De theologie vandaag: vooruitzichten, beginselen, criteria

Dierbare broeders en zusters,

Ik heet u welkom en begroet u van harte aan het einde van uw zitting [d:132]. Ik dank de voorzitter, bisschop Müller, voor de woorden die hij tot mij gericht heeft, in de naam van u allen. Deze bijeenkomst geeft mij de gelegenheid om dank te zeggen voor het werk dat u hebt gedaan in de afgelopen vijf jaar, en om het belang van de kerkelijke dienst van de theologen voor het leven en de missie van het Volk van God opnieuw te bevestigen.

Zoals jullie in het recente document “De theologie vandaag: vooruitzichten, beginselen, criteria” aangegeven hebben is de theologie wetenschap en wijsheid. Ze is wetenschap omdat ze gebruik maakt van de door het geloof verlichte rede om door te dringen in de begrijpelijkheid van Gods mysterie geopenbaard in Jezus Christus. En ze is bovenal wijsheid. In de school van de Maagd Maria, zij “bewaarde al deze woorden in haar hart en overwoog ze bij zichzelf” (Lc. 2, 19) [b:Lc. 2, 19], tracht de theoloog de eenheid van Gods liefdesplan te laten zien en zet zich in om te tonen hoe de geloofswaarheden een organische, harmonieus opgebouwde eenheid vormen. Bovendien heeft de theoloog de taak “ het gevarieerde spreken van onze tijd te beluisteren, te schiften en te interpreteren en er in het licht van het goddelijk woord een oordeel over te geven, opdat de geopenbaarde waarheid steeds dieper gevat, steeds beter ingezien en steeds meer aangepast naar voren kan worden gebracht.” Gaudium et Spes [[575|44]]. De theologen zijn dus de “pioniers” – die zijn belangrijk, de pioniers. Vooruit! Pioniers van de dialoog van de Kerk met de culturen. Dit pioniers-zijn is ook belangrijk omdat men soms kan denken dat ze achterop blijven, in de kazerne… Neen, aan de grens! Deze dialoog van de Kerk met de culturen is een dialoog die tegelijkertijd kritisch en welwillend is, die moet bevorderen dat de mensen “uit alle rassen en stammen en volken en talen” (Openb. 7, 9) [b:Openb. 7, 9] het Woord van God aanvaarden.

De drie thema’s die jullie op dit ogenblik bezig houden, kaderen in dit perspectief. Uw reflecties op de relatie tussen monotheïsme en geweld verklaart dat Gods openbaring echt goed nieuws is voor alle mensen. God is niet een bedreiging voor de mens! Het geloof in de ene God en de driewerf heilige is niet en kan nooit het genereren van geweld en intolerantie zijn. Integendeel, zijn zeer redelijke natuur geeft het een universele dimensie, gericht op het verenigen mensen van goede wil. Vervolgens, de uiteindelijke openbaring van God in Jezus Christus maakt het onmogelijk voor elk gebruik van geweld "in de naam van God." Het is juist vanwege zijn afwijzing van geweld, door de overwinning van het slechte door het goede, door het bloed van Zijn kruis, dat Jezus de mensen heeft verzoend met God en met elkaar.

Het is deze zelfde vrede die in het middelpunt staat van uw reflecties over de sociale leer van de Kerk. Dit is bedoeld om de liefde van God voor de mens, gemanifesteerd in Jezus Christus, te vertalen in de realiteit van het maatschappelijk leven. Dat is de reden waarom de sociale leer van de Kerk altijd is geworteld in het Woord van God, dat aanvaard en gevierd wordt door en woont in de Kerk. En de Kerk is als eerste gehouden de sociale boodschap in zichzelf te leven, hetgeen ze de wereld voorhoudt. De broederlijke relaties tussen de gelovigen, de autoriteit als een service, het delen met de armen: deze eigenschappen die het leven van de Kerk karakteriseren sinds haar oorsprong, kunnen en moeten een levend en aantrekkelijk model zijn voor de verschillende menselijke gemeenschappen, die van het gezin tot aan de burgerlijke maatschappij.

Deze getuigenis behoort tot het volk van God, een Volk van profeten, in hun geheel. Door de gave van de Heilige Geest hebben de leden van de Kerk de sensus fidei Het is een soort van "spirituele instinct" die u toelaat om het sentire cum Ecclaesia (denken vanuit de Kerk) aan te voelen en om te onderscheiden wat goed is volgens het apostolisch geloof en de geest van het Evangelie. Uiteraard kan het sensus fidelium niet worden verward met de sociologische realiteit van de opvatting van een meerderheid. Dat is iets anders. Het is daarom belangrijk - en één van uw taken - om de criteria op te stellen om de authentieke expressie van het sensus fidelium te onderscheiden. Van haar kant heeft het Leergezag de plicht attent te zijn op wat de Geest tot de Kerk zegt door de authentieke manifestaties van het sensus fidelium. Ik moet denken aan die twee nummers uit Lumen Gentium [617], 8 [617|8] en 12 [617|12], die dit zo sterk benadrukken. Deze focus is van het grootste belang voor theologen. Paus Benedictus XVI heeft herhaaldelijk benadrukt dat de theoloog attent moet blijven op het levende geloof van de armen en de kleinen 'aan wie de Vader het behaagde om te onthullen, wat verborgen was voor de wijzen en de geleerden' (Mt. 11, 25-26) [[b:Mt. 11, 25-26]]. vgl: Tijdens H. Mis met de leden van de Internationale Theologische Commissie [[[3650|1]]]

Vandaar is uw zending tegelijkertijd fascinerend en gewaagd. Beide zijn goed. De betovering van het leven, want het leven is mooi. En ook het risico, want zo kunnen we vooruitgaan. Ze is fascinerend omdat het onderzoek en het onderwijs van de theologie een weg tot ware heiligheid kunnen worden zoals talrijke Kerkvaders en Kerkleraren tonen. Maar ze is ook gevaarlijk omdat ze bekoringen meebrengt: gevoelloosheid van het hart – dat is lelijk wanneer het hart gevoelloos wordt en denkt over God te kunnen denken met een dergelijke gevoelloosheid, zoveel vergissingen! – hoogmoed en zelfs eerzucht. Sint Franciscus van Assisi schreef eens een briefje aan broeder Antonius van Padua waarin hij onder andere zei: “Ik vind het fijn dat je aan de broeders theologie onderwijst, op voorwaarde dat je door de studie niet de geest van heilig gebed en vroomheid dooft”. Ook het nabij komen bij de kleinen helpt om verstandiger en wijzer te worden! En ik denk aan Sint Ignatius – en dit is geen jezuïtische publiciteit – die aan de geprofesten vroeg de gelofte te doen aan de kleinen de catechismus te onderwijzen om beter Gods wijsheid te verstaan.

De Onbevlekte Maagd verkrijge voor alle mannelijke en vrouwelijke theologen deze geest van gebed en vroomheid en zo, met diepe zin voor nederigheid, ware dienaren van de Kerk te zijn. Op deze weg begeleide jullie de Apostolische Zegen en ik vraag jullie voor mij te bidden, alstublieft, ik heb het nodig!