend. De onbeschaamde aanmatiging derhalve van het communisme, om voor de goddelijke wet, gebaseerd op de beginselen van waarheid en liefde, een politiek partij program . in de plaats te stellen, dat een product is van menselijke willekeur en een bron van vijandschap, staat zonder twijfel gelijk met een volkomen ongepast en wederrechtelijk misbruik van macht.

De Katholieke Kerk heeft bij het voorhouden van deze verheven leer voorzeker geen ander doel, dan om de blijde boodschap, die de engelen boven de grot van Bethlehem uitzongen: glorie aan God en vrede aan de mensen (Lc. 2, 14), tot werkelijkheid te maken en om de ware vrede en het ware geluk, in een mate als bij het streven naar de eeuwige zaligheid in dit sterfelijk leven bereikbaar is, tot stand te brengen, maar wel te verstaan voor de mensen van goede wil. Deze leer wijkt even ver af van de verderfelijke en valse theorieën als van de praktijk van politieke stelsels in hun niets ontziende experimenten, methoden en strevingen. Immers zij houdt steeds vast aan het juiste evenwicht van waarheid en rechtvaardigheid, verdedigt het in de theorie en bevordert het krachtig in de praktijk. Dit bereikt de Kerk door de wederzijdse plichten en rechten met elkaar te verzoenen en in overeenstemming te brengen: het gezag met de vrijheid, de waardigheid van het individu met die van de staat, verder de menselijke persoonlijkheid van de onderdaan en de aan de overheid verschuldigde gehoorzaamheid met de taak van hen, die Gods macht vertegenwoordi­gen; verder de geordende liefde jegens zichzelf, gezin en vaderland met die liefde jegens de andere gezinnen en volkeren, welke berust op de liefde tot God, aller Vader, uit Wien alles voortkomt en tot Wien allen als tot hun einddoel moeten streven. Diezelfde leer maakt de gerechtvaardigde zorg voor het tijdelijke niet los van de zorgzame bemoeienis voor de eeuwige goederen. En indien zij al de vergankelijke goederen ondergeschikt maakt aan de onvergankelijke, volgens de uitspraak van haar Goddelijke Meester zelf: "Zoekt eerst het Rijk Gods en zijn gerechtigheid en dit alles zal u worden geschon­ken als toegift" (Mt. 6, 33), dan is zij er toch ver van verwijderd, om het tijdelijke te verwaarlozen en de vooruitgang van de beschaving en de tijdelijke welvaart in de weg te staan. Integendeel op de juiste wijze en dus met de grootst mogelijke doeltreffendheid begunstigt en bevordert zij deze. Ofschoon immers de Kerk op het gebied van de eco­nomische of sociale activiteit nooit een bepaald technisch systeem heeft voorgestaan, hetgeen ook haar taak niet is, heeft zij toch de voornaamste richtlijnen en voor­schriften aangegeven, die weliswaar volgens de verschil­lende omstandigheden van tijd, plaats en volk ver­schillend kunnen toegepast worden, maar die toch een veilige weg wijzen, waarlangs de staat een hogere beschaving en een grotere welvaart kan bereiken.

De hoge wijsheid en deugdelijkheid van deze leer wordt erkend door allen, die haar inderdaad goed ken­nen. En met volle recht hebben vooraanstaande staatslieden verzekerd, dat zij bij het bestuderen van de verschillende economische stelsels niets hebben kunnen vinden, dat wijzer is dan de beginselen, uiteengezet in de Encyclieken Rerum Novarum [651] en Quadragesimo Anno [652]. En ook in niet-katholieke, ja zelfs in niet-christelijke landen erkennen niet weinigen, van hoe groot nut de sociale leerstellingen van de Kerk zijn voor de maatschappij. Zo heeft nauwelijks een maand geleden een niet-christelijk staatsman van grote naam uit het verre Oosten zonder aarzelen verklaard, dat de Kerk door haar leer over de vrede en de broederschap ten zeerste bijdraagt tot de bevestiging en instand­houding van de zo moeilijk te bereiken vrede onder de volkeren. En Wij weten zelfs uit betrouwbare berichten, die van alle zijden hier naar het middelpunt van de Katho­lieken toevloeien, dat de communisten zelf, als zij tenminste nog niet heel en al verdorven zijn, bij kennis­making met de sociale leer van de Kerk erkennen, dat deze heel ver uitsteekt boven de leerstellingen van hun eigen leraren en leiders. Slechts zij, die door hartstocht en haat verblind zijn, sluiten hun ogen voor het licht van de waarheid en bestrijden deze zonder ophouden.

