Boodschap bij de sluiting van de Bisschoppensynode over het christelijk gezin in de wereld van deze tijd

Alvorens naar huis terug te keren, willen wij, dierbare zusters en broeders, een paar woorden tot U richten. De synode is aan haar eind gekomen. Een maand lang hebben wij, bisschoppen uit de hele wereld, ons verzameld rond de paus en onder zijn voorzitterschap. Het is niet onze bedoeling een antwoord te geven op alle - overigens zeer verwikkelde - vragen rond huwelijk en gezinsleven in onze tijd. Wij willen u alleen deelgenoot maken van de liefde, het vertrouwen en de hoop die in onze harten wonen. In de loop van de voorbije weken hebben wij ons nauw met U verbonden gevoeld, want wij, die Uw bisschoppen en herders zijn, zijn evenzeer uw broeders in het geloof. En wij vergeten niet dat ook wij zijn opgegroeid in de kring van een gezin, waarvan wij vreugde en leed hebben gedeeld. Wij voelen diepe dankbaarheid jegens onze eigen familie en jegens U en wij stellen er prijs op dat openlijk te zeggen.

Tijdens ons werk hebben wij nota genomen van de vreugde en de verheugende zaken maar ook van het leed en de moeilijkheden van het gezinsleven in onze tijd. Wat het eerst moet gebeuren is nagaan wat goed is, teneinde opbouwend werk te verrichten en het gezinsleven beter te maken, men moet er namelijk op vertrouwen dat God overal in zijn schepping aanwezig is en dat wij zijn wil kunnen leren kennen vanuit de tekenen des tijds.

Wij zien veel goede en positieve zaken die ons moed geven. Het is inderdaad een vreugde zoveel gezinnen te zien die zich met blijheid kwijten van de taak die God hun heeft toevertrouwd, zelfs middenin zoveel factoren die hen ertoe aanzetten het tegendeel te doen.

De edelmoedigheid en trouw waarmee zij reageren op de genade Gods en een leven overeenkomstig zijn leer leiden, vormen voor ons een onmetelijke bron van hoop. Bovendien, het aantal gezinnen dat welbewust volgens het Evangelie wil leven, wordt van dag tot dag over de hele wereld groter.

In de loop van de voorbije maand hebben wij veel geleerd over de verscheidenheid van culturen en levenspatronen waarin de christelijke gezinnen zich bevinden. De Kerk moet deze zo rijke verscheidenheid aanvaarden en liefhebben en zij moet de christelijke gezinnen aansporen de daadwerkelijke getuigen te zijn van Gods plan in de culturen waartoe zij behoren.

Van de andere kant blijft op ons de plicht rusten de elementen van elke cultuur te beoordelen in het licht van het Evangelie, om na te gaan of ze overeenstemmen met het plan van God betreffende huwelijk en gezin.

Deze dubbele plicht, aanvaarding en beoordeling, maakt deel uit van de opdracht tot onderscheiden van goed en kwaad.

Maar er is een ernstiger probleem dan dat van de invoeging in de cultuur. In een wereld die zo rijk is, leven talloze gezinnen in armoede. In grote delen van de wereld en zelfs in elk land heerst materieel gebrek; dit vindt zijn oorsprong in sociale, economische en politieke structuren die onrecht, onderdrukking en afhankelijkheid bevorderen. In veel contreien is het zo dat jonge meisjes en jonge mannen worden verhinderd gebruik te maken van hun recht te trouwen en een normaal leven te leiden. Elders, in meer ontwikkelde streken, treft men een andere vorm van armoede aan; te midden van een overdaad aan stoffelijke rijkdom heerst een waar geestelijk vacuüm, een aantasting van geest en hart die het moeilijk maakt de wil van God inzake het menselijk bestaan te doorgronden. De mensen vergaan van angst voor het heden en vrezen voor de toekomst. Het valt hun daarom moeilijk zich voorgoed tot het huwelijk te verbinden of het te beleven. Zij hebben hun handen vol, maar hun hart is gewond en zij wachten op de goede samaritaan die hun wonden komt verbinden, er wijn en olie op giet, vreugde en genezing.

