Mexico en Cuba: in het hart gegrifte dagen - Beleef het geloof van het Sacrum Triduum

Dierbare broeders en zusters,

Mijn recente apostolische reis in Mexico en Cuba [d:365], waarop ik vandaag zou willen terugkomen, heeft bij mij een geweldige indruk nagelaten. Uit mijn hart ontspringt een spontane dankzegging voor de Heer: in zijn Voorzienigheid heeft Hij gewild dat ik voor het eerst hier, als opvolger van Petrus, naar deze beide landen ga, die een blijvende herinnering inhouden aan de reizen van de zalige Johannes-Paulus II [d:17]. De tweehonderd jaar onafhankelijkheid van Mexico en andere Latijns-Amerikaanse landen, de twintigste verjaardag van het aanknopen van diplomatieke relaties tussen Mexico en de Heilige Stoel, en de ontdekking van het beeld van O.L. Vrouw van de Liefde in El Cobre, in de Republiek Cuba, vierhonderd jaar geleden, waren gelegenheden om deze reis te ondernemen. Hiermee heb ik het hele continent willen omarmen en al zijn inwoners uitnodigen om samen hoopvol te leven en er zich concreet toe te verbinden om stappen te zetten naar een betere toekomst. Mijn dank gaat uit naar de Presidenten van Mexico en Cuba, voor hun welwillend en hoffelijk onthaal, en naar de Overheden van deze landen. Van ganser harte dank ik de aartsbisschoppen van Leon, Santiago de Cuba en van Havana, en de andere geëerde broeders bisschoppen, die me met grote genegenheid hebben onthaald, alsook hun medewerkers en alle personen die zich ingezet hebben bij dit pastoraal bezoek. Deze onvergetelijke dagen vol vreugde en hoop blijven diep in mijn hart geprent.

Het eerste gedeelte van mijn bezoek speelde zich af in Leon in Guanajuato, het geografisch centrum van Mexico. Een grote feestende menigte heeft er mij een buitengewoon en levend onthaal bezorgd: een warme omarming van de hele bevolking. Al bij de welkomstceremonie heb ik het geloof en de warmte kunnen waarnemen van de priesters, van de gewijde personen en van de gelovige leken. In tegenwoordigheid van de instellingen, van vele bisschoppen en burgerlijke afvaardigingen, heb ik de noodzakelijkheid in herinnering gebracht om de fundamentele mensenrechten te erkennen en te beschermen. Het gaat vooral over de godsdienstvrijheid: daarbij verzeker ik hen, die lijden onder sociale verwondingen, van mijn betrokkenheid, en ook hen die lijden onder oude en nieuwe conflicten, corruptie en geweld. Ik behoud een dankbare herinnering aan de eindeloze rij mensen die me met enthousiasme begeleidden langs het parcours. In die toegestoken handen die me met genegenheid groetten, op die gelukkige aangezichten, in de juichkreten, heb ik de volgehouden hoop van de Mexicaanse Christenen herkend. Deze hoop blijft leven in hun harten, ondanks de moeilijke perioden van geweld, die ik echt betreur. Ik heb mijn gevoelens van droefheid uitgedrukt tegenover de slachtoffers en persoonlijk heb ik enkelen van hen kunnen troosten. Dezelfde dag nog heb ik vele kinderen en jongeren, die de toekomst van het land en de kerk beteken, ontmoet [4570]. Hun overvloedige vreugde drukte zich uit in muziek en klankvolle liederen. Ook hun blikken en gebaren drukten het groot verlangen uit van alle jongeren uit Mexico, Latijns Amerika en de Caraïben, om in vrede te kunnen leven, in rust en in harmonie, in een rechtvaardiger en verzoende maatschappij.

