Un Anno

Een jaar is reeds verlopen, eerbiedwaardige broeders en geliefde zonen, sinds de laatste vigilie van Kerstmis, die gedenkwaardige dag, toen wij onder de spannende afwachting van de katholieke wereld het groot jubilé hebben afgekondigd en ingezet, dat in het leven van de Kerk zo diepe voren heeft getrokken en de stoutste verwachtingen heeft overtroffen.

Wij menen ze nog te horen als een echo van gisteren de hamerslagen, die de heilige deur openden, die een geestelijke toegang is geworden voor alle naties; wij menen nog de jubel te vernemen, waarmee de gelovigen de aankondiging er van hebben verwelkomd.

Toen vloog de engel van de Heer van deze heilige drempel naar de vier hoeken van de aarde om als het ware de ontelbare scharen van Romepelgrims, die vurig verlangden, zich te zuiveren in de heilzame wateren van de boete, de grote terugkeer te volbrengen en de grote kwijtschelding te verdienen, bijeen te brengen en naar het gemeenschappelijk vaderland van alle gelovigen te geleiden.

Heden schijnt diezelfde engel te zeggen gelijk eens in ver verleden dagen de aartsengel Rafaël tot Tobias: "Zegent op aarde de Heer en dankt God. Nu is het tijd, dat ik terugkeer naar Hem, die mij heeft gezonden. Schrijft alles op, wat u is geschied." (Tob. 12, 20) [b:Tob. 12, 20]

Het woord "einde", dat de wetten van het aardse leven aan de dierbaarste en heiligste zaken, de meest blije en vruchtbare gebeurtenissen opleggen, zal ook geschreven worden op de heilige poorten van het jubilé en in de harten een gevoel van serene blijdschap, maar tevens van smachtend heimwee achterlaten, zoals het gevoel, waarmee de drie apostelen van de Tabor afdaalden.

Als het billijk en rechtvaardig is, altijd en overal de Vader, de gever van alle volmaakt goed, dank te zeggen, dan zal morgen, wanneer wij de heilige poort verzegeld hebben, uit ons hart en van onze lippen met des te groter vurigheid de dankhymne opklinken en daarmee zullen de stemmen van de katholieke wereld in duizend verschillende accenten, maar in éénzelfde gevoel zich jubelend verenigen.

Als wij voor de laatste keer op de drempel zullen staan, betreden door zoveel pelgrims, die er reiniging en vergiffenis zijn komen zoeken, dan zal onze geest weer als in een enkel visioen alle wonderbare gebeurtenissen van dit werkelijk onvergelijkelijke jaar vóór zich halen, de luisterrijke en grootse liturgische plechtigheden, de onzichtbare, maar des te mooier glans van de zielen, vernieuwd en geheiligd in de biechtstoel door tranen van berouw of door de tranen van liefde aan de voet van de altaren.

In onze geest zullen weer de plechtige heilig- en zaligverklaringen herleven, levend bewijs van hetgeen de menselijke natuur met Gods genade vermag en van de talrijke liefdewerken, waarin de Kerk in alle tijden zo vruchtbaar is.

Weer zullen wij de niet te beteugelen vreugdekreten horen, de godvruchtige gebeden en gezangen, waarvan het enthousiasme de gewelven van de Vaticaanse basiliek deed trillen; en deze, te klein geworden om de altijd groeiende massa's te bevatten, verbreedde zich naar buiten door de grote armen van haar colonnade uit te strekken. In de geest zullen wij weer de dagen van Pasen en Sacramentsdag terugzien, de avond van de heiligverklaring van de H. Maria Goretti, de ongewoon geheimzinnig lichtende en stralende morgen van de afkondiging van het dogma van Maria's tenhemelopneming [42]. Weer zullen wij de grote boete- en verzoeningsprocessies zien, die door de straten trokken van het christelijke Rome en eer brachten aan de eerbiedwaardige beeltenissen van de Gekruiste en van de H. Maagd. In menigte zullen zich aan onze geest de herinneringen opdringen aan zoveel congressen, die aan de gewijde wetenschappen of aan de apostolaatsproblemen waren gewijd; de echo's van onze woorden, die door de levende stem van de volkeren of door pers en radio over de wereld werden verbreid; de pauselijke stukken, gericht tot zovele verschillende personen, heel bijzonder de encycliek Humani Generis [470] en onze aansporing tot de geestelijkheid, waarvan wij de overvloedigste vruchten verwachten.