Maar al erkennen de vijanden van de Kerk dan al, dat de door Deze aangegeven richtlijnen uitmunten door wijsheid, zij verwijten haar evenwel, als zou zij haar activiteit niet naar de gegeven leer ingericht hebben en daarom zoeken zij andere wegen en methoden. De gehele geschiedenis echter van het Christendom toont de valsheid en onrechtvaardigheid van deze be­schuldiging duidelijk aan. Immers, om althans een bijzondere gebeurtenis even aan te stippen, de ware broederschap tussen alle mensen van elke afkomst en stand, zo hecht en zo volmaakt als vroeger tijden nooit aanschouwd hadden, werd het eerst door de herauten van het Evangelie verkondigd. Ongetwijfeld heeft dit machtig veel bijgedragen om de slavernij af te schaffen, niet door middel van bloedige opstanden, maar door de innerlijke kracht van deze leer, die de adellijke Romeinse vrouw haar slavin deed omhelzen als was het haar zuster. Eveneens heeft het Christendom - dat ons leert de Zoon Gods te aanbidden, mens geworden uit liefde tot de mensen, tevens de zoon van een werkman en zelf werkman vgl. Mt. 13, 55; Mc. 6, 3 vgl. Mt. 13, 55; Mc. 6, 3 - de menselijke arbeid tot waarachtig aanzien gebracht. De menselijke arbeid, die toentertijd zózeer geminacht werd, dat zelfs een overigens bedacht­zaam en humaan man als M. Tullius Cicero, weergevende de opvatting van zijn dagen, niet geschroomd heeft deze woorden neer te schrijven, waarover voorzeker elke socioloog van onze tijd zich zou schamen: "Alle handwerkslieden beoefenen een laag bedrijf; er kan zich immers niets edels bevinden in een werkplaats" M. Tullius Cicero, De.. M. Tullius Cicero, De officiis, I, 42

Op deze beginselen steunend heeft de Kerk de maatschappij vernieuwd; door haar stuwende kracht ontstonden immers de zo wonderbare instellingen van liefdadigheid en de machtige corporaties van alle ambachten, die in de vorige eeuw wel als middel­eeuwse uitvindingen veracht werden door de aanhangers van het liberalisme, maar die toch de bewondering van onze tijd afdwingen en bij talrijke volkeren door velerlei proefnemingen weer opleven. En ofschoon ande­ren met alle kracht de heilzame werkzaamheid van de Kerk poogden te belemmeren en haar invloed te stuiten, hield de Kerk tot op heden niet op hen op hun dwalingen te wijzen. Het zij voldoende zich te herinneren, hoe vastberaden en standvastig Onze Voorganger Leo XIII z. g., voor de arbeiders het recht van vereniging op­eiste, welk recht de liberalen, toen zij in de grote staten de overhand kregen, hun poogden te ontrukken. En deze invloed van de leer van de Kerk is nog op de dag van heden groter voorwaar dan menigeen wel zou den­ken; de ideeën immers beheersen de gebeurtenissen, al is het dan niet voor ieder even gemakkelijk dit te bepalen en af te meten.

Naar waarheid kan men beweren, dat de Kerk, evenals haar Goddelijke Stichter "al weldoende" haar levensweg voortzet. Noch de dwalingen van het socia­lisme, noch die van het communisme zouden overal voortwoekeren, indien de regeerders van de volkeren de leerstellingen en moederlijke vermaningen van de Kerk niet versmaad hadden. Als trouwe aanhangers echter van de beginselen en de leer van het liberalisme en laïcisme hebben zij volgens die valse leerstellingen een zodanige bouwen inrichting van het openbare leven geschapen, dat zij weliswaar op het eerste gezicht meenden heel wat groots tot stand te hebben gebracht, maar daarna toch geheel hun stelsel allengs zagen ineenstorten, zoals noodzakelijkerwijze elk gebouw, dat niet rust op de hoeksteen die Christus is, jammerlijk moet invallen.

