Het martelaarschap van de H. Johannes de Doper

Video

Dierbare broeders en zusters,

Op deze laatste woensdag van de maand augustus vieren wij de liturgische gedachtenis aan het martelaarschap van de heilige Johannes de Doper, voorloper van Jezus. Op de Romeinse kalender is hij de enige heilige wiens geboorte - op 24 juni - en dood - door het martelaarschap, - gevierd worden. Het feest van deze dag is een gedachtenis die teruggaat op de wijding van een crypte van Sebaste in Samaria, waar het hoofd van de heilige sinds de helft van de 4e eeuw vereerd wordt. Deze cultus heeft zich daarna uitgebreid tot Jeruzalem, tot kerken in het Oosten en Rome, onder de titel “Onthoofding van de heilige Johannes de Doper”. In het Romeinse martyrologium [3887] wordt verwezen naar een tweede ontdekking van de kostbare reliek die werd overgebracht naar de kerk van de heilige Sylvester op Campo Marzo in Rome.

Deze enkele historische bakens helpen ons begrijpen hoe oud en diep de verering is van de heilige Johannes de Doper. In de Evangelies komt zijn rol met betrekking tot Jezus heel duidelijk naar voor. De heilige Lucas in het bijzonder, vertelt ons zijn geboorte, zijn leven in de woestijn, zijn prediking en de heilige Marcus spreekt ons in het Evangelie van vandaag over zijn dramatische dood. Johannes de Doper begint zijn prediking onder keizer Tiberius, in 27-28 na Jezus Christus, en de zeer duidelijke oproep die hij richt tot het volk dat aanloopt om naar hem te luisteren, is de weg te bereiden om de Heer te ontvangen, de kromme paden van het eigen leven recht te maken door een radicale bekering van het hart (Lc. 3, 4) [[b:Lc. 3, 4]]. Toch beperkt de Doper zich niet tot het preken van boete en bekering. Door Jezus te herkennen als het “Lam van God” dat gekomen is om de zonde van de wereld weg te nemen (Joh. 1, 29) [b:Joh. 1, 29], heeft hij de diepe nederigheid om Jezus aan te wijzen als de ware Gezondene van God en zichzelf opzij te zetten zodat Christus groter kan worden, zodat Hij gehoord en gevolgd wordt. Bij een laatste optreden getuigt de Doper met zijn bloed van zijn trouw aan Gods geboden, zonder toe te geven noch terug te deinzen, en volbrengt zijn zending ten einde toe. In zijn homilie zegt de heilige Beda, een monnik uit de 9e eeuw: de heilige Johannes heeft zijn leven gegeven voor Christus, ook al heeft men hem niet bevolen Jezus Christus te verloochenen, men heeft bevolen de waarheid te verzwijgen vgl: 23: CCL 122, 354 [[[1394|23]]]. En de waarheid heeft hij niet verzwegen; zo is hij gestorven voor Christus, die de Waarheid is. Het is juist uit liefde voor de waarheid dat hij zich niet verlaagd heeft door zich te compromitteren en dat hij geen angst had sterke woorden te spreken tot wie zich van Gods wegen had afgekeerd.

Wij zien deze grote figuur, deze geestdriftige kracht, deze weerstand tegen de machtigen en vragen ons af: vanwaar komt dat leven, deze zo sterke, rechtschapen, coherente innerlijkheid, geheel gegeven aan God, om een weg te bereiden voor Jezus? Het antwoord is eenvoudig: uit zijn band met God, uit het gebed dat de leidraad is van heel zijn leven. Johannes is de gave waarom zijn ouders, Zacharias en Elisabeth, lang tot God gebeden hebben (Lc. 1, 13) [[b:Lc. 1, 13]]; een grote gave, menselijk onverhoopt, omdat beiden reeds op hoge leeftijd waren en Elisabeth onvruchtbaar was (Lc. 1, 7) [[b:Lc. 1, 7]]; maar niets is onmogelijk voor God (Lc. 1, 36) [[b:Lc. 1, 36]]. De aankondiging van deze geboorte gebeurt juist op de plaats van het gebed, in de tempel van Jeruzalem, en heeft plaats wanneer aan Zacharias het grote voorrecht toekomt binnen te gaan in de meest heilige plaats van de tempel, om God het wierookoffer te brengen (Lc. 1, 8-20) [[b:Lc. 1, 8-20]]. Zelfs de geboorte van de Doper is door gebed getekend: de zang van vreugde, lof en dankzegging die Zacharias tot de Heer richt en die wij iedere morgen onder de Lauden zingen, het “ Benedictus [663|609]”, bejubelt Gods werkzaamheid in de geschiedenis en wijst profetisch naar de zending van zijn zoon Johannes: de mens geworden Zoon van God voorgaan om een weg voor Hem te bereiden (Lc. 1, 67-79) [[b:Lc. 1, 67-79]]. Heel het leven van Jezus’ voorloper wordt door deze band met God gevoed, vooral in de periode die hij doorbracht in de woestijn (Lc. 1, 80) [[b:Lc. 1, 80]]; verlaten gebieden, die plaatsen zijn van bekoring, maar ook de plaats waar de mens zijn armoede voelt omdat hij van steun en materiële zekerheden is beroofd, en hij begrijpt dat het enige stevige referentiepunt dat hem rest, God zelf is. Maar Johannes de Doper is niet alleen een man van gebed, van permanent contact met God, hij is ook een gids in deze relatie. Voor Jezus Zijn leerlingen het “Onze Vader” leert, bemerkt de evangelist Lucas dat de leerlingen hun vraag aldus formuleren: “Heer, leer ons bidden, zoals Johannes het ook aan zijn leerlingen heeft geleerd” (Lc. 11, 1) [[b:Lc. 11, 1]].

Dierbare broeders en zusters, de viering van het martelaarschap van de heilige Johannes de Doper brengt ons, christenen van vandaag, in herinnering dat men zich niet kan verlagen tot compromissen aangaande de liefde van Christus, Zijn woord, Zijn waarheid. De waarheid is de waarheid, er is geen compromis mogelijk. Het christenleven eist om zo te zeggen, het “martelaarschap” van de dagelijkse trouw aan het Evangelie, dat wil zeggen de moed om Christus in ons groot te laten worden zodat Hij richting kan geven aan onze gedachten en handelingen. Doch dit kan zich slechts in ons leven verwezenlijken indien onze band met God sterk is. Gebed is geen verloren tijd, het ontneemt geen plaats aan onze activiteiten, zelfs niet aan onze apostolische activiteiten; juist integendeel: indien we in staat zijn een leven te leiden van trouw, constant, vertrouwend gebed, dan zal God zelf de bekwaamheid geven en de kracht een gelukkig en sereen leven te leiden, om moeilijkheden te boven te komen en moedig van Hem te getuigen. Moge de heilige Johannes de Doper voor ons ten beste spreken opdat wij het primaat van God in ons leven steeds zouden weten te bewaren.