De leerlingen van de Heer moeten meer vreugde beleven aan hun christen zijn en aan hun kerk zijn. Uit die vreugde put men de energie om Christus te dienen in moeilijke en pijnlijke omstandigheden. Dit heb ik in herinnering gebracht bij de grote menigte, die zich voor de Eucharistieviering verzameld had in het Park van het tweehonderdjarig jubileum van Leon [4569]. Ik heb hen aangemaand om zich over te geven aan de goedheid van God, die in het hart van de mensen,verandering kan brengen in ondraaglijke en duistere situaties. De Mexicanen hebben dit beantwoord met hun vurig geloof. In hun overtuigde overgave aan het Evangelie heb ik nog eens troostende tekenen van hoop herkend voor dit continent. Het laatste evenement van mijn bezoek aan Mexico was ook in Leon: de viering van de vespers in de kathedraal van O.L. Vrouw van het Licht [4568], samen met de Mexicaanse bisschoppen en de vertegenwoordigers van de Amerikaanse bisschoppen. Ik heb hun mijn aandacht en erkentelijkheid uitgedrukt voor hun betrokkenheid bij de uitdagingen en moeilijkheden die ze ondervinden. Zij dragen immers het Evangelie uit in ingewikkelde en hinderlijke omstandigheden. Ik heb hen aangemoedigd om ijverige priesters en veilige gidsen te zijn, die overal een eerlijke gemeenschap en een gehechtheid aan de kern van het kerkelijk onderricht opwekken. Zo heb ik dan het geliefde Mexico verlaten, waar ik een ervaring opdeed van een bijzondere devotie en liefde tegenover de plaatsvervanger van Christus. Voor mijn afreis heb ik de Mexicanen aangemoedigd om trouw te blijven aan de Heer en aan zijn Kerk, en ook goed verankerd in hun christelijke oorsprong.

’s Anderendaags begon het tweede gedeelte van mijn apostolische reis met mijn aankomst in Cuba. Daar ben ik vooral naartoe gegaan om de missie van de katholieke kerk te ondersteunen bij de verkondiging van het Evangelie. Hier kijkt de Kerk aan tegen heel weinig middelen en tegen moeilijkheden, die ze nog moet overwinnen, als ze wil dat religie spirituele diensten en vorming biedt in de samenleving. Dàt wilde ik onderstrepen bij mijn aankomst in Santiago de Cuba [4574], de tweede stad van het eiland. Ik heb er ook gewezen op de goede relaties tussen de Staat en de Heilige Stoel, wat een opbouwende aanwezigheid van de lokale Kerk ten goede komt. Ik heb hen ook willen verzekeren dat de Paus de zorgen en verlangens van alle Cubanen ter harte neemt, vooral van hen die lijden onder de begrenzing van hun vrijheid.

De eerste mis die ik in Cuba mocht opdragen [4573] was in het kader van de vierhonderdste verjaardag van de ontdekking van het beeld van de Maagd van de Liefde van El Cobre, patrones van Cuba. Het was een zeer intense geestelijke ervaring in aanwezigheid van duizenden ingetogen en biddende mensen: teken van een kerk, opgestaan uit moeilijke omstandigheden en draagster van een levend getuigenis van liefde en actieve aanwezigheid in het leven van mensen. Ik heb de katholieken van Cuba en de hele bevolking die hoopt op een betere toekomst, uitgenodigd om hun geloof levendiger te maken en om bij te dragen, met de moed om te vergeven en te begrijpen, tot de opbouw van een open en vernieuwde samenleving: daarin zou meer ruimte aan God moeten gegeven worden. Immers, als God uitgesloten wordt, omvormt de wereld zich tot een onherbergzame plaats voor de mens. Voor mijn afreis uit Santiago de Cuba heb ik het geliefde heiligdom van O.L. Vrouw in El Cobre [4576] bezocht. Deze Mariabedevaart heeft bij de gezinnen van het eiland een groot spiritueel enthousiasme verwekt: een belangrijke gebeurtenis in de nieuwe evangelisatie en een gelegenheid om het geloof te herontdekken. In het bijzonder heb ik mensen die lijden en jonge Cubanen aanbevolen aan de Heilige Maagd.

