Eucharistie en Verlossing

Zoals gebruikelijk is geworden heeft de Paus ook dit jaar een brief geschreven aan de priesters bij gelegenheid van de instelling van het Laatste Avondmaal en daarmee ook van Priesterschap. Dit jaar heeft de Paus de brief geschreven vanuit de Boven Zaal, de zaal van het Laatste Avondmaal in Jeruzalem, tijdens zijn pelgrimstocht door het Heilige Land in het Grote Jubeljaar 2000.

Jezus, "die de zijnen in de wereld bemind had, gaf hun een bewijs van Zijn Liefde tot het uiterste toe" (Joh. 13, 1) [b:Joh. 13, 1]. Hier in Jeruzalem, op de plaats waar volgens de traditie Jezus en de Twaalf aanwezig waren voor het Paasmaal en de instelling van de Eucharistie, ben ik diep bewogen wanneer ik nogmaals deze woorden lees waarmee de Evangelist Johannes de reden van het Laatste Avondmaal introduceert.

Ik prijs de Heer dat het mij mogelijk gemaakt is om, in dit Jubeljaar van de Menswording van de Zoon, de aardse voetstappen te volgen van Christus, de paden volgend die Hij nam vanaf Zijn geboorte in Betlehem tot aan Zijn dood in Golgotha. Gisteren bracht ik tijd door in Betlehem, in de Geboortegrot. In deze dagen zal ik verschillende plaatsen bezoeken, verbonden aan het leven en de roeping van de Redder, van het huis van de Aankondiging naar de Berg van de Zaligsprekingen en het Hof van Olijven. Tenslotte zal ik zondag op Golgotha en in de Heilige Grafkerk zijn.

Vandaag geeft het bezoek aan de Bovenzaal mij de gelegenheid het gehele mysterie van de Verlossing in ogenschouw te nemen. Het was hier dat Christus ons de oneindige gave van de Eucharistie gaf. Hier ook werd ons priesterschap geboren.

Vanuit de Bovenzaal schrijf ik deze brief aan u, zoals ik al meer dan 20 jaar heb gedaan op Witte Donderdag, de dag van de Eucharistie en "onze" dag bij uitstek.

Ik schrijf u inderdaad vanuit de Bovenzaal, terugdenkend aan alles wat zich tussen deze muren heeft afgespeeld op die avond beladen met mysterie. In gedachten zie ik Jezus met Zijn Apostelen aan tafel zitten. Ik denk speciaal aan Petrus: het is alsof ik hem kan zien, met de andere Apostelen, vol verbazing kijkend naar de handelingen van Jezus, met diepe emotie luisterend naar Zijn woorden en, gebukt gaand onder zijn eigen zwakheid, zichzelf openend voor het mysterie wat hier voorzegd werd en spoedig vervuld zou worden. Dit zijn de uren van de grote strijd tussen de liefde die zichzelf geeft zonder voorbehoud en het mysterium iniquitatis dat gevangen is in vijandigheid. Het verraad van Judas lijkt het zinnebeeld van de menselijke zonde. "Het was nacht", beschrijft de Evangelist Johannes (Joh. 13, 30) [b:Joh. 13, 30]: het uur van duisternis, een uur van scheiding en oneindige droefheid. Maar in de emotionele woorden van Christus schijnt het licht van de dageraad al door: " Wanneer Ik u zal weerzien, zal uw hart zich verheugen en uw vreugde zal niemand u kunnen ontnemen". (Joh. 16, 22) [b:Joh. 16, 22].

We moeten nooit ophouden opnieuw te mediteren over het mysterie van die nacht. We moeten vaak in gedachten terugkeren naar deze Bovenzaal, waar speciaal wij, priesters, ons in zekere zin "thuis" kunnen voelen. Ten aanzien van de Bovenzaal kan tegen ons gezegd worden wat de Psalmist zegt tegen de mensen met betrekking tot Jeruzalem: "Jahwe tekent het aan bij de naamlijst der volken: één die daar is geboren" (Ps. 87, 6) [b:Ps. 87, 6]. In deze heilige ruimte stel ik me jullie voor overal ter wereld met jullie ontelbare gezichten, sommige jonger, sommige op hoge leeftijd, in zoveel verschillende stadia van emoties waaronder gewerkt wordt: voor velen, God zij dank, vreugde en enthousiasme, voor anderen misschien lijden of moeheid of ontmoediging. In ieder van u eer ik het beeld van Christus die u heeft ontvangen met uw wijding, het "kenmerk" wat ieder van u onuitwisbaar tekent. Het is een teken van de speciale liefde dat elke priester ontdekt heeft en waarop hij altijd kan vertrouwen om of vreugdevol voort te gaan of om een frisse start met hernieuwd enthousiasme te maken in de hoop op een groter getrouwheid.

