Pinksteren, feest van vereniging, begrip en gemeenschap

Dierbare broeders en zusters, Het is mij een genoegen deze Heilige Mis met u te vieren, die vandaag op dit hoogfeest van Pinksteren [d:54] opgeluisterd wordt door de Academie van de Heilige Cecilia en het jeugdorkest – aan wie mijn dank gericht is. Dit mysterie is het doopsel van de Kerk, een gebeurtenis die haar bij wijze van spreken, haar eerste vorm gegeven heeft en de impuls voor haar zending. En deze vorm en impuls gelden altijd, zijn altijd actueel en vernieuwen zich in het bijzonder door de liturgische handelingen. Vanmorgen zou ik willen stilstaan bij een essentieel en voor ons altijd belangrijk aspect van het mysterie van Pinksteren. Pinksteren is het feest van de vereniging, het begrip en de gemeenschap onder de mensen. We kunnen allen vaststellen dat het begrip en het gemeenschapsgevoel onder de mensen, in onze wereld dikwijls oppervlakkig en moeizaam verlopen, al zijn we steeds dichter bij elkaar door de ontwikkeling van de communicatiemedia die de geografische afstanden lijken op te heffen: er blijft gebrek aan evenwicht wat gemakkelijk leidt tot conflict; de dialoog tussen de generaties is moeizaam en soms haalt de tegenstand het; we zijn er dagelijks getuige van dat de mens agressiever en wantrouwiger lijkt te worden; voor elkaar begrip opbrengen lijkt te veeleisend en men verkiest in zijn eigen “ik”, in zijn eigen belangen te blijven. Kunnen wij die eenheid die wij zo nodig hebben, in deze context werkelijk vinden en beleven?

Het Pinksterverhaal in de Handelingen van de Apostelen, dat we in de eerste lezing beluisterden (Hand. 2, 1-11) [[b:Hand. 2, 1-11]], geeft als achtergrond één van de fundamentele schilderingen die wij bij de aanvang van het Oude Testament vinden: de oude geschiedenis van de bouw van de toren van Babel. (Gen. 11, 1-9) [[b:Gen. 11, 1-9]] Maar wat is Babel? Het is de beschrijving van een koninkrijk waar mensen zoveel macht hadden opgestapeld dat zij denken zich te kunnen losmaken van een verre God en sterk genoeg te zijn om op hun eentje een weg te banen die reikt tot in de hemel, waarvan zij de deur willen openen en Gods plaats innemen. Toch gebeurt in die omstandigheden iets vreemd en opvallend. Terwijl de mensen samen werken aan de bouw van de toren, stelden ze plots vast dat zij tegen elkaar aan het bouwen waren. Terwijl zij probeerden als God te zijn, liepen zij het gevaar zelfs geen mensen te zijn omdat zij een fundamenteel element van het mens zijn uit het oog verloren hadden: de bekwaamheid overeen te stemmen, eensgezind te zijn en samen te werken.

Dit Bijbelverhaal bevat een eeuwige waarheid; dat zien we in de geschiedenis, maar ook in de huidige wereld. Met de vooruitgang van wetenschap en techniek, hebben we de macht gekregen om de natuurkrachten te beheersen, de elementen te manipuleren, levende wezens te fabriceren, en zo bijna te raken aan de essentie van de mens zelf. In deze context lijkt bidden tot God, iets van het verleden, nutteloos, omdat wij alles zelf kunnen maken en realiseren wat we willen. Doch wij bemerken niet dat we Babel opnieuw aan het beleven zijn. Het is waar, we hebben de mogelijkheden tot communicatie, het verkrijgen en doorgeven van informatie verveelvoudigd maar kan men zeggen dat de bekwaamheid elkaar te verstaan heeft toegenomen of dat men zich paradoxaal steeds minder begrijpt? Lijkt het niet dat zich onder de mensen een gevoel van wantrouwen verspreidt, van verdachtmaking, van angst voor elkaar, zodat de mensen zelfs gevaarlijker worden voor elkaar? Laat ons terugkeren tot de eerste vraag: kan er werkelijk eenheid, eensgezindheid bestaan? En hoe?

We vinden het antwoord in de Heilige Schrift: eenheid kan alleen komen door de gave van Gods Geest die ons een nieuw hart en een nieuwe taal zal geven, een nieuwe bekwaamheid tot communicatie. Dat is wat met Pinksteren gebeurde. Die morgen, vijftig dagen na Pasen, blies een hevige wind over Jeruzalem en daalde de vlam van de Heilige Geest over de verzamelde leerlingen, zij bleef boven elk van hen staan en ontstak in hen het Goddelijk vuur, een liefdesvuur, in staat om te transformeren. De angst verdween, het hart voelde een nieuwe kracht, hun tongen kwamen los en zij begonnen in alle vrijmoedigheid te spreken zodat iedereen de verkondiging van de gestorven en verrezen Jezus Christus kon verstaan. Waar verdeeldheid en vreemdheid waren, zijn met Pinksteren eenheid en begrip ontstaan.