Bepaalde regeringen en internationale organen doen het gezin geweld aan. De onschendbaarheid van de huiselijke haard en de rechten van de gezinnen op het gebied van de godsdienstvrijheid, het verantwoord ouderschap en de opvoeding worden niet geëerbiedigd. Het gezin voelt zich meer een minderjarig kind of een slachtoffer dan iemand die zijn eigen zaken regelt. Wij protesteren energiek tegen het feit dat, om hun sociale, economische of demografische vraagstukken op te lossen, de gezinnen worden gedwongen onzedelijke middelen te aanvaarden, zoals voorbehoedsmiddelen of, erger nog, sterilisatie, abortus en euthanasie. Daarom vraagt de synode met klem een handvest met rechten voor het gezin, teneinde zijn rechten overal ter wereld veilig te stellen.

Er is een probleem aan de basis van alle andere vraagstukken die de gezinnen en zelfs de hele wereld aangaan: veel mensen schijnen hun roeping tot deelneming aan het leven en aan de liefde van God te verwerpen. Zij worden bezield door verlangens van bezit en macht en door een teugelloos najagen van genot. Zij beschouwen hun medemensen niet langer als zusters en broeders maar veeleer als concurrenten of tegenstanders. Immers, daar waar de notie van God, van hemelse Vader verdwijnt, gaat ook het besef teloor dat wij allen deel uitmaken van de grote mensenfamilie. Hoe kunnen de mensen inzien dat zij zusters en broeders zijn, als zij vergeten zijn dat zij allen dezelfde vader hebben? Het vaderschap van God is de grondslag van de broederschap tussen de mensen.

Van alle eeuwigheid ligt het in Gods raadsbesluiten (Ef. 1, 3 vv) [[b:Ef. 1, 3 vv]] dat elke vrouwen elke man deel heeft aan het leven en aan de goddelijke natuur. (1 Joh. 1, 3; 2 Pt. 1, 4) [[b:1 Joh. 1, 3; 2 Pt. 1, 4]] De Vader roept de mens tot het verwezenlijken van dit plan tezamen met de anderen, om zo het volk van God te vormen. vgl: Lumen Gentium [[[617|9]]]

Het gezin is bijzonder geroepen tot het uitvoeren van dit plan van God. Het is om zo te zeggen de basiscel van samenleving en Kerk en het moet zijn leden helpen actief in de heilsgeschiedenis mee te spelen en levende tekenen te worden van Gods liefdesplan op aarde. God heeft ons geschapen naar zijn beeld (Gen. 1, 26) [b:Gen. 1, 26] en Hij heeft ons als zending toevertrouwd: 'Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt U; bevolkt de aarde en onderwerpt haar' (Gen. 1, 28) [b:Gen. 1, 28]. Om dit plan van God te realiseren, verenigen man en vrouw zich in intieme liefde ten dienste van het leven. Man en vrouw worden door God geroepen tot deelneming aan zijn scheppende kracht en tot doorgave van het leven aan anderen. Toen de volheid der tijden kwam, heeft Gods Zoon, geboren uit een vrouw (Gal. 4,4) het huwelijk verrijkt door zijn zaligmakende genade; hij heeft het verheven tot sacrament en het opgenomen in het liefdesverbond dat is bezegeld door zijn bloed. De liefde van Christus die zich overlevert aan zijn kerk, en de liefde van de Kerk die zich aan Christus geeft, zijn het model geworden van de toewijdende liefde tussen man en vrouw. (Ef. 5, 22-32) [[b:Ef. 5, 22-32]] De sacramentele genade van het huwelijk is bron van vreugde en kracht voor de echtgenoten. Als bedienaren van het sacrament handelen zij als vertegenwoordigers van Christus en heiligen zij zich over en weer. De echtgenoten dienen zich deze genade en de tegenwoordigheid van de Heilige Geest in hen bewust te worden. Zusters en broeders, luistert naar Christus die u elke dag zegt: 'als gij de gave van God kende'. (Joh. 4, 10) [[b:Joh. 4, 10]]