Dit is, Eerbiedwaardige Broeders, de leer van de Kerk, die alleen, gelijk in alle overige zaken, zoo ook op maatschappelijk gebied, het ware licht kan brengen en ons vrijwaren voor de communistische ideologie. Maar daarvoor is allereerst nodig, dat deze leer in de praktijk van het leven wordt toegepast volgens deze vermaning van de H. Apostel Jacobus: "Weest werkers van het woord en niet hoorders alleen, anders bedriegt ge uzelf" (Jac. 1, 22). In onze dagen is het daarom een eerste noodzakelijkheid, dat met inspanning van alle krachten de geschikte middelen aangewend worden, om de drei­gende ontbinding van de maatschappij op de meest doel­treffende wijze tegen te houden. En Wij hebben goede hoop, dat die geestdrift, waarmee de kinderen van de duisternis dag en nacht in de weer zijn, om de dwalingen van hun atheïstisch materialisme te verbreiden, voor de kinderen des lichts een prikkel zal zijn tot een even grote, ja veel vuriger ijver, waar het gaat om de eer van God.

Wat moeten wij dan doen, welke middelen gebrui­ken, om Christus en de christelijke beschaving te beschermen tegen dezen verderfelijke vijand. Als een vader in de huiselijke kring met zijn kinderen, zo ver­langen Wij in intieme vertrouwelijkheid met u te spreken en de plichten voor ogen te houden, die de grote crisis onzer dagen aan alle kinderen van de Kerk oplegt, terwijl Wij deze vaderlijke vermaningen ook zouden willen richten tot hen, die het Vaderhuis verlaten hebben.

Het fundamentele geneesmiddel.
Zoals in elke stormachtige periode van de Kerk, zo ligt ook nu het eerste en voornaamste geneesmiddel in een oprechte vernieuwing van het particuliere en openbare leven naar de beginselen van het Evangelie bij hen allen, die er zich op beroemen tot de schaapstal van Christus te behoren, zodat zij inderdaad worden het zout van de aarde, dat de maatschappij tegen zeden­bederf vrijwaart.

Wij betuigen dan ook onze innige en blijvende dankbaarheid jegens de Vader des Lichts, van Wien voortkomt "niets dan goede gift en volmaakte gave" (Jak. 1, 17) [b:Jak. 1, 17], dat Wij tot onze grote troost overal de verblijdende tekenen van deze geestelijke vernieuwing aanschouwen, niet alleen bij die uitgelezen schare van mannen en vrouwen, die in de laatste tijd de hoogste trap van heiligheid bereikt hebben en bij het dagelijks groeiend aantal van hen, die edelmoedig dit heerlijk doel nastreven, maar ook in de opbloei van een oprechte, diep doorleefde godsdienstzin in alle zelfs de meest ontwikkelde kringen, zoals Wij hebben opgemerkt in het Motu proprio " In multis solaciis [2426]" van 28 oktober 1936 bij de reorganisatie van de Pauselijke Academie van Wetenschappen.

Toch moeten Wij erkennen, dat er nog veel moet gedaan worden, om die geestelijke vernieuwing te bespoedigen. Immers zelfs in Katholieke streken zijn er al te velen, die zo goed als alleen in naam Katholiek zijn, al te velen, die weliswaar de allernoodzakelijkste plichten van de door hen met trots beleden godsdienst min of meer getrouw vervuilen, maar die zich niet beijveren de godsdienst steeds dieper te leren kennen en geen pogingen aanwenden om een innige en echte geloofsovertuiging te verkrijgen, met het gevolg, dat bij hen aan de uiterlijke schijn van hun godsdienst heel weinig beantwoordt de innerlijke glans van een goed en rein geweten, dat al zijn plichten ziet en vervult voor het oog van God. En Wij weten toch, hoezeer onze Goddelijke Verlosser deze lege en bedrieglijke uiterlijkheid verafschuwt, volgens Wiens bevel allen de Vader moeten aanbidden "in geest en waarheid" (Joh. 4, 23). Wie zijn leven niet richt naar de voorschriften van het geloof dat hij belijdt, zal zich niet lang staande kunnen houden, nu de storm van vervolging zo hevig woedt, maar worden meegesleurd in deze dreigende vloedgolf van het kwaad en niet alleen zichzelf de ondergang bereid hebben, maar ook het christendom aan bespotting prijsgeven.