"Jezus die de zijnen in de wereld bemind had, gaf hun een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe". In tegenstelling tot de synoptische Evangelies, verhaalt het Evangelie van Johannes niet de instelling van de Eucharistie, waarover Jezus al gesproken had in Kapernaum (Joh. 6, 26-65) [[b:Joh. 6, 26-65]]; in plaats daarvan staat het stil bij de voetwassing. Zelfs meer dan een voorbeeld van nederigheid opgeofferd voor onze navolging, is deze daad van Jezus, waardoor Petrus van zijn stuk gebracht wordt, een openbaring van Gods radicale minzaamheid tegen ons. In Christus, heeft God "zich van zichzelf ontdaan" en "het bestaan van een slaaf" aangenomen, zelfs tot de dood aan het kruis (Fil. 2, 6) [b:Fil. 2, 6], zodat de mensheid toegang zou vinden tot de diepte van Gods ware leven. De grote toespraken waarmee het Johannes-Evangelie de voetwassing volgt en het commentaar erop, dient als een inleiding op het mysterie van de Drieëenheid waartoe we worden geroepen door de Vader die ons laat delen in Christus door de gave van de Geest. Deze eenheid moet beleefd worden overeenkomstig het nieuwe gebod: "gij moet elkaar liefhebben: zoals Ik u heb liefgehad, zo moet ook gij elkaar liefhebben" (Joh. 13, 34) [b:Joh. 13, 34]. Het is niet toevallig dat het priesterlijke gebed het hoogtepunt is van deze "mystagogy", daar het ons Christus toont in eenheid met de Vader, klaar om naar Hem terug te keren door Zijn Zelfverheerlijking, en alleen willend dat de Apostelen ook deze eenheid met de Vader kunnen delen: "Zoals Gij,Vader, in Mij en Ik in U, dat ook zij in Ons mogen zijn" (Joh. 17, 21) [b:Joh. 17, 21].

Vanuit de kleine groep van leerlingen die de woorden hoorden is de gehele Kerk ontstaan, die vervolgens gegroeid is in tijd en ruimte als "een groep mensen bijeen gebracht door de eenheid van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest" 23 [[916]]. Deze verheven eenheid van dit nieuwe volk betekent niet dat er geen verschillende en aanvullende taken in het leven zijn. Zij, wiens taak het is om in persona Christi opnieuw tegenwoordig te stellen wat Jezus deed tijdens het Laatste Avondmaal, toen Hij het Eucharistische Offer instelde, "bron en hoogtepunt van het gehele christelijke leven" Lumen Gentium [[617|11]] , zijn dus op een speciale manier verbonden met die eerste Apostelen. Het sacramentele karakter welke hen onderscheidt van de andere gelovigen krachtens hun ontvangst van de Heilige Wijding, bevestigt dat hun aanwezigheid en hun diensttaak uniek, onmisbaar en onvervangbaar zijn.

Bijna 2000 jaren zijn voorbij sinds dat moment. Hoeveel priesters hebben gedaan wat Jezus deed! Vaak waren zij voorbeeldige volgelingen, heiligen, martelaren. Hoe zouden we, in dit Jubeljaar, de vele priesters kunnen vergeten, die met hun leven van Christus hebben getuigd, zelfs met bloedvergieten? Zulk martelaarschap is gedurende de gehele geschiedenis van de Kerk aan de orde geweest; het heeft ook de afgelopen eeuw getekend, een eeuw gekenmerkt door verschillende dictatoriale regimes die vijandig tegenover de Kerk staan. Vanuit de Bovenzaal wens ik God te danken voor de moed van deze priesters. Laten wij naar hen kijken en hen volgen in de voetstappen van de Goede Herder die zijn leven geeft voor zijn schapen (Joh. 10, 11) [b:Joh. 10, 11].