En met diep heimwee zullen wij het geliefde beeld van uw gelaat in onze herinnering ophalen. Op de eerste plaats van u, eerbiedwaardige broeders in het episcopaat, die in zo indrukwekkend groot aantal tot ons zijt gekomen en zo volgzaam naar ons woord hebt geluisterd. En dan uw gelaat, dierbare zonen en dochters. Nooit zullen wij de uitdrukking van uw ogen kunnen vergeten en nog minder de uitingen van uw mond, die ons uw zorgen en intiemste verwachtingen kwamen toevertrouwen. Een onuitsprekelijke ontroering, die ook ons hart vertederde, telkens als wij te midden van ons dierbaar christenvolk afdaalden.

Geen zorg, geen vermoeidheid waren in staat, ons aan uw verlangens te onttrekken, onze audiënties voor u na te laten. U te ontvangen, en zelfs verlangend naar u uit te zien, was meer een behoefte voor ons hart dan een plicht van ons herderlijk ambt. En telkens als wij u kwamen begroeten, u toespraken natie voor natie, diocees voor diocees, parochie voor parochie, groep voor groep, wilden wij om zo te zeggen uw stemmen en al uw gebeden ontvangen, die gij zo gaarne door onze handen wilde laten gaan om ze Jezus aan te bieden.

Wat hadden wij in die ogenblikken u allen graag aan ons hart willen drukken en u allen laten voelen, hoe wij genegenheid met genegenheid beantwoordden, en diep in uw aller hart willen laten doordringen ons woord van vertrouwen en hoop. U heel bijzonder, armen en zieken, de bevoorrechten van Jezus en van ons, die op sommige dagen het schoonste sieraad waart van de Vaticaanse basiliek en in wie wij altijd de rijkste, de kostbaarste schat zagen van de Kerk.

Is gedurende het Heilig Jaar de confessio van de H. Petrus in het Vaticaan getuige en middelpunt geweest van zo indrukwekkende manifestaties van de eenheid in geloof en liefde van de katholieken van heel de wereld, ook nog in een ander opzicht heeft de glorie van deze heilige plaats haar bekroning gekregen; de opgravingen onder de confessio zelf, ten minste in zover zij betrekking hebben op het graf van de apostel (aan deze onderzoekingen hebben wij van af de eerste maanden van ons pontificaat alle aandacht besteed), deze opgravingen en het wetenschappelijk onderzoek er van zijn in de loop van dit jubiléjaar tot een gelukkig einde gebracht. Binnen de kortst mogelijke tijd zal een goed gedocumenteerde publicatie het resultaat van deze allerzorgvuldigste onderzoekingen ter kennis van het publiek brengen.

Dit resultaat is zeer rijk en gewichtig geworden. De essentiële vraag is: heeft men werkelijk het graf van St. Petrus teruggevonden? Op deze vraag is de eindconclusie van de werkzaamheden en van de studies een zeer duidelijk "ja". Het graf van de Prins van de apostelen is teruggevonden.

Een tweede vraag, ondergeschikt aan de eerste, betreft de relikwieën van de heilige. Zijn die teruggevonden? Aan de rand van het graf zijn overblijfselen van menselijk gebeente gevonden, waarvan men evenwel onmogelijk met zekerheid kan bewijzen, dat zij tot het sterfelijk overschot van de apostel hebben behoord. Dat doet echter niets af aan de historische werkelijkheid van het graf. De reusachtige koepel welft zich precies boven het graf van de eerste bisschop van Rome, van de eerste Paus; een graf, oorspronkelijk zeer bescheiden, maar waarboven door de verering van latere eeuwen een wonderbare reeks van bouwwerken en nu de grootste tempel van de Christenheid is opgericht.