Dit plan van God maakt ons duidelijk waarom de Kerk gelooft en leert dat het verbond tussen de echtgenoten, die zijn verenigd door het Sacrament van het huwelijk, eeuwig en onontbindbaar is. Dit verbond is er om de liefde tot uitdrukking te brengen en het leven door te geven. De doorgave van het leven mag niet worden losgemaakt van de huwelijksverbintenis. De huwelijksdaad, aldus de encycliek ' Humanae Vitae [34]' moet volledig menselijk zijn, totaal, exclusief en openstaan voor de doorgave van het leven. Humanae Vitae [[34|9.11]]

Het plan van God betreffende huwelijk en gezin kan slechts worden begrepen, aanvaard en beleefd door hen die de bekering van hun hart hebben gekend, d.w.z. een terugkeer tot God vanuit hun diepste wezen, waardoor zij 'de oude Adam afleggen, om zich te bekleden met de nieuwe mens'. Deze oproep tot ommekeer en heiligheid richt zich tot iedereen. Wij zijn immers allen geroepen tot de kennis van en de liefde tot God, tot de ervaring van zijn aanwezigheid in ons leven; wij zijn allen geroepen tot het putten van vreugde uit zijn liefde, zijn barmhartigheid, zijn geduld, zijn medelijden en zijn vergeving; wij zijn allen geroepen tot liefde voor elkaar, zoals Hij ons heeft liefgehad. Man en vrouw, ouders en kinderen, wij zijn allen de instrumenten en de bedienaren van Christus' trouwe liefde in de betrekkingen die wij onderling onderhouden. Juist dat maakt het huwelijk en het christelijk gezinsleven tot het waarachtig teken van Gods liefde voor ons en tot Christus' liefde voor zijn Kerk.

Het lijden aan het kruis, maar evenzeer de vreugde van de verrijzenis maken deel uit van het leven van iedereen die Christus tracht te volgen als pelgrim op deze aarde. Zij die zich volledig openstellen voor het mysterie van Pasen, zijn die enigen die een antwoord kunnen hebben op de moeilijke - maar door de liefde bezielde - eisen die Christus aan ons stelt. Laat degene die, wegens zijn menselijke zwakheid, er niet in slaagt volgens deze eisen te leven, de moed niet verliezen: 'laten zij niet ontmoedigd raken, maar met nederige volharding hun toevlucht nemen tot de barmhartigheid van God.' Humanae Vitae [[34|25]]

U zult ons zeker vragen, zusters en broeders, wat uw zending in de hedendaagse wereld is. Als wij om ons heen kijken, vinden wij dat het christelijk gezin bepaalde opvoedende functies van groot belang moet vervullen. Aan u is de zending toevertrouwd vrije mensen te vormen, mensen met zedelijk besef en een kritische zin voor onderscheid, mensen die in staat zijn hun verantwoordelijkheid te onderkennen en te werken aan de verbetering van het lot van de mens alsook aan de heiliging van de wereld. U heeft de taak te leren hoe de liefde moet worden beoefend in alle betrekkingen tussen de mensen. De liefde blijft dan niet gericht op zichzelf, maar stelt zich open naar de gemeenschap toe. Zij wordt doordrenkt met bewustzijn voor gerechtigheid en respect voor anderen en beseft haar verantwoordelijkheid voor de samenleving in haar geheel. U hebt de zending ontvangen de mensen op te voeden in het geloof, d. w.z. in de kennis van en de liefde tot God, en tot de bereidheid in alles zijn wil te doen. En verder is het uw taak mensen te vormen die in staat zijn aan de nieuwe generatie de menselijke en christelijke waarden door te geven en in hun leven aan nieuwe een plaats te verlenen. Immers, naarmate het gezin christelijker wordt, wordt het menselijker.