Onthechting aan het aardse.
Op deze plaats, Eerbiedwaardige Broeders, willen Wij vooral de nadruk leggen op twee lessen van de Heer, die bij uitstek passen op de huidige toestand van het mensdom: onthechting aan het aardse en het vervullen van het gebod van de naastenliefde. "Zalig de armen van geest," dit waren de eerste woorden, die van de lippen van de Goddelijke Meester vloeiden, toen Hij Zijn leerlingen op de berg toesprak (Mt. 5, 3). En dit hoofdpunt van Zijn leer heeft onze tijd wel het meest van node, daar het materialisme brandt van dorst naar de goederen en genietingen van dit leven. Alle christenen echter, hetzij rijk of arm, moeten het oog steeds gericht houden op de hemel, gedachtig aan dit woord, "dat wij hier geen blijvende stad hebben, maar naar de toekomstige reikhalzen". vgl. Hebr. 13, 14 vgl. Hebr. 13, 14 Zij, die over­vloedige rijkdom bezitten, moeten daarin niet hun geluk zoeken, noch het bezit ervan op welke wijze dan ook nastreven. Maar wel wetend, dat zij daarvan slechts beheerders zijr1 en dus rekenschap moeten af­leggen aan de Oppersten Heer, moeten zij ze gebruiken als machtige middelen, van God ontvangen, om vruch­ten van deugd voort te brengen; en zij moeten niet nalaten het overtollige aan de armen uit te delen, volgens het voorschrift van het Evangelie. vgl. Lc. 11, 41 vgl. Lc. 11, 41 Indien zij niet zo handelen, zal op hen en op hun rijkdom inder­daad de uitspraak van de H. Apostel Jacobus slaan:

"Welnu dan, gij rijken, weent en jammert om de rampen, die u bedreigen. Uw rijkdom is verrot, uw gewaden zijn verteerd door de mot; uw goud en zilver is verroest en hun roest zal tegen u getuigen en als een vuur uw vlees wegvreten; toorn hebt ge u als een schat opgehoopt voor het einde van de dagen" (Jac. 5, 1-3)

Evenwel ook de behoeftigen moeten, bij hun pogen om zich volgens de wetten van rechtvaardigheid en naastenliefde het noodzakelijke te verschaffen en hun lot te verbeteren, op hun beurt "arm van geest" (Mt. 5, 3) zijn en de goederen van hierboven hoger schatten dan de goederen van deze aarde. En bovendien moeten zij er zich diep van overtuigd houden, dat men er nooit in zal slagen, ellende, smart en lijden uit dit sterfelijk leven te doen verdwijnen, waarvan ook zij het slacht­offer zijn, die naar het uiterlijk misschien gelukkiger schijnen. Geduld is derhalve allen noodzakelijk; dat christelijk geduld, dat het hart omhoog heft en doet vertrouwen op de Goddelijke belofte van de eeuwige gelukzaligheid: "Broeders, weest dan geduldig tot 's Heren komst. Ziet, de landman wacht op de kostelijke vrucht van de akker, maar oefent daarbij het geduld, totdat deze de vroege en late regen ontvangt. Weest ook gij geduldig, broeders -Wij ontlenen deze woorden wederom aan de Apostel Jacobus - doet uw harten niet wankelen, want de komst van de Heer is nabij" (Jac. 5, 7-8). Zo alleen zal de troostvolle belofte van Jezus Christus: "Zalig de armen," in vervulling gaan. En deze beloften brengen geen ijdele troost, zoals die waarvan de communisten de mond vol hebben, maar het zijn woorden van het eeuwig leven, vol diepe waarheid en die, gelijk reeds op deze wereld, voor later in de eeuwige zaligheid zullen bewaarheid worden. Hoeveel armen immers vinden in hun vertrouwen op deze woorden en de belofte van het hemelrijk - dat als een erfenis aan hen toebehoort volgens het woord van het Evangelie: "Zalig gij armen, want aan u behoort het koninkrijk Gods" (Lc. 6, 20) - zulk een geluk, als onbereikbaar is voor menig rijke, niet met rust gelaten door zijn rijkdom en altijd brandend van begeerte naar meer.