Maar laat ons kijken naar het Evangelie van vandaag, waarin Jezus zegt: “Wanneer Hij echter komt, de Geest der waarheid, zal Hij u tot de volle waarheid brengen” (Joh. 16, 13) [b:Joh. 16, 13]. Sprekend over de Heilige Geest, legt Jezus ons hier uit wat de Kerk is en hoe zij moet leven om zichzelf te zijn, om de plaats te zijn van eenheid en van gemeenschap in de waarheid. Hij zegt ons dat handelen als christen, betekent niet opgesloten te zijn in zijn eigen “ik”, maar gericht te zijn op het geheel. Dat wil zeggen: heel de Kerk in zich opnemen, of beter, haar ons in zich laten opnemen. Ook wanneer ik spreek en denk, handel ik als Christen, ik doe het niet door mij op te sluiten in mijn “ik”, maar ik doe het altijd in het geheel en vanuit het geheel: zo kan de Heilige Geest, de Geest van eenheid en waarheid, in het hart en de geest van de mensen blijven werken, hen aanzetten elkaar te ontmoeten en onderling te aanvaarden. Door zo te handelen, maakt de Geest ons vertrouwd met de hele waarheid, die Jezus is, helpt Hij ons ons daarin te verdiepen, om haar te begrijpen: onze kennis neemt niet toe wanneer we ons opsluiten in ons “ik”, doch alleen door luisterbekwaam te worden en te delen; alleen in het “wij” van de Kerk, met een houding van diepe innerlijke nederigheid. De redenen waarom Babel, Babel is en Pinksteren, Pinksteren, worden zo duidelijker. Waar mensen zichzelf tot god willen maken, kunnen zij slechts tegen elkaar opstaan. Waar zij zich integendeel plaatsen in de waarheid van de Heer, stellen zij zich open voor de werking van Zijn Geest die hen ondersteunt en verenigt.

De tegenstelling tussen Babel en Pinksteren wordt ook in de tweede lezing naar voor gebracht, waar de apostel zegt: “leef naar de Geest , dan zult ge de begeerte van de zelfzucht niet volvoeren” (Gal. 5, 16) [b:Gal. 5, 16]. De heilige Paulus legt ons uit dat ons persoonlijk leven getekend wordt door een innerlijk conflict, door verdeeldheid tussen de neigingen van het vlees en die van de Geest; we kunnen ze niet allemaal volgen. Inderdaad, wij kunnen niet tegelijk zelfzuchtig en edelmoedig zijn, de neiging volgen om de anderen te domineren en de vreugde ervaren van belangeloze dienstbaarheid. Wij moeten altijd kiezen welke neiging we volgen en wij kunnen dat slechts op een authentieke manier doen met de hulp van de Geest van Christus.De heilige Paulus noemt de werken van het vlees op, het zijn de zonden van zelfzucht en geweld, zoals vijandigheid, ruzies, jaloersheden, onenigheid; het zijn gedachten en daden die niet echt menselijk en christelijk, in liefde laten leven. Het is een richting die ertoe leidt zijn leven te verliezen. De Heilige Geest daarentegen leidt ons naar Gods hoogten, opdat de kiem van Goddelijk leven die in ons is, reeds hier op aarde in ons zou kunnen leven. De heilige Paulus zegt namelijk: “ de vrucht van de Geest is liefde, vreugde, vrede” (Gal. 5, 22) [b:Gal. 5, 22]. Merken wij op dat de apostel het meervoud Noot van de vert.:.. Noot van de vert.: “uitingen” in de Willibrordvertaling gebruikt om de werken van het vlees te noemen die de verstrooiing van de mens bewerken, terwijl hij het enkelvoud gebruikt om de werking van de Geest te benoemen - hij spreekt over “vrucht”, juist zoals de verbrokkeling van Babel staat tegenover de eenheid van Pinksteren.

Dierbare vrienden, wij moeten leven volgens de Geest van eenheid en waarheid en daarvoor moeten wij bidden opdat de Geest ons verlicht en leidt om de fascinatie van onze waarheden te overwinnen en de waarheid van Christus te ontvangen die door de Kerk wordt doorgegeven. Het Pinksterverhaal van Lucas zegt ons dat Jezus, voordat Hij ten hemel stijgt, aan de apostelen vraagt samen te blijven om de gave van de Heilige Geest te ontvangen. En zij verzamelen zich met Maria in gebed, in het cenakel, in de verwachting van de beloofde gebeurtenis. (Hand. 1, 14) [[b:Hand. 1, 14]] Zoals bij haar ontstaan bidt de Kerk, ingetogen met Maria, ook vandaag nog: “Veni Sancte Spiritus! – Kom, Heilige Geest, vervul de harten van Uw gelovigen en ontsteek in hen het vuur van Uw liefde!”. Amen.