Het gezin vervult deze zending als 'huiskerk', als een gemeenschap van geloof, hoop en liefde in de dienst van God en van de grote mensenfamilie. Liturgie en gemeenschappelijk gebed vormen een bron van genade voor het gezin. Het luisteren naar het woord van God en de deelneming aan het sacramentele leven - vooral aan het Sacrament van de verzoening en aan de Eucharistie - zijn onmisbaar, wil het gezin zich van haar zending kunnen kwijten. Gebruiken op het terrein van de devotie, zowel traditionele als meer moderne, vooral die welke de heilige maagd Maria tot voorwerp hebben, zijn overvloedige bronnen van genade en vroomheid.

Evangelisatie en catechese zijn in eerste instantie aan het gezin toevertrouwd. De vorming tot het geloof, het aanleren van de kuisheid en de andere christelijke deugden, de seksuele opvoeding dàt alles moet beginnen in het gezin. De interesses van het christelijk gezin mogen niet beperkt blijven tot zijn eigen kringetje of tot de parochie, maar moeten een universele dimensie aannemen. In dit bredere verband moet het christelijk gezin getuige! zijn van de christelijke waarden; het moet zich inzetten voor de bevordering van de gerechtigheid en de armen en verdrukten te hulp komen. Wij sporen de gezinnen aan zich te verenigen om hun rechten te verdedigen, om zich te verzetten tegen onrechtvaardige sociale structuren en tegen elke vorm van privé- of openbaar optreden dat het gezin schade kan berokkenen; de gezinnen moeten proberen invloed uit te oefenen op de massamedia en bijdragen aan de inrichting van een meer solidaire wereld. Wij geven uitdrukking aan onze achting en erkentelijkheid voor de gezinsbewegingen die tot doel hebben de echtparen en gezinnen te helpen kennis te nemen van Gods bedoelingen met hun leven en zich daarnaar te richten. Hier is sprake van een dienstbetoon van wederzijdse geestelijke bijstand, dat deel uitmaakt van de globale gezinspastoraal; wij bevelen dat warm aan.

In een geest van gehoorzaamheid aan het Evangelie zal het gezin zich bereid tonen het nieuwe menselijk leven dat zich aandient, te aanvaarden, zijn bezittingen te delen met de armen en zich gastvrij open te stellen voor anderen. Het zal zich een levensstijl aanmeten die tegenwoordig dikwijls zal verschillen van de cultuur om zich heen, vooral op het gebied van de seksualiteit, de zelfstandigheid en het gebruik van de aardse goederen. Waar het gaat over de zonde en het vervallen in zwakheid, zal het gezin getuigenis willen afleggen van een echt christelijke geest; het zal gevoelig zijn, in eigen kring en daarbuiten, voor waarden als boetedoening, vergeving, verzoening en hoop. Het zal de wereld de vruchten van de Heilige Geest laten zien en een leven dat wordt bezield door de acht zaligheden. Het zal een karige, eenvoudige levensstijl kiezen en een toonbeeld zijn van een apostolische diep evangelische geest jegens alle mensen.

Door onze deelneming aan deze synode zijn wij ons elke dag meer bewust geworden van de zware plicht van de Kerk de echtparen en de gezinnen te helpen. Wij willen ons daarvoor steeds krachtiger inzetten.

De gezinspastoraal is van grote betekenis voor de kerk. Wij doelen daarmee op alle-activiteiten van Gods volk, van de priesters en leken die zich aan de pastorale actie voor de gezinnen wijden, in de plaatselijke gemeenschappen. Zij helpen de echtparen en gezinnen hun roeping in haar volheid te beleven. In deze context denken wij aan de voorbereiding op het huwelijk; de steun aan de echtgenoten in alle fasen van hun huwelijksleven; de liturgische en catechetische programma's die zijn opgesteld met het oog op de gezinnen. Deze zielzorg omvat de bijstand aan kinderloze echtparen; aan onvolledige gezinnen; aan in de steek gelaten moeders; aan weduwen en weduwnaars; aan echtparen die uit elkaar zijn of gescheiden. Ook denken wij in het bijzonder aan de gezinnen en echtparen die worden geteisterd door armoede, emotionele spanningen, psychologische stress, drugs en alcohol. Dan zijn er nog de migratie en andere factoren die de stabiliteit van de gezinnen schaden.