Maar nu, zullen de miljoenen, die van de vier hoeken van de aarde naar het centrum van het katholicisme zijn gestroomd om aan deze wereldgebeurtenis van het Heilig Jaar deel te nemen, om het jubilé te verdienen, om zich te sterken in een bad van zuivering en heiliging, om zo dicht mogelijk bij de bron met blijdschap te putten uit de genadebronnen van de Zaligmaker (Jes. 12, 3) [[b:Jes. 12, 3]], zich wellicht tevreden stellen met naar hun vaderland terug te keren als bevoorrechten boven de honderden miljoenen, die deze gunst niet mochten smaken, en hun dan al het moois oververtellen, waarvan zij getuige zijn geweest, en in die herinneringen rust zoeken voor de droeve, alledaagse werkelijkheid, die zij voor korte tijd hadden vergeten? Neen, zij moeten zich nu bewust zijn van de eervolle, maar ook zeer verantwoordelijke zending, die op hen rust, om door woord en voorbeeld bij hun gelovigen de boden en propagandisten te zijn van de geest, waarvan hun hart overvloeit.

Gelijk een boom in de tuin van de huisvader, zo heeft het Heilig Jaar schitterend gebloeid, en als nu bij het einde zijn bloesems de grond met hun blaadjes bedekken, dan is dit om nu de vruchten te laten groeien en rijpen. Het is immers nodig, dat deze groeien en rijpen! De wereld hongert en dorst er naar, terwijl haar levensomstandigheden, haar stoffelijke en geestelijke noden volstrekt niet de gewettigde voldoening schenken, die zij verwacht. De noden en zorgen van iedere dag nemen alle energie van vele harten in beslag en putten die uit, zo dat zij geen tijd, geen gelegenheid, geen smaak meer vinden om aan de belangen van de ziel dat minimum te geven, wat essentiële plicht is voor ieder Christen.

Zelfs daar, waar onvermoeide arbeid van seculiere en reguliere geestelijkheid, gesteund door vurige medewerking van de leken, het godsdienstig leven tot bloei brengt, is toch het aantal geestelijk onderkomen, verslapte Christenen of van hen, die wankel staan in het geloof, nog zo groot, dat de Kerk in haar moederlijke zorg daarvoor niet onverschillig kan zijn.

Deze kinderen van de Kerk uit hun toestand van gemakkelijke, maar gevaarlijke verdoving te trekken, dat is op het ogenblik de dringende plicht van het katholiek apostolaat.

Ieder opmerkzaam waarnemer, die de huidige toestanden in hun concrete werkelijkheid weet te zien en te schatten, staat van zelf verslagen door de ernstige hinderpalen, die het apostolaat van de Kerk in de weg staan. Gelijk een gloeiende lavastroom, die meter voor meter langs de helling van de vulkaan naar beneden komt, zo bewegen de verwoestende golven van de tijdgeest zich dreigend verder en verbreiden zich over alle levensgebieden en over alle klassen van de maatschappij.

Loop, ritme en gevolgen zijn verschillend naar de verschillende landen en gaan van een meer of minder bewust miskennen van de sociale invloed van de Kerk tot een systematisch wantrouwen, dat in enkele bestuursvormen het karakter van openlijke vijandschap en echte vervolging aanneemt.

Wij hebben het volste vertrouwen, dat onze dierbare zonen en dochters het heldere inzicht en de moed zullen opbrengen om vastberaden de plichten aan te durven en te vervullen, die uit deze stand van zaken voortvloeien. Zonder bitter, maar ook zonder zwak te worden zullen zij trachten door hun daden de vooroordelen en de verdenkingen van vele afgedwaalden te verdrijven, die nog voor een rustige en zakelijke uiteenzetting toegankelijk zijn; zij zullen hun bijbrengen, dat trouw aan de Kerk en toewijding aan de belangen en het welzijn van volk en staat volstrekt niet onverenigbaar zijn; dat de plichten op beide gebieden, die de ware Christen altijd voor de geest moeten staan, ten nauwste en in de meest volmaakte harmonie zijn verbonden.

