Actus formalis defectionis ab Ecclesia Catholica

Prot. N. 10279/2006

Eminentie,

Sinds enige tijd hebben bisschoppen, officialen en andere deskundigen op het gebied van het kerkelijk recht bij deze Pauselijke Raad [d:198] twijfels en verzoeken om opheldering ingediend met betrekking tot de zogenaamde actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica, waarnaar wordt verwezen in de canones 1086 § 1 [30|1086], 1117 [30|1117] en 1124 [30|1124] van het Wetboek van het kerkelijk recht [30]. In feite is het een nieuw concept in het canonieke recht, anders dan de andere, meer "virtuele" modaliteiten (gebaseerd op gedrag) van "manifeste" of eenvoudigweg "openbare" afvalligheid vgl: § 1, 4° [[[30|171]]] vgl: § 1, 2° [[[30|194]]] vgl: § 1 [[[30|316]]] vgl: § 1, 1° [[[30|694]]] vgl: § 1, 4° en § 2 [[[30|1071]]], omstandigheden waarin degenen die gedoopt of opgenomen zijn in de katholieke Kerk gebonden zijn aan zuiver kerkelijke wetten. vgl: Codex Iuris Canonici [[[30|11]]]

Het probleem is zorgvuldig bestudeerd door de bevoegde Dicasteries van de Heilige Stoel, vooral om de theologische en doctrinaire inhoud van deze actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica nauwkeurig te definiëren, en vervolgens de vereisten of juridische formaliteiten te specificeren die nodig zijn om zich te presenteren als een echte "formele handeling" van de afvalligheid.

Na de beslissing van de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] over het eerste aspect te hebben ontvangen en na de hele kwestie in de Plenaire Vergadering te hebben bestudeerd, deelt deze Pauselijke Raad [d:198] het volgende mee aan de voorzitters van de Bisschoppenconferenties:

De afvalligheid van de katholieke Kerk moet, om geldig te kunnen worden voorgesteld als een echte actus formalis defectionis ab Ecclesia, worden geconcretiseerd, ook met betrekking tot de uitzonderingen die zijn voorzien in de geciteerde kanunniken, in

1. een interne beslissing om de katholieke Kerk te verlaten;
2. de uitvoering en de externe bekendmaking van dit besluit;
3. de aanvaarding van dit besluit door de kerkelijke autoriteit.

De inhoud van de wilshandeling moet bestaan uit het doorbreken van de banden van de gemeenschap - geloof, Sacramenten, pastorale leiding - die de gelovigen in staat stellen het leven van genade in de Kerk te ontvangen. Dit betekent dat een dergelijke formele daad van afvalligheid niet alleen van juridisch-administratieve aard is (het verlaten van de Kerk in de zin van registratie met de bijbehorende civiele gevolgen), maar dat het zich voordoet als een echte scheiding van de constitutieve elementen van het leven van de Kerk: Het veronderstelt dus een daad van afvalligheid, ketterij of schisma.

De juridisch-administratieve daad van afvalligheid van de Kerk kan op zichzelf geen formele daad van afvalligheid zijn in de zin van de CIC [30], omdat de wil om in de geloofsgemeenschap te blijven zou kunnen blijven bestaan.

Aan de andere kant vormen formele of (nog minder) materiële ketterij, schisma en afvalligheid op zichzelf geen formele daad van afvalligheid als ze niet worden geconcretiseerd in de uiterlijke sfeer en als ze niet op de juiste manier worden gemanifesteerd aan het kerkelijk gezag.

Het moet dus een rechtshandeling zijn, uitgevoerd door een persoon met canonieke bevoegdheid, overeenkomstig de canonieke norm die deze norm regelt. vgl: Codex Iuris Canonici [[[30|124-126]]] Deze daad moet persoonlijk, bewust en vrij zijn.

Het is tevens vereist dat de handeling door de betrokkene schriftelijk wordt verricht ten overstaan van het bevoegde kerkelijke gezag: de gewone of eigen parochiepriester, die als enige bevoegd is om te oordelen of een daad van wilskracht van de in n. 2 [al:2] beschreven inhoud al dan niet werkelijk bestaat.

Vandaar dat de actus formalis defectionis uit Ecclesia catholica met de bijbehorende sancties onder het canonieke recht vgl: § 1 [[[30|1364]]] alleen wordt gevormd door de aanwezigheid van de twee elementen, namelijk door het theologische profiel van de innerlijke daad en door de manifestatie ervan op de vastgestelde wijze.

In deze gevallen zorgt dezelfde kerkelijke autoriteit ervoor dat de inschrijving in het doopregister vgl: § 2 [[[30|535]]] geschiedt met de uitdrukkelijke vermelding "defectio ab Ecclesia catholica actu formali".

In ieder geval blijft het duidelijk dat de sacramentele band van het behoren tot het Lichaam van Christus, dat de Kerk is, een ontologische band is op grond van het doopkarakter, dat blijvend is en niet ophoudt te bestaan door de daad of het feit van afvalligheid.