Het is waar dat ook in de geschiedenis van het priesterschap, niet minder dan in de geschiedenis van Gods volk, de duistere aanwezigheid van de zonde gevonden wordt. Door de menselijke zwakheid van priesters is het vaak moeilijk om in hen het gelaat van Christus te zien. Waarom zou dit ons hier in de Bovenzaal verbazen? Niet alleen bereikte het verraad van Judas hier zijn climax, maar Petrus zelf moest met zijn zwakheid afrekenen toen hij de bittere voorspelling van zijn ontkenning hoorde. Door mannen als deze Twaalf te kiezen, maakte Christus zich geen illusies: het was vanwege de menselijke zwakheid dat hij de sacramentele bezegeling van Zijn Aanwezigheid gaf. En Paulus toont ons waarom: "wij dragen deze schat in aarden potten; duidelijk blijkt dat die overgrote kracht van God komt en niet van ons" (2 Kor. 4, 7) [b:2 Kor. 4, 7]. Ondanks de zwakheid van hun priesters, heeft Gods volk niet opgehouden hun geloof te vestigen op de kracht van Christus die aan het werk is door hun ambt. Hoe kunnen we in het licht hiervan nalaten de schitterende getuigenis van de Heilige Franciscus van Assisië te memoreren? Nederigheid belette hem te streven naar het priesterschap, maar in zijn Testament drukte hij zijn geloof uit in het mysterie van Christus aanwezig in de priesters, verklarend dat hij zich tot hen zou wenden, zelfs als zij hem hadden vervolgd, geen rekening houdend met hun zonde. "En ik doe dit", zo legde hij uit, "omdat het enige wat ik van het Vlees van de allerhoogste Zoon van God zie in deze wereld is het meest heilige Lichaam en Bloed wat zij alleen consacreren en zij alleen toedienen aan anderen" Fonti Francescane. Nr. 113 Fonti Francescane. Nr. 113.

Op deze plaats waar Jezus de woorden sprak waarmee Hij de Eucharistie instelde, nodig ik u uit, eerwaarde priesters, om de "gave" en het "mysterie" dat we ontvangen hebben, te herontdekken. Om naar de kern hiervan te gaan, moeten we het priesterschap van Christus overwegen. Zeker, het gehele volk van God, deelt in dit priesterschap door de Doop. Maar het Tweede Vaticaans Concilie herinnert ons eraan dat, behalve de deelname eigen aan alle gedoopten, er nog een andere specifieke, ambtelijke deelname bestaat, die, hoewel zeer verbonden met de eerste, niettemin wezenlijk hiervan verschilt vgl: Lumen Gentium [[[617|10]]]. In de context van het Jubileum van de Menswording, kunnen we het priesterschap van Christus benaderen vanuit een bijzonder standpunt. Het Jubileum nodigt ons uit het vertrouwelijke verband tussen het priesterschap van Christus en het mysterie van Zijn persoon te beschouwen. Het priesterschap van Christus is niet "incidenteel", een taak die Hij wel of niet op zich kon nemen: veeleer is het eigen aan Zijn identiteit van de Mensgeworden Zoon, als Godmens. Vanaf nu komt de relatie tussen de mensheid en God door Christus tot stand: "Niemand komt tot de Vader, tenzij door Mij" (Joh. 14, 6) [b:Joh. 14, 6]. Dit is waarom Christus een priester is, bekleed met een eeuwig en universeel priesterschap, waarvan het priesterschap van het eerste Verbond een voorafbeelding en een voorbereiding was (Hebr. 9, 9) [[b:Hebr. 9, 9]]. Hij heeft het ten volle uitgevoerd vanaf het moment dat Hij plaats nam als Hogepriester "gezeten ter rechterzijde van de troon der Majesteit in de hemel (Hebr. 8, 1) [b:Hebr. 8, 1]. Vanaf dat moment veranderde de aard van het menselijke priesterschap: vanaf nu is er slechts één priesterschap, dat van Christus, dat op vele manieren gedeeld en uitgeoefend kan worden.

