De eenheid en de onverbreekbaarheid van het huwelijk

Sinds enige tijd zijn de voorbereidingen voor de volgende Algemene Bisschoppensynode, die in de herfst van het volgende jaar (1980) gehouden zal worden in Rome, gaande. Het thema van deze Synode, "De rol van het Christelijk gezin", concentreert de aandacht op de deze gemeenschap van menselijk en Christelijk leven, dat een fundamentele betekenis heeft vanaf den beginne. Het Heer Jezus gebruikte juist deze term "vanaf den beginne" wanneer Hij spreekt over het huwelijk, zoals dit wordt weergegeven in de Evangelies van St. Matteüs en Marcus. We willen graag de vraag stellen wat dit woord "vanaf den beginne" of "het begin" betekent. Ook willen we duidelijk maken waarom Jezus juist verwijst naar "het begin" wanneer Hij spreekt over het huwelijk en, daarom, stellen we voor om een meer precieze analyse te maken van de betreffende tekst van de Heilige Schrift.

In het gesprek met de Farizeeën die met vragen over de onverbreekbaarheid van het huwelijk bij hem aankwa­men, maakt Jezus Christus tot tweemaal toe gewag van 'het begin'. Het gesprek verliep als volgt:

"Er kwamen Farizeeën naar Hem toe om Hem op de proef te stellen met de vraag: "Staat het een man vrij zijn vrouw te verstoten om welke reden dan ook?" Hij gaf hun ten antwoord: "Hebt gij niet gelezen, dat de Schepper in het begin hen als man en vrouw gemaakt heeft en gezegd heeft: Daarom zal de man zijn vader en moeder verlaten om zich te binden aan zijn vrouwen deze zullen worden één vlees? Zo zijn zij dus niet langer twee, één vlees als zij geworden zijn. Wat God derhalve heeft verbonden, mag een mens niet scheiden." Zij zeiden Hem: "Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven bij het wegzenden van een vrouw een scheidingsbrief te geven?" Hij antwoordde: "Om de hardheid van uw hart heeft Mozes u toegestaan uw vrouwen weg te zenden; in het begin was dit echter niet zo" (Mt. 19, 3 vv) [b:Mt. 19, 3 vv] (Mc. 10, 2 vv) [[b:Mc. 10, 2 vv]].

Christus weigert de discussie te voeren op het vlak waarop zijn gesprekspartners haar trachten te situeren. in zekere. zin is hij het niet eens met de dimensie die zij de kwestie trachten te geven. Hij vermijdt, zich te laten mengen in een twistpunt uit de juridische casuïstiek. In plaats daarvan beroept hij zich tot tweemaal toe op 'het begin'. Hij verwijst daarmee uitdrukkelijk naar de woorden hierover in het boek Genesis die zijn ondervragers ook vanbuiten kennen. En met deze woorden uit de oude openbaring fundeert Christus zijn besluit en is het gesprek ten einde.

'Begin' betekent dus waarover sprake is in het boek Genesis 1, 27, dat Christus aldus samenvat: "De Schepper heeft hen in het begin als man en vrouw gemaakt", terwijl de volledige oorspronkelijke tekst letterlijk als volgt luidt:

"En God schiep de mens als zijn beeld; als het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij hen." (Gen. 1, 27) [b:Gen. 1, 27]

Vervolgens beroept de Meester zich op Genesis: "Zo komt het dat een man zijn vader en zijn moeder verlaat en zich zo aan zijn vrouw hecht, dat zij één vlees worden" (Gen. 2, 24) [b:Gen. 2, 24]. Door deze woorden in hun geheel, dus praktisch 'in extenso', aan te halen, geeft Christus er een nog uitdrukkelijker normatieve betekenis aan (men zou namelijk kunnen veronderstellen dat de woorden uit het boek Genesis: 'verlaat ... hecht ... één vlees worden' alleen maar de waarde van een feitelijke vaststelling hadden). De normatieve betekenis klinkt geloofwaardig omdat Christus zich niet alleen tot de aanhaling beperkt, maar eraan toevoegt: 'Zo zijn zij dus niet langer twee, één vlees als zij geworden zijn. Wat God derhalve heeft verbonden, mag een mens niet scheiden'. Dit 'mag een mens niet scheiden' is beslissend. In het licht van deze woorden van Christus, verklaart Genesis 2,24 het beginsel van de eenheid en onverbreekbaarheid van het huwelijk duidelijk als de eigenlijke inhoud van het woord van God, zoals dit in de oudste openbaring tot uitdrukking komt.

Men zou kunnen denken dat de kwestie hiermee uitgeput is en zeggen dat de woorden van Jezus Christus de eeuwige wet bevestigen die van 'het begin' of door God is geformuleerd en ingesteld bij de schepping van de mens. Het zou ook kunnen lijken of de Meester met zijn bevestiging van de oorspronkelijke wet van de Schepper niets anders doet dan zijn eigen normatieve betekenis met uitsluiting van elke andere betekenis vastleggen door zijn beroep op het gezag bij uitstek van de eerste wetgever.
Deze tot tweemaal toe herhaalde veelzeggende uitdrukking 'in het begin' brengt de vraagstellers evenwel duidelijk tot bezinning over de manier waarop de mens in het mysterie van de schepping juist als 'man en vrouw' zijn gevormd, voor een juist verstaan van de normatieve betekenis van de woorden uit Genesis. En dit geldt voor de vraagstellers van nu niet minder dan voor die van vroeger. Vandaar dat wij ons bij de beschouwing van dit alles wel degelijk in de toestand moeten verplaatsen van de mensen van nu die met hun vragen naar Christus komen.

Gedurende de volgende overdenkingen [582] tijdens de wekelijkse algemene audiënties op de woensdag zullen proberen, als Christus leerlingen, een langere tijd stil te staan bij de woorden van Sint Matteüs (Mt. 19, 3 vv) [b:Mt. 19, 3 vv]. Om antwoord te geven aan de betekenis, die Christus in die woorden gelegd heeft, proberen we toegang te krijgen tot het "begin", waarnaar Hij zo nadrukkelijk verwezen heeft. We zullen dus op een grotere afstand het belangrijke werk volgen dat de deelnemers aan de komende Bisschoppensynode over dit onderwerp juist nu onder handen hebben. Samen met hen zullen talrijke andere priesters en leken daaraan deelnemen, en zij voelen daarbij een speciale verantwoordelijkheid met betrekking tot de rol die Christus heeft gegeven aan het huwelijk en het Christelijk gezin, een rol die Hij altijd heeft gegeven en nog steeds geeft in onze dagen, in de moderne wereld. De cyclus van overdenkingen die we vandaag begonnen zijn willen we voortzetten in de volgende ontmoetingen op de woensdag, en heeft tot doel, naast andere, om op afstand het werk van de voorbereiding van de Synode te volgen. Hoewel het niet direct het onderwerp raakt, maar het zal wel onze aandacht richten op het hart van waar ons onderwerp uit ontspringt.