Het gezin - 10. Mannen en vrouwen (I)

Dierbare broeders en zusters, goeie dag !

De catechese van vandaag is gewijd aan een centraal aspect van het gezin [d:413]: dat van het grote geschenk dat God aan de mensheid heeft gegeven door de schepping van man en vrouw en door het sacrament van het huwelijk. Deze en volgende catechese [5891] hebben betrekking op het verschil en de complementariteit tussen man en vrouw, die het hoogtepunt van Gods schepping zijn; de twee volgende catecheses zullen over andere onderwerpen gaan die aan het huwelijk verbonden zijn.

Wij beginnen met een korte commentaar op het eerste scheppingsverhaal in het boek Genesis. Daar lezen wij dat God na het heelal en alle levende wezens geschapen te hebben, zijn kunstwerk maakt, namelijk de mens die Hij naar Zijn beeld schept: “als het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij hen” (Gen. 1, 27) [b:Gen. 1, 27], zegt het boek Genesis.

En zoals wij allemaal weten, is het seksuele verschil aanwezig in vele levensvormen, in heel het gamma van de levenden. Maar alleen bij man en vrouw, draagt het seksueel verschil het beeld en de gelijkenis met God in zich; de Bijbeltekst herhaalt het drie keer in twee verzen (Gen. 1, 26-27) [b:Gen. 1, 26-27]; man en vrouw zijn naar Gods beeld en gelijkenis. Dat zegt ons dat niet alleen de man op zich Gods beeld is, dat niet alleen de vrouw op zich Gods beeld is, maar ook man en vrouw als koppel zijn Gods beeld. Het verschil tussen man en vrouw is er niet omwille van de tegenstelling of de ondergeschiktheid, maar voor de gemeenschap en de voortplanting, steeds naar Gods beeld en gelijkenis.

De ervaring leert ons: om zichzelf goed te kennen en op een harmonieuze manier volwassen te worden, heeft de mens de wederkerigheid tussen man en vrouw nodig. Doet zich dat niet voor, dan ziet men de gevolgen. Wij zijn gemaakt om naar elkaar te luisteren en elkaar wederzijds te helpen. Wij kunnen zeggen dat zonder wederzijdse verdieping van deze relatie – in gedachte en daad, in gevoel en werk, en ook in het geloof – noch de ene noch de andere ten diepste kan begrijpen wat man en vrouw zijn betekenen.

De moderne en hedendaagse cultuur heeft nieuwe ruimten geopend, nieuwe vrijheden en nieuwe diepten om dit verschil dieper te begrijpen. Maar zij heeft tevens veel twijfel en scepticisme gebracht. Ik vraag me bijvoorbeeld af of de veelbesproken gendertheorie ook niet de uiting is van een frustratie of berusting om het seksueel onderscheid op te heffen omdat men zich daar niet meer mee kan confronteren. Ja, wij lopen het gevaar een stap achteruit te zetten. De opheffing van het verschil is namelijk het probleem, niet de oplossing. Om relatieproblemen op te lossen, moeten man en vrouw daarentegen meer met elkaar spreken, meer naar elkaar luisteren, elkaar beter kennen, elkaar meer beminnen. Zij moeten elkaar met respect bejegenen en vriendschappelijk samenwerken. Op die menselijke basis, door Gods genade ondersteund, is het mogelijk de huwelijks- en gezinsvereniging voor heel het leven te zien. De huwelijks- en gezinsband is iets ernstig, hij is dat voor iedereen, niet alleen voor gelovigen. Ik zou de intellectuelen willen oproepen deze vraag niet te laten vallen, alsof zij bijkomstig geworden is voor het engagement ten gunste van een vrijere en rechtvaardiger samenleving.

God heeft de aarde toevertrouwd aan het verbond tussen man en vrouw: de mislukking ervan doet de wereld van de gevoelens verdorren en verduistert de hemel van de hoop. De tekens zijn reeds zorgwekkend en wij zien ze. Ik zou onder vele andere, op twee punten willen wijzen die, naar ik meen, een prioriteit zijn voor ons engagement.

Het eerste: het lijdt geen enkele twijfel dat wij voor de vrouw veel meer moeten doen, als wij de wederkerigheid tussen man en vrouw terug willen versterken. Het is namelijk noodzakelijk dat niet alleen meer naar de vrouw wordt geluisterd, maar dat haar stem reëel gewicht krijgt, dat haar autoriteit in de samenleving en de Kerk erkend wordt. De manier waarop Jezus de vrouw zag in een context die minder gunstig was dan de onze, omdat in die tijd de vrouw werkelijk op de tweede plaats stond, geeft sterk licht, belicht een weg die ver leidt en waarvan wij slechts een deel begaan hebben. Wij hebben nog niet ten diepste begrepen wat het vrouwelijk genie ons kan bijbrengen, wat de vrouw in de samenleving en ook ons kan bijbrengen: de vrouw kan de dingen anders bekijken, wat het denken van de man vervolledigt. Het is een weg die met meer creativiteit en moed moet bewandeld worden.

Een tweede gedachte betreft het onderwerp van man en vrouw, naar Gods beeld geschapen. Ik vraag mij af of de collectieve crisis in het vertrouwen in God, die ons zoveel pijn doet, die ons ziek maakt door onze berusting in ongeloof en cynisme, ook niet te maken heeft met de crisis in het verbond tussen man en vrouw. Het Bijbelverhaal met zijn groot symbolisch fresco over het aards paradijs en de erfzonde, zegt ons namelijk dat de gemeenschap met God weerspiegeld wordt in de gemeenschap van het mensenpaar en dat het verlies van vertrouwen in onze Hemelse Vader, verdeeldheid en conflict te weeg brengt tussen man en vrouw.

Vandaar de grote verantwoordelijkheid van de Kerk, van alle gelovigen en vooral van de gelovige gezinnen, om de schoonheid van het scheppingsplan te herontdekken, dat Gods beeld ook in het verbond tussen man en vrouw geprent is. De aarde vervult zich met harmonie en vertrouwen wanneer het verbond tussen man en vrouw goed beleefd wordt. En als man en vrouw het samen zoeken tussen hen beiden en met God, zullen zij het ongetwijfeld vinden. Jezus moedigt ons expliciet aan van deze schoonheid die Gods beeld is, te getuigen.