Met opzet gingen wij bij deze gelegenheid stilzwijgend enkele wanklanken voorbij, die in de jongste tijd zich hebben geopenbaard tussen katholieken en andersdenkenden en die gedeeltelijk ook, inopportuun genoeg, zijn doorgedrongen op het gebied van de politieke discussies. Wij willen hopen, dat afgezien van deze even onaangename als nadelige polemieken, er in alle niet-katholieke milieu's mannen en vrouwen worden gevonden van goede wil, die juist bij de gedachte aan de gevaren, waarmee het heilig erfdeel van het christelijk geloof is bedreigd, in hun hart nog andere gedachten koesteren dan die van onenigheid en tweedracht onder broeders.

Mocht iemand in de verleiding komen, deze noodzaak en plicht uit het oog te verliezen, dan hoeft hij slechts te zien - zo ver als het mogelijk is - naar wat gebeurt bij sommige volkeren, die als door een ijzeren muur zijn afgesloten, en bedenken in wat voor toestand hun geestelijk en godsdienstig leven is gebracht.

Hij zou dan miljoenen katholieke broeders en zusters zien, door oude en heilige tradities van trouw met Christus verbonden en kinderlijk gehecht aan de heilige Stoel; hij zou volkeren zien, wier heldendaden voor het behoud en de verdediging van het geloof met onuitwisbare letters in de annalen van de Kerk zijn geschreven; hij zou zien, zeggen wij, hoe zij vaak van hun burgerrechten en zelfs van hun persoonlijke vrijheid en veiligheid beroofd zijn en afgesneden van iedere levende, betrouwbare en onschendbare verbinding met het centrum van de christenheid, en dit zelfs voor hun intiemste gewetenszaken, terwijl op hen het beklemmend gevoel drukt, dat zij om zo te zeggen alleen staan of soms menen verlaten te zijn.

Onder de koepel van Michelangelo, waar de stemmen van pelgrims uit alle vrije landen weerklonken in de meest verschillende talen, maar met dezelfde woorden van geloof, met dezelfde jubelzangen bleef hun plaats leeg. Welk een pijnlijke leegte voor het hart van aller vader, voor het hart van alle gelovigen, verenigd in hetzelfde geloof en in dezelfde liefde! Maar zij, de grote afwezigen, waren des te meer onder ons, wanneer in die ontelbare massa's, bewust van hun katholiek geloof, slechts één hart scheen te kloppen, één ziel te leven, die er de mysterievolle, maar werkdadige eenheid van vormden.

Aan al deze belijders van Christus, die onrechtvaardig zichtbare of onzichtbare ketenen dragen, die smaad lijden om Jezus' naam (Hand. 5, 41) [b:Hand. 5, 41], zenden wij bij het einde van het Heilig Jaar met diepe ontroering onze dankbare en vaderlijke groet. Moge hij tot hen kunnen doordringen, door de muren van hun gevangenissen heen, door het prikkeldraad van de kampen van concentratie en dwangarbeid, daar ginds in die verre landen, ondoordringbaar voor de blikken van de vrije mensheid, waarover een sluier van stilzwijgen ligt gespreid, maar die toch niet het eindoordeel van God noch de onpartijdige uitspraak van de geschiedenis zal kunnen verhinderen.

In de zoete naam van Jezus sporen wij hen aan, 28 edelmoedig hun lijden en vernederingen te dragen, waardoor zij een bijdrage van onschatbare waarde leveren tot de grote kruistocht van gebed en boete, die met het uitbreiden van het Heilig Jaar tot heel de katholieke wereld zijn aanvang zal nemen.

En mogen naar het voorbeeld van Christus, van de apostelen en van de ware volgelingen van de Verlosser hun en onze gebeden ook hen insluiten, die zich nu nog in de rijen van de vervolgers.bevinden.

Als wij nu onze blik op de toekomst richten, dan is het eerste dringend probleem, dat zich aan ons opdringt, de binnenlandse vrede van ieder volk. Jammer genoeg verdelen de strijd om het bestaan, de zorg voor arbeid en brood zelfs de mensen, die toch eenzelfde land bewonen en zonen zijn van éénzelfde vaderland, in vijandige kampen. Van beide kanten stelt men, de eis, in zich gewettigd, niet als objecten, maar als subjecten van het sociale leven te worden beschouwd en behandeld, vooral in de staat en de nationale economie.