De christelijke naastenliefde.
Nog sterker geneeskracht tegen de hier behandelde kwalen bezit het gebod van de naastenliefde, dat speciaal op dit doel gericht is. En hierbij denken Wij aan de christelijke naastenliefde, die "geduldig is en goeder­tieren" (2 Kor. 13, 4), alle vertoon en elke schijn van vernederende bescherming vermijdt; die liefde, die vanaf het begin van het christendom de allerarmsten, de slaven, voor Christus won. Innige dank brengen Wij dan ook aan allen, die, zich gevend aan de werken van liefdadig­heid, hetzij in de Vincentius-verenigingen, hetzij in de nieuwere instellingen van gemeenschappelijk hulp­betoon, de geestelijke en lichamelijke barmhartigheid beoefenen. Hoe meer de arbeiders en behoeftigen in zichzelf zullen ondervinden, hoezeer de beoefening van de naastenliefde, bezield door de kracht van Jezus Christus, hen ten goede komt, des te eerder zullen zij de vooroordelen afleggen, als zou de Kerk haar werk­dadigheid hebben verloren en aan de zijde staan van hen, die hun arbeid uitbuiten.

Wanneer Wij dan aan de ene kant de ontelbare massa armen zien, die door allerlei oorzaken buiten hun wil om gebukt gaan onder de grootste ontbering, aan de andere kant echter zoveel mensen, die zonder enig e beperking zich overgeven aan genietingen en ontzaglijke sommen besteden voor geheel onnutte dingen, dan moeten Wij wel met diepe zielesrnart bekennen, dat niet allen op behoorlijke wijze de rechtvaardigheid beoefenen, noch ook diep beseffen, welke de eisen zijn van het gebod van de naastenliefde voor de praktijk van het dagelijks leven. Het is derhalve Ons verlangen, Eerbiedwaardige Broeders, dat dit goddelijk gebod, in woord en in geschrift, steeds meer in het licht gesteld worde, dit gebod, dat door Jezus als een karakteristiek herken­ningsteken nagelaten is, waardoor men Zijn ware leer­lingen van alle anderen zou kunnen onderscheiden; dit gebod dat ons leert in alle lijdenden de Goddelijke Zaligmaker zelf te zien en dat ons beveelt alle mensen als broeders te beminnen met die liefde, welke de Zalig­maker ons heeft toegedragen, en wel met opoffering van onze bezittingen, ja zelfs, als het nodig mocht zijn, van ons leven. En dikwijls moeten allen zich voor de geest roepen het oordeel, vol troost maar ook vol verschrikking, dat de hoogste Rechter op de laatste dag zal uitspreken:

" Komt, gezegende mijns Vaders; .... want Ik was hongerig en ge hebt Mij te eten gegeven; Ik was dorstig, en ge hebt Mij te drinken gegeven .... Voorwaar, Ik zeg u: Wat ge voor één van Mijn ge­ringste broeders gedaan hebt, dat hebt ge voor Mij gedaan" (Mt. 25, 34-40).

En daartegenover:

"Gaat weg van Mij, vervloekten, in het eeuwig vuur .... Want Ik was hongerig en ge hebt Mij niet te eten gegeven; dorstig, en ge hebt Mij niet te drinken gegeven .... ; voorwaar, Ik zeg u : Wat ge niet hebt gedaan voor één van deze geringsten, dat hebt gij ook voor Mij niet gedaan" (Mt. 25, 41-45)