In dit dienstbetoon aan de gezinnen neemt de priester een bijzondere plaats in. Hij brengt hun het woord van God en de Sacramenten als voedsel en vertroosting. Hij biedt hun liefdevol zijn geestelijke hulp. Hij maakt hen sterk in de liefde, op menselijke wijze en met geduld, opdat zij zich werkelijk kunnen ontplooien. Gaudium et Spes [[575|52]] De kostbare vruchten van een dergelijk dienstbetoon zou de ontluiking van religieuze en priesterroepingen moeten zijn.

Wanneer zij over Gods plan spreekt, heeft de Kerk aan vrouwen en mannen veel te zeggen over hun gelijke natuur en over de wederkerige betrokkenheid van de geslachten evenals over de verschillen in charisma en zending van elk van de echtgenoten in de kring van het gezin. Man en vrouw zijn verschillend, maar zij bezitten gelijke waardigheid. Men moet voor hun verschillend zijn eerbied hebben, maar men mag haar nooit tot voorwendsel nemen om de overheersing van de een door de ander te rechtvaardigen. In samenwerking met de staat dient de Kerk de waardigheid en de rechten van de vrouw te bevestigen en met kracht te verdedigen.

Tot besluit van deze boodschap zouden wij u, zusters en broeders, willen zeggen hoezeer wij beseffen dat ons gemeenschappelijk menselijk lot broos is. Wij kennen de zeer moeilijke en harde situatie van talloze christelijke echtparen. Ondanks hun oprecht verlangen de zedelijke regels die door de Kerk worden voorgehouden, in acht te nemen, voelen zij zich daartoe niet in staat wegens hun zwakheid tegenover de moeilijkheden waarmee zij worstelen.

Evenwel, men moet steeds meer het oog richten op de leer van Christus en op de genade rekenen, opdat men kan groeien in zijn licht.

Laten we verdergaan op de steile weg naar grotere trouw aan wat de Heer van ons vraagt; de Kerk zal ons daarbij helpen en begeleiden.

'De weg van de echtgenoten, zoals het hele leven van de mens, kent heel wat etappes. Ook de moeilijke, pijnlijke fasen - dat ervaart u in de loop der jaren - hebben daarin hun plaats. Maar het moet hardop gezegd worden: In een ziel van goede wil zou nooit angst of vrees mogen heersen, want is het Evangelie uiteindelijk niet een blijde boodschap. Ook voor de gezinnen, en is het niet een tijding die, ook als is ze veeleisend, ten diepste bevrijdend is? Beseffen dat men zijn innerlijke vrijheid nog niet heeft verworpen, dat men nog onderworpen is aan de prikkel van zijn neigingen, dat men voor het moment als het ware niet in staat is de morele wet te eerbiedigen, roept natuurlijk een reactie van ontreddering op. Dat echter is het beslissende ogenblik waarop de Christen in zijn verwarring, in plaats van zich over te geven aan onvruchtbaar en verwoestend verzet, nederig tot de ontdekking van de mens in het aanschijn van God komt, een zondaar tegenover de liefde van Christus Zaligmaker.' toespraak van Paulus VI tot.. toespraak van Paulus VI tot de Equipes Notre Dame, n. 15, A.A.S. LXII, pag. 435-436 (Archief van de Kerken 25 (1970), 597-598)).

Alles wat wij hebben gezegd over huwelijk en gezin, komt hierop neer: liefde en, leven. Aan het slot van deze synode bidden wij, zusters en broeders, dat u mag groeien in de liefde tot God en in het goddelijk leven. Nederig en met diepe dankbaarheid vragen wij u voor ons te willen bidden, opdat ook wij voortgang maken in de liefde. Als slotwoord zeggen wij u met sint Paulus tot de Kolossenzen: 'Trekt over dit alles de liefde aan, die de band is der volmaaktheid. In uw harten heerse ook de vrede van Christus; want daartoe zijt gij tot één lichaam geroepen. Weest dankbaar bovendien'. (Kol. 3, 14-15) [b:Kol. 3, 14-15]