Op hetzelfde moment, werd de offerzin, de priesterlijke daad bij uitstek, tot perfectie gebracht. Op Golgotha, maakte Christus zijn leven tot een offer van eeuwige waarde, een "verlossend" offer dat het pad van communicatie met God welke geblokkeerd was door de zonde heropende. De Brief aan de Hebreeën werpt licht op het mysterie door Christus de woorden van Psalm 40 te laten zeggen: "Slachtoffers en gaven hebt Gij niet gewild, maar Gij hebt voor Mij een lichaam bereid....Hier ben Ik...Ik ben gekomen, o God, om Uw wil te doen" (Hebr. 10, 5-7; Ps. 40, 7-9) [b:Hebr. 10, 5-7; Ps. 40, 7-9]. Volgens de schrijver van deze brief werden deze profetische woorden door Christus gesproken toen Hij voor het eerst in de wereld kwam. Ze drukken Zijn mysterie en Zijn zending uit. De vervulling komt tot stand vanaf het moment van Menswording en bereikt zijn voltooiing in het offer van Golgotha. Vanaf dat moment is elk priesterlijk offer slechts een afbeelding naar de Vader voor het ene offer van Christus, gedaan voor ons allen. Priester en Slachtoffer! Dit offeraspect is een diepzinnig kenmerk van de Eucharistie; het is ook een wezenlijke dimensie van het priesterschap van Christus en daarom van ons eigen priesterschap. In dit licht lezen we nog eens de woorden die we elke dag spreken, woorden die voor de eerste keer hier in deze Bovenzaal klonken:

Sacerdos et Hostia!

"Neemt en eet hiervan, gij allen, want dit is Mijn Lichaam dat voor u gegeven wordt.....Neemt deze beker en drinkt hier allen uit, want dit is de beker van het nieuwe, altijddurende verbond; dit is Mijn Bloed dat voor u en alle mensen wordt vergoten tot vergeving van de zonden".

Dit zijn de woorden die we in de Evangeliën en in Paulus terugvinden, met in ruime mate overeenkomstige redactionele vormen. Ze werden gesproken in deze Kamer 's avonds laat op Witte Donderdag. Door de Apostelen Zijn Lichaam te laten eten en Zijn Bloed te laten drinken maakte Jezus de diepste waarheid bekend over wat Hij zou doen kort na Golgotha. Want in het Brood van de Eucharistie is aanwezig het werkelijke Lichaam geboren uit Maria en geofferd op het kruis:

Ave verum Corpus natum de Maria Virgine,
Vere passum, immolatum in cruce pro homine.

(Wees gegroet, waarachtig Lichaam, geboren uit de Maagd Maria;
dat waarlijk heeft geleden en aan het kruis voor de mens is geofferd.)

Hoe zouden we niet telkens opnieuw terugkeren naar dit mysterie, die het gehele leven van de Kerk bevat? Gedurende 2000 jaar heeft dit Sacrament voedsel gegeven aan ontelbare gelovigen. Het is de bron van een grote genadestroom. Hoeveel heiligen hebben hierin niet alleen het onderpand gevonden, maar ook als het ware een voorproefje van de Hemel! Laten we onszelf toestaan gedragen te worden door deze beschouwende impuls, rijk aan dichtkunst en godgeleerdheid, die de heilige Thomas van Aquino inspireerde het mysterie te bezingen met de woorden van de hymne Pange Lingua. Vandaag, in deze Bovenzaal komen deze woorden in mij als een echo van de stem van zovele christelijke gemeenschappen in de wereld, van zovele priesters, toegewijde personen en gelovige leken, die elke dag in aanbidding stilstaan bij het Eucharistische mysterie:

Verbum caro, panem verum verbo carnem efficit,
Fitque sanguis Christi merum, et, si sensus deficit,
Ad firmandum cor sincerum sola fides sufficit.

('t Woord dat vlees werd en door spreken brood in Vlees doet overgaan,
wijn dat Bloed wordt in de beker! Kan het zintuig dit niet aan,
houd het hart dan onbezweken: alleen 't geloof kan volstaan.)

Het mysterie van de Eucharistie, wat de Dood en Verrijzenis van Christus verkondigt en viert tot Hij wederkomt, is het hart van het kerkelijke leven. Voor ons heeft het ook een bijzondere betekenis, omdat het centraal staat in ons ambt. Ons ambt is natuurlijk niet beperkt tot de viering van de Eucharistie: het is een dienst welke de verkondiging van het Woord inhoudt, de heiliging van de gelovigen door de Sacramenten en het leiderschap van het volk Gods in gemeenschap en dienstbaarheid. Maar de Eucharistie is het punt waar alles uit voortkomt en alles naar terugkeert. Ons priesterschap is geboren in de Bovenzaal tegelijk met de Eucharistie. "Doet dit tot een gedachtenis aan Mij" (Lc. 22, 19) [b:Lc. 22, 19]: hoewel gericht aan de gehele Kerk zijn de woorden van Christus als een speciale taak toevertrouwd aan degenen die het ambt van de eerste Apostelen voortzetten. Het is aan hen dat Jezus de handeling - het veranderen van brood in zijn Lichaam en wijn in Zijn Bloed - die Hij zojuist uitvoerde, doorgeeft; de handeling waarin Hij verschijnt als Priester en Slachtoffer. Het is de wil van Christus dat Zijn handeling voortaan ook sacramenteel de handeling wordt van de Kerk door de handen van de priesters. Door te zeggen "Doe dit", verwijst Hij niet alleen naar de handeling, maar ook naar degene die is geroepen tot handelen; met andere woorden, Hij stelt het ambt van de priester in, wat hierdoor een van de wezenlijke elementen van de Kerk wordt.