Daarom hebben wij herhaaldelijk en met steeds groter aandrang gewezen op de strijd tegen de werkloosheid en op de zorg voor een welbegrepen sociale zekerheid als op een noodzakelijke voorwaarde om alle leden van een volk, hoog en laag, in één lichaam te verenigen.

Welnu, zou nu iemand zich kunnen inbeelden, de zaak van de binnenlandse vrede te dienen, als hij zelfzuchtig de bron van alle moeilijkheden en de hinderpaal voor genezing en voortgang zoekt bij de groepen, die zich tegen zijn eigen belangen verzetten?

Zouden de organisaties kunnen menen, dat zij de zaak van de binnenlandse vrede dienen, als zij om de belangen van hun leden te beschermen, hun toevlucht niet nemen tot de normen van het recht en het algemeen welzijn, maar steunen op de kracht van het georganiseerd getal en op de zwakheid van de anderen, die ofwel minder georganiseerd zijn of altijd trachten het gebruik van geweld ondergeschikt te maken aan de regels van het recht en van het algemeen welzijn?

De binnenlandse vrede kunnen de volkeren derhalve alleen verwachten van mensen, regeerders of geregeerden, leiders of volgelingen, die bij het beschermen van hun particuliere belangen en eigen meningen niet hardnekkig en bekrompen vasthouden aan hun inzichten, maar die hun horizon weten te verwijden en hun doeleinden weten op te heffen tot het welzijn van allen. Als men in vele landen zich beklaagt over een betreurenswaardig gebrek aan deelname bij de jongeren aan het openbare leven, ligt dan de reden misschien ook niet in dit feit, dat zij te weinig of te zelden het schitterend en begeesterend voorbeeld krijgen te zien van mensen als door ons zo juist zijn getekend?

Onder de oppervlakte van onbetwistbare politieke en economische moeilijkheden gaat dus een veel ernstiger geestelijke en zedelijke ellende schuil, nl. het groot aantal bekrompenen van geest en engen van hart, van egoïsten en "eerzuchtigen"; meelopers die zich hetzij uit illusie of door kleinmoedigheid laten overweldigen door het schouwspel van grote massa's, door luidruchtig verkondigde meningen, door bedwelmende opwinding. Uit zich zelf zouden zij geen stap verzetten, gelijk het toch plicht zou zijn voor wakkere christenen om onder de leiding van de geest Gods in het licht der eeuwige beginselen met onverstoorbaar vertrouwen op de goddelijke Voorzienigheid vastberaden voorwaarts te gaan. Ziedaar, de ware, de diepste nood van de volkeren.

Gelijk de termiet in de huizen, zo knaagt innerlijk deze nood aan hen en maakt hen onbekwaam voor hun zending, nog vóór het naar buiten blijkt. Zo, verhaast door de oorlog, maar reeds lang voorbereid, zijn in de grondslagen van het industrieel kapitalisme snel wezenlijke veranderingen gekomen. Volkeren, die eeuwen lang dienstbaar waren, banen zich een weg naar de onafhankelijkheid; en anderen, die tot nu toe in bevoorrechte positie leefden, trachten die met oude en nieuwe methodes te handhaven. Het altijd dieper en steeds algemener verlangen naar sociale zekerheid is slechts de echo van de toestand van een mensheid, waarin bij de afzonderlijke volkeren veel wankel en onzeker is geworden, wat krachtens traditie hecht was of leek.

Waarom brengen deze gemeenschappelijke onzekerheden en gevaren, door de omstandigheden geschapen, ook niet bij de afzonderlijke volkeren een solidariteit onder de mensen voort? Zijn dan in dit opzicht de zorgen van de werkgever ook niet die van zijn werklieden? Is dan bij ieder volk de industriële productie niet meer dan ooit gebonden aan de landbouwproductie, daar hun bestemming zich wederzijds beïnvloedt? En gij, die ongevoelig blijft voor de noodtoestand van de ballingen, die dakloos rondzwerven, moest gij u niet solidair voelen met hem, wiens ellendig lot van heden morgen het uwe kan zijn?

