Cum hoc sit

Het is ingeschreven in de natuur en wordt bevestigd door de Katholieke Kerk dat de mensen bescherming zoeken bij hen die getekend zijn door heiligheid en tevens dat zij voorbeelden zoeken om na te volgen bij hen die de volmaaktheid in enigerlei discipline bereiken. Daarom wilden niet weinige religieuze organisaties, lycea en culturele persoonlijkheden, met de goedkeuring van de Apostolische Stoel sinds geruime tijd als meester en patroon Sint-Thomas van Aquino, die altijd al door zijn leer en deugd schitterde als een zon. Waarlijk, in onze tijd heeft de studie van zijn leerstellingen zich uitgebreid en hebben velen gevraagd dat met dit decreet van de Apostolische Stoel hij aan alle lycea, de academies en de katholieke scholen hij zou toegewezen worden als patroon. Tevens hebben vele bisschoppen aan dit verlangen uitdrukking gegeven door persoonlijke en gezamenlijke brieven; eveneens hebben de leden van vele academies en culturele organisaties deze vraag ootmoedig en nederig onderschreven.

En toen het Ons opportuun leek om de ontvangst van deze vurige gebeden uit te stellen zodanig dat zij met het verloop van de tijd zich zouden bevestigen, deed plotseling de gezegende gelegenheid zich voor van Onze Encycliek " De philosophia christiana ad mentem S. Thomae Aquinatis Doctoris Angelici in scholis catholicis instauranda [2514]" die wij vorig jaar op deze zelfde dag publiceerden. (Over het herstel van de christelijke wijsbegeerte naar de geest van de engelachtige leraar, de H. Thomas van Aquino, in de katholieke onderwijsinstellingen).

Daarom waren bisschoppen, academies, geleerde raadgevers van lycea en bevorderaars van de edele kunsten, verspreid over geheel de wereld, bereid om naar Ons woord te luisteren en om, nu en in de toekomst, eensgezind te zijn. Meer zelfs, ze wilden tot het einde toe de sporen van Sint-Thomas volgen wat betreft het onderwijs van de wijsgerige en theologische disciplines. Ze stelden immers, net zoals Wij, in de thomistische leer een evidente superioriteit vast en een bijzondere en krachtige houding om het kwaad, waardoor onze tijd gekweld wordt, te genezen.

Wij, die sinds lang en ten zeerste verlangen om alle scholen te zien bloeien onder de bescherming van zulk een leraar, die uitmunt in het geloof en de bescherming, en omdat de gemeenschappelijke verlangens van allen dermate helder zijn uitgedrukt geworden, denken daarom dat het ogenblik tot rijpheid is gekomen om te beslissen dat de onsterfelijke heerlijkheid van Thomas van Aquino nog meer tot bloei zou komen door de toekenning van deze nieuwe eretitel.

Dit is het voornaamste motief dat Ons aanspoort: dat de katholieken mogen inzien dat onder allen Sint-Thomas uitmunt als voorbeeld voor de studie van verschillende disciplines. Inderdaad, in hem zijn alle meest schitterende gaven van de ziel en van de geest aanwezig. Daarom is het terecht dat anderen deze navolgen: de vruchtbare leer, onbedorven en wijs geordend; het respect voor het geloof en een wonderbaarlijke overeenkomst met de waarheden die in God hun oorsprong hebben; de integriteit van een leven samen met de schittering van de meest verheven deugden.

Zijn leer dient begrepen te worden als een zee: geheel de wijsheid vloeit voort uit de antieken. Alles wat gezegd is geworden of op een verstandige wijze bediscussieerd is geworden door de heidense filosofen, de Vaders en de Leraren van de Kerk, door voorname mensen vòòr zijn tijd, werd door hem niet enkel opgenomen maar verrijkt, tot hun voltooiing gebracht, geordend met zulk een schitterend inzicht in de vorm, met zulk een precieze argumentatie en zulk een beheersing van de taal, dat zij die na hem komen de mogelijkheid gelaten wordt deze leer na te volgen, maar het lijkt dat zij het vermogen ontnomen werden deze leer te overstijgen. De grootsheid ligt in het feit dat zijn leer, geordend en uitgelegd volgens evidente principes, niet enkel aangepast is aan de noodzaak van één enkel tijdperk maar van alle tijden en vooral geschikt is om de dwalingen die steeds weer opduiken, te weerleggen. Deze leer, die zichzelf bevestigd met haar eigen redelijke kracht, blijft onoverwonnen en boezemt diepe ontzetting in bij de tegenstanders.

Niet minder te waarderen, vooral in het oordeel van de christenen, is de volmaakte overeenkomst tussen rede en geloof. Immers, de Heilige Leraar toont duidelijk aan dat al wat waar is in de natuur niet in tegenstelling kan zijn met wat het werk van God is. Daarom is het navolgen en de verering van het christelijke geloof geen teken van nederige dienstbaarheid die ontdaan is van de rede, maar een nobele blijk van hulde waarin de geest zich verblijdt en zich vormt tot de meest sublieme gedachten. Tot slot toont hij aan dat verstand en geloof beiden voortkomen uit God, niet met als doel om te wedijveren met elkaar maar om elkaar te beschermen met de band van de vriendschap, verbonden met wederzijdse plichten.