Deze handeling moet gedaan worden tot "Zijn gedachtenis" deze woorden zijn belangrijk. De Eucharistische handeling, gevierd door priesters, zal het werk, volbracht door Christus, tegenwoordig stellen in elke christelijke generatie, in alle uithoeken van de aarde. Waar de Eucharistie wordt gevierd, het offer van Calvarie zal tegenwoordig gesteld worden op een onbloedige manier; door Christus zelf, de Verlosser van de wereld zal aanwezig zijn. "Blijft dit doen om Mij te gedenken". Deze woorden nog een keer horend binnen de muren van de Bovenzaal, is het logisch te proberen voor te stellen wat Jezus voelde. Dit waren de dramatische uren voorafgaand aan het lijden. De Evangelist Johannes roept de intensiteit op van de woorden van de Meester wanneer Hij de Apostelen voorbereidt op Zijn vertrek. Wat een droefheid was in hun ogen: "Omdat Ik u dit gezegd heb, is uw hart vol droefheid" (Joh. 16, 6) [b:Joh. 16, 6]. Maar Jezus verzekert hen: "Ik zal u niet verweesd achterlaten; Ik keer tot u terug" (Joh. 14, 18) [b:Joh. 14, 18]. Alhoewel het Paasmysterie Hem uit hun zicht zal wegnemen, zal Hij meer dan ooit aanwezig zijn in hun leven, "altijd, tot aan de voleinding der wereld" (Mt. 28, 20) [b:Mt. 28, 20].

De aanwezigheid van Christus kan op velerlei manieren uitgedrukt worden. Maar van deze manieren is de Eucharistische aanwezigheid zeker oppermachtig. Niet louter een aandenken, maar een gedachtenis dat tegenwoordig stelt wat het gedenkt: niet een symbolische oproeping van het verleden, maar de levende aanwezigheid van de Heer temidden van de zijnen. De duurzame garantie hiervan is de Heilige Geest, voortdurend naar buitenstromend in de viering van de Eucharistie zodat het brood en de wijn het Lichaam en Bloed van Christus worden. Het is dezelfde Geest die op Paasavond in deze Bovenzaal werd "geblazen" over de Apostelen (Joh. 20, 22) [[b:Joh. 20, 22]] en die de Apostelen hier vond, samen met Maria, op de dag van Pinksteren. Het was toen dat Hij tot hen kwam als een hevige wind en vuur (Hand. 2, 1-4) [[b:Hand. 2, 1-4]] en hen aanzette naar de uiteinden der aarde te gaan om het Woord te verkondigen en Gods volk te verzamelen in het "breken van het brood" (Hand. 2, 42) [b:Hand. 2, 42].

Tweeduizend jaar na de geboorte van Christus, in dit Jubeljaar, hebben we het speciaal nodig te herinneren en te overwegen de waarheid van wat wij noemen zijn "Eucharistische geboorte". De Bovenzaal is de geboorte van deze "geboorte". Hier begint de nieuwe aanwezigheid van Christus voor de wereld, een aanwezigheid die zich constant voordoet waar ook ter wereld de Eucharistie wordt gevierd en een priester zijn stem leent aan Christus, de heilige woorden van de Instelling herhalend. Deze Eucharistische aanwezigheid is gelijk opgegaan met de tweeduizend jaar kerkelijke geschiedenis en zal zo blijven tot aan het einde der tijden. Voor ons is het zowel een vreugde als een bron van verantwoordelijkheid om zo dicht aan dit mysterie verbonden te zijn. Vandaag willen we ons meer bewust worden van deze aanwezigheid, onze harten gevuld met verwondering en dankbaarheid, en in deze geest het Paastriduum van het Lijden, Dood en Verrijzenis van Christus binnen te gaan.