Waarom zou deze verbondenheid van zovelen, die zich in onrust en gevaar bevinden, niet voor allen de veilige weg kunnen worden, vanwaar de redding kan komen? Waarom zou deze geest van verbondenheid om zo te zeggen niet het steunpunt kunnen zijn van de natuurlijke sociale orde in haar drie essentiële gestalten: gezin, eigendom en staat, om ze tot hun organische samenwerking te brengen, aangepast aan de tijdsomstandigheden? Tijdsomstandigheden, die ondanks alle moeilijkheden, toch een gave zijn van God om onze christelijke geest te versterken?

Mensen zonder christelijke zin, die ofwel ontgoocheld zijn door het verleden ofwel zich fanatiek overgegeven hebben aan een afgod van de toekomst, mensen die in ieder geval ontevreden zijn met het heden, zij vormen een ernstig gevaar voor de binnenlandse vrede van de volkeren, maar tevens voor hun vrede onder elkaar.

Wij willen hier niet denken aan een aanvaller van buiten, die trots op zijn macht is en alle recht en liefde veracht. Toch vindt hij juist in de kritieke toestand van de volkeren, in hun gemis aan geestelijke en zedelijke saamhorigheid een zeer sterk wapen en als het ware zijn hulptroepen in het land zelf.

Die volkeren moeten zich dus niet door motieven van prestige of door verouderde ideeën laten verleiden om politieke en economische moeilijkheden te maken tegen de innerlijke versterking van andere volkeren met miskenning of veronachtzaming van het voor allen gemeenschappelijk gevaar.

Zij moeten begrijpen, dat hun natuurlijke en trouwste bondgenoten zich bevinden onder hen, bij wie de christelijke gedachte of ten minste het geloof in God nog waarde heeft, ook in staatsaangelegenheden, en zij moeten niet als enige basis nemen een vermeend nationaal of politiek belang en de diepe verschillen in de fundamentele opvatting van de wereld en van het leven verwaarlozen of buiten beschouwing laten.

Deze waarschuwingen worden ons ingegeven door het zien van de onduidelijke en besluiteloze houding bij de oprechte vrienden van de vrede tegenover een zo ernstig gevaar. En omdat ons het welzijn van alle naties ter harte gaat, zijn wij van mening, dat een nauwe aaneensluiting van alle zelfstandige volkeren, verenigd door gevoelens van wederzijds vertrouwen en wederzijdse hulp, het enig middel is ter verdediging van de vrede of de beste garantie voor zijn herstel.

Jammer genoeg evenwel is in deze laatste weken de breuk, die de hele internationale gemeenschap in de buitenlandse betrekkingen in tegenover elkaar staande blokken verdeelt, steeds dieper geworden, zodat zij de vrede van de wereld in gevaar brengt. Nooit heeft de geschiedenis van de mensen geweldiger tweedracht gekend met afmetingen, die zich over heel de aarde uitstrekt. Heden ten dage zouden bij een conflict - dat God moge verhoeden - de wapenen een zo vernietigende uitwerking hebben, dat zij haar als "inanis et vacua: ongeordend en leeg" (Gen. 1, 2) [b:Gen. 1, 2] zouden maken, tot .een eenzaamheid en chaos, gelijkend op de woestenij niet van haar begin, maar van haar ondergang. Alle naties zouden er in worden meegesleept en het conflict zou in veelvoud zijn weerslag hebben onder de burgers van eenzelfde land en alle burgerlijke instellingen en waarden van de geest in het uiterste gevaar brengen, aangezien de strijd thans alle moeilijke problemen omvat, die in vroegere tijden afzonderlijk werden uitgevochten.

Het verschrikkelijk gevaar, dat ons bedreigt, eist gebiedend juist om zijn ernst, dat men iedere gunstige gelegenheid tot het uiterste aangrijpt om aan de rede en gerechtigheid de kans te geven, in het teken van eendracht en vrede te zegevieren. Men moge ze benutten om de gevoelens van goedheid en liefde jegens alle volkeren nieuw leven te geven, want deze verlangen oprecht en alleen naar vrede en een leven in rust. Moge in de internationale organen weer het onderling vertrouwen gaan heersen, dat oprechtheid van bedoelingen en eerlijkheid in de besprekingen veronderstelt. Men opene de slagbomen, men verbreke de prikkeldraadversperringen, men geve aan ieder volk een vrije blik in het leven van alle andere, men heffe de afscheiding op van sommige landen van de rest van de wereld, een afscheiding, die voor de zaak van de vrede zo nadelig is.