Het tweede deel van mijn reis ging door in de hoofdstad Havana. Vooral de jongeren waren de belangrijkste voorstanders van een uitbundig onthaal op het traject naar de nuntiatuur. Daar had ik een onderhoud met de plaatselijke bisschoppen over de uitdagingen voor de Kerk in Cuba, die er zich van bewust is dat het volk haar met een toenemend vertrouwen bekijkt. ‘s Anderendaags heb ik de H. Mis gecelebreerd op het hoofdplein van Havana [4591], met heel veel volk. Ik heb herhaald dat Cuba en de wereld veranderingen nodig hebben. Maar die zullen zich pas verwezenlijken als iedereen zich openstelt voor de integrale waarheid van de mens. Wil men de vrijheid bereiken dan kan men om deze voorwaarde niet heen. Ook moet iedereen bereid zijn om in zijn omgeving verzoening en broederlijkheid te zaaien en daarbij zijn leven op Christus op te bouwen: Hij alleen kan de duisternis van de dwaling verjagen en ons helpen om het kwaad en alles wat ons onderdrukt te overwinnen. Opnieuw heb ik ook willen bevestigen dat de Kerk geen voorrechten vraagt, maar wel de mogelijkheid om ook in het openbaar haar geloof uit te dragen en te vieren, door de boodschap van hoop en vrede vanuit het evangelie te brengen in alle geledingen van de samenleving. De stappen die de Cubaanse autoriteiten tot hiertoe in die richting gezet hebben, heb ik op prijs gesteld. Tevens heb ik de noodzakelijkheid onderstreept om de weg van de godsdienstvrijheid verder te bewandelen.

Bij mijn vertrek stonden tienduizenden mensen langs de baan om mij te groeten, niettegenstaande de hevige regen. Bij der afscheidsceremonie heb ik eraan herinnerd dat de verschillende onderdelen van de samenleving, in de huidige omstandigheden, een inspanning moet leveren tot een oprechte samenwerking en een geduldige dialoog ten bate van het vaderland. In dit perspectief heeft mijn aanwezigheid als getuige van Jezus Christus een bemoediging tot doel gehad om deuren van harten te openen voor Hem die bron van hoop is en groeikracht ten bate van het goede. Zo heb ik de Cubanen begroet met een aansporing om het geloof van hun vaderen aan te wakkeren en om te bouwen aan een betere wereld.

Goddank heeft deze reis naar Mexico en Cuba het verhoopte resultaat bereikt. Mocht het volk van Mexico en Cuba er overvloedige vruchten uit plukken, om een toekomst van vrede en broederlijkheid op te bouwen in de kerkgemeenschap en met evangelische moed.

Sacrum Triduum
Beste vrienden, morgen zullen we in de mis van het Avondmaal (Coena Domini) het Triduum van Pasen [d:364] binnengaan: het hoogtepunt van het liturgisch jaar. Dan vieren we het centrale geloofsmysterie: de passie, de dood en verrijzenis van Christus. In het Johannesevangelie heet dit hoogtepunt van Jezus’ zending zijn ‘uur’ en het begint met het laatste Avondmaal. De evangelist leidt het zo in: ‘Het paasfeest was ophanden. Jezus wist dat zijn uur gekomen was: nu zou Hij de wereld verlaten om naar de Vader te gaan. Hij hield al van hen die Hem in de wereld toebehoorden, maar nu zou Hij hun zijn liefde betonen tot het uiterste’ (Joh. 13, 1) [b:Joh. 13, 1]. Heel het leven van Jezus is gericht op dit uur en wordt gekenmerkt door twee aspecten die elkaar in het licht stellen: het uur van de overgang (metabasis) en het uur van de liefde (agapè) tot het einde. Inderdaad de goddelijke liefde, de Geest waarvan Jezus vervuld is, doet Jezus ‘gaan door’ de afgrond van het kwaad en van de dood, om Hem te laten komen in de nieuwe ‘ruimte’ van de verrijzenis. Het is de liefde die deze transformatie bewerkt, zodat Jezus de grenzen van het mens-zijn overstijgt, waarin de mens gekenmerkt is door zonde. Jezus overschrijdt de begrenzing, die mensen gevangen houdt en afgescheiden van God en van het eeuwig leven.
Bij de viering van de liturgie van het Triduum van Pasen, worden we uitgenodigd om deze transformatie te beleven die werkelijk wordt door de ‘agapè’. Jezus heeft elkeen van ons bemind tot het einde, dit wil zeggen door zijn totale overgave op het kruis, toen Hij riep ‘Het is volbracht’ (Joh. 19, 30) [b:Joh. 19, 30]. Laten we ons aanspreken door deze liefde, laten we ons omvormen, zodat de verrijzenis werkelijk in ons leven tot stand komt. Ik nodig jullie allen een heilig Paasfeest toe! Dank u.