De weerspiegeling van deze harmonie en hun wonderlijke overeenkomst bespeurt men in elk geschrift van de zalige Thomas. Immers, in deze geschriften munt soms het inzicht uit zodanig dat hij in de studie van de natuur bereikt wat hij wil mits hij aan het geloof de voorkeur geeft; soms neemt het geloof, dat zich met behulp van de rede verlicht en beschermt –zodanig nochtans dat de eigen kracht en de eigen waardigheid ongeschonden blijft-, een hoge vlucht. Bovendien sluiten beiden, in geval van noodzaak, een pact om de gemeenschappelijke vijanden te verslaan. En indien de blijvende en vaste overeenstemming tussen rede en geloof altijd reeds van het hoogste belang was, dan te meer is zij van belang na de 16e eeuw omdat in die tijd men begon met de verspreiding van de zaden van een vrijheid die aan de grenzen en de maat voorbijging en de menselijke rede openlijk het goddelijke gezag verwierp en met de wapens, verkregen van de filosofie, de waarheden van de godsdienst uitroeide en bestreed.

Tot slot is de Engelachtige Leraar niet groter door zijn leer dan door zijn deugden en heiligheid. Immers, de deugd is een uitstekende voorwaarde om de krachten van het verstand op de proef te stellen en kennis te verwerven; zij die aan de deugd voorbij gaan, menen ten onrechte dat zij een stevige en vruchtbare wijsheid bereikt hebben want “In een ziel die op het kwade belust is neemt de wijsheid haar intrek niet en zij woont niet in een lichaam dat zich aan zonde heeft overgegeven” (Wijsh. 1, 4) [b:Wijsh. 1, 4]. Waarlijk, deze predispositie van de ziel, die voortkomt uit de aard van de deugd, vindt men in Thomas van Aquino niet enkel in de hoogste graad maar is ook waard om bevestigd te worden door een zichtbaar teken van de godheid. Immers, na als overwinnaar gevlucht te zijn voor de voortdurende verlokkingen van het genot, verkrijgt de kuise volwassene vanwege God, als prijs voor zijn zielensterkte, dat hij op mysterieuze wijze een druk mag voelen aan weerszijden en tegelijkertijd dooft het vuur van de lust. Vanwege dit feit en vanwege zijn wijze van leven, waarbij elk lichamelijk contact hem vreemd was, is hij te vergelijken met de geesten van de engelen, zowel door zijn onschuld als door zijn verstand.

Omwille van deze redenen oordelen Wij dat de Engelachtige Leraar het volledig waard is om gekozen te worden tot prestigieuze patroon van de studies.

Dit vreugdevolle besluit wordt bij Ons opgewekt door het vooruitzicht dat in de toekomst het patroonschap van zulk een groot en heilig de wijsgerige en theologische disciplines ten zeerste zal bevorderen tot welzijn van de gemeenschap. Immers, daar waar de katholieke scholen zich toevertrouwen aan de discipline en het patroonschap van de Engelachtige Leraar, zal makkelijk de wijsheid, in de ware zin van het woord, bloeien, een wijsheid, bereikt vanuit vaste principes en met orde en methode overgeleverd. Vanuit de zuiverheid van de leerstellingen zal de zuiverheid van het leven ontspringen, zowel privaat als publiek; er zullen weldadige gewoonten uit afgeleid worden voor een eerlijk leven voor de volkeren, orde en rust.

Zij die zich toeleggen op de wetenschap van het heilige –welke zozeer in deze tijden wordt bestreden- zullen uit de werken van Sint-Thomas redenen halen om uitvoerig de fundamenten van het christelijke geloof aan te tonen, om de bovennatuurlijke waarheden aan te scherpen en de goddeloze aanvallen van de vijanden op de allerheiligste godsdienst te weerleggen. Daarom zullen alle menselijke disciplines hun verspreiding niet verhinderen of verdragen maar bevorderen en vermeerden. Immers, de rede zal, wanneer de oorzaken van de tegenstelling verwijderd zijn, naar een goede harmonie met het geloof terugkeren en het geloof volgen als gids in de zoektocht naar het ware. Ten slotte, de mensen zijn zó ijverig om te leren dat, eens dat zij door voorbeelden en onderrichtingen van zulk een uitmuntende meester gevormd zijn, zij gewoon zullen worden om zich overeen te stemmen met de volledigheid van de gebruiken en niet dié kennis te volgen, die, afgescheiden van de liefde, de zielen hoogmoedig maakt en wegleidt van de rechte weg maar de kennis die, zoals zij haar oorsprong heeft uit “de Vader van het licht en de Heer van de kennis”, zo ook alle juiste zaken tot Hem leidt.

Het leek Ons gepast om hieromtrent ook de mening te vragen van het Heilig Concilie om de geldige gebruiken te kennen bij het voortschrijden in de beslissing. We hebben vastgesteld dat er geen onenigheid was en dat de mening volledig overeenstemde met Onze wens.

Wij verklaren, in de heerlijkheid van de Almachtige God en tot eer van de Engelachtige Leraar, om de wetenschappen en het gehele voordeel van de maatschappij te doen groeien, met Onze hoogste autoriteit, Sint-Thomas tot patroon van de universiteiten, de academies en de lycea en willen Wij dat hij als zodanig door allen weerhouden, geëerd en vereerd wordt –zoals te midden van de Heiligen in de hemel die de academies en de lycea eventueel eerder zouden hebben gekozen als specifieke patroonheiligen- en dat deze eer en titel ook bij het nageslacht blijven bestaan.

Gegeven te Rome, bij St. Pieter onder de vissersring, de 4e augustus 1880, in het derde jaar van ons Pausschap. Th. Kard. Mertel