Hoe vurig verlangt de Kerk er naar, mee te werken om de weg tot dit contact tussen de volkeren te banen! Voor haar vertegenwoordigen Oost en West geen tegengestelde beginselen, maar delen in een gemeenschappelijk erfdeel, waartoe beide machtig hebben bijgedragen en ook voor de toekomst moeten bijdragen. Krachtens haar goddelijke zending is de Kerk voor alle volkeren een moeder, voor allen, die de vrede zoeken, een trouwe helpster en wijze gids.

En toch - "summa injuria: dat is wel het hoogste onrecht!" - beschuldigen welbekende kringen ons, dat wij de oorlog zouden willen en daartoe samenwerken met "imperialistische" machten, die - zo beweert men - meer verwachten van het geweld van moorddadige oorlogsmiddelen dan van de toepassing van het recht.

Wat kunnen wij op deze bittere belediging anders antwoorden dan: Onderzoekt de twaalf bewogen jaren van ons pontificaat, speurt ieder woord na, dat van onze lippen kwam, iedere zin, die uit onze pen vloeide, gij zult er slechts aansporingen tot vrede in vinden.

Denkt gij bijzonder aan de noodlottige Augustusmaand van 1939, toen de vrees voor een bloedig wereldconflict steeds benauwender werd en wij van de oevers van het Albaanse meer onze stem verhieven en regeerders en volkeren in de naam van God hebben bezworen, hun geschillen door gemeenschappelijke en eerlijke overeenkomsten op te lossen. Bij de vrede is niets verloren - zo riepen wij uit -, bij de oorlog kan alles verloren zijn.

Geeft u de moeite, dit alles objectief en eerlijk te beschouwen en gij zult moeten erkennen, dat, als er in deze wereld, die door tegenstrijdige belangen wordt verscheurd, nog een veilige haven is, waar de vredesduif rustig kan neerstrijken, het dan hier is op deze grond, door het bloed van de apostel en van de martelaren geheiligd, waar de plaatsbekleder van Christus geen heiliger plicht en geen dierbaarder zending heeft dan de onvermoeide verdediger van de vrede te zijn.

Zo deden wij in het verleden. Zo zullen wij in de toekomst doen, zolang het de goddelijke Stichter van de Kerk zal behagen, de waardigheid en last van opperste Herder op onze zwakke schouders te laten rusten.

Lang, zwaar, met stekelige doornen bedekt is de weg, die naar een ware vrede leidt. Maar toch is de grote meerderheid van de mensen gaarne bereid, alle offers te brengen, als zij maar van de catastrofe van een nieuwe oorlog bevrijd blijft. Maar dit is een zo moeilijke opgave en de zuiver natuurlijke middelen zijn zo zwak, dat wij onze blikken naar boven richten en onze handen smekend omhoog heffen naar de majesteit van Hem, die uit de glans van de godheid tot onder ons is neergedaald en als "één der onzen" is geworden.

De macht van de Heer, die de harten van de regeerders beweegt, waarheen Hij wil, gelijk een beekje, welks loop Hij leidt (Spr. 21, 1) [[b:Spr. 21, 1]], kan de storm bedwingen, die het scheepje heen en weer slingert, waarop vol angst de hele mensheid zich bevindt, niet alleen de gezellen van Petrus. Het is evenwel voor de kinderen van de Kerk een heilige plicht, door hun gebeden en offers de Heer van de wereld, Jezus Christus, God, gezegend in eeuwigheid (Rom. 9, 5) [[b:Rom. 9, 5]], te smeken, dat Hij .stormen en zee beveelt en aan de gefolterde mensheid de "tranquillitas magna: grote kalmte" (Mt. 8, 26) [b:Mt. 8, 26] van de ware vrede verleent.

Met deze gevoelens verlenen wij van harte aan u, geliefde zonen en dochters, en aan allen, die over de wijde wereld naar ons woord luisteren, de apostolische zegen.