Mijn dierbare priester-broeders, die op Witte Donderdag zich rond uw herders in de Kathedralen zullen verzamelen, net zoals de priesters van de Kerk in Rome zich verzamelen rondom de Opvolger van Petrus, accepteer alstublieft deze overdenkingen, mijn meditatie in deze evocatieve omgeving van de Bovenzaal! Het zou moeilijk zijn een betere plaats te vinden om gedachten op te roepen over zowel het mysterie van de Eucharistie als het mysterie van het priesterschap.

Laat ons gelovig vasthouden wat de Bovenzaal ons "aanreikt", de grote gave van Witte Donderdag. Mogen we altijd de Heilige Eucharistie vieren met grote vurigheid. Mogen we lang en vaak in aanbidding verblijven voor Christus in de Eucharistie. Mogen we zitten aan de "leerschool" van de Eucharistie.

Door de eeuwen heen hebben talloze priesters de troost, beloofd door Jezus op de avond van het Laatste Avondmaal, gevonden in de Eucharistie, het geheim om hun eenzaamheid te overwinnen, de kracht hun lijden te dragen, de voeding een nieuw begin te maken na iedere ontmoediging en de innerlijke energie hun besluit te ondersteunen gelovig te blijven. De getuigenis die we aan Gods volk geven in het vieren van de Eucharistie hangt voor een groot deel af van onze persoonlijke relatie met de Eucharistie.

Laten we ons priesterschap herontdekken in het licht van de Eucharistie! Laten we onze gemeenschappen helpen deze schat te herontdekken in de dagelijkse viering van de Heilige Mis en speciaal in de meer plechtige zondagse bijeenkomst. Door uw apostolische werken mag de liefde voor Christus aanwezig in de Eucharistie sterker groeien. Dit is een buitengewoon belangrijk doel in dit Jubeljaar. Ik denk aan het Internationaal Eucharistisch Congres [d:29] dat van 18 tot 25 juni (2000) in Rome gehouden zal worden wat als thema heeft Jezus Christus, dè Redder van de Wereld, Brood voor nieuw Leven. Het zal een hoogtepunt van het Grote Jubileum [d:17] zijn, wat is bedoeld te zijn "een intens Eucharistisch jaar" Tertio millennio adveniente [[265|55]] . Het Congres [d:29] wil de nadruk leggen op het diepzinnige verband tussen het mysterie van de Menswording van het Woord en de Eucharistie, het Sacrament van Christus' werkelijke aanwezigheid.

Vanuit de Bovenzaal omhels ik u in de Eucharistie. Mag het beeld van Christus, omgeven door de Zijnen, aan het Laatste Avondmaal ieder van ons vervullen met een vibrerend gevoel van broederschap en gemeenschap. Grote schilders hebben hun mooiste talenten gebruikt in het afbeelden van het gezicht van Christus temidden van Zijn Apostelen tijdens het Laatste Avondmaal: hoe zouden we Leonardo's meesterwerk kunnen vergeten? Maar alleen de Heiligen kunnen, door de intensiteit van hun liefde, binnengaan in de diepte van dit mysterie, hun hoofd als het ware leunend, net zoals Johannes, op de borst van Jezus (Joh. 13, 25) [[b:Joh. 13, 25]]. Hier bereiken we het hoogtepunt van liefde: "die de zijnen in de wereld bemind had, gaf hun een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe".

Ik zou deze gedachten, die ik hartelijk aan uw overdenkingen toevertrouw, willen eindigen met de woorden van een oud gebed:

"Wij danken U, onze Vader,
voor het leven en de kennis,
die Gij ons hebt bekend gemaakt
door Jezus, Uw dienaar.
Aan U de luister tot in eeuwigheid!
Zoals dit gebroken brood
verspreid was over de bergen
en bij de oogst één geheel werd,
laat zo Uw Kerk verzameld zijn
van de uiteinden van de aarde
in Uw Rijk.
Gij, almachtige Heerser, hebt het al geschapen
wegens Uw naam:
voedsel en drank hebt Gij de mensen gegeven
tot verkwikking
opdat wij U zouden dankzeggen.
Aan ons hebt U gegeven
geestelijk voedsel en drank
en eeuwig leven door uw Zoon....

Aan U de luister tot in eeuwigheid!" 9: 3-4; 10: 3-4 [[1657]]

Vanuit de Bovenzaal, dierbare priester-broeders, omhels ik u allen in gedachten en sluit ik mijn zegen hartelijk in.



Vanuit Jeruzalem, 23 maart 2000.