La grande aspettazione - Tot de gelovigen aan de vooravond van het Oecumenisch Concilie

Grote verwachting vervult de harten van alle kinderen van de Heilige Katholieke Kerk nu wij nog slechts een maand verwijderd zijn van de plechtige officiële opening van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie.

Gedurende de drie jaren van onafgebroken voorbereiding heeft een groot aantal geleerden uit alle delen der wereld en van grote verscheidenheid in taal en ras, in een geest van eensgezindheid en gerichtheid op hetzelfde doel, een grote rijkdom aan onderwerpen van doctrinaire en pastorale aard bijeengebracht. Al deze gegevens zullen het wereldepiscopaat, dat hier onder de gewelven van de Vaticaanse basiliek bijeenkomt, in staat stellen om de evangelische leer van Christus, die reeds twintig eeuwen lang het door Zijn Bloed verloste mensdom verlicht, op de beste en meest heilzame wijze te verkondigen.

Hernieuwde bezieling zo zijn wij dus, met Gods genade, genaderd tot deze nieuwe mijlpaal. "Levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra" : heft uw ogen omhoog, want uw verlossing is nabij (Lc. 21, 20-33) [[b:Lc. 21, 20-33]]. Deze profetische woorden van Jezus, uitgesproken in het visioen van de voleinding der tijden op de jongste dag, zijn steeds weer een aansporing voor de goede en edelmoedige mens en weten hem te bezielen tot de grootste prestaties, en wel bijzonder in tijden die voor de Kerk van historisch belang zijn.

Gezien de geestelijke voorbereiding van het Oecumenisch Concilie zou men thans, enkele weken verwijderd van het begin, de woorden van Jezus mogen aanhalen: "Videte omnes arbores cum iam producunt ex se fructum. na et vos scitote quoniam prope est regnum Dei": Ziet alle bomen, wanneer zij uitbotten dan weet gij dat de zomer nabij is, en zo ook wanneer gij al deze dingen ziet, weet dan dat het rijk Gods nabij is! (Lc. 21, 20-33) [[b:Lc. 21, 20-33]]

Deze woorden "regnum Dei" duiden op wijdse en juiste wijze het werkterrein aan van het Oecumenisch Concilie. Regnum Dei betekent, en is in werkelijkheid, de Ecclesia Christi, één, heilig, katholiek en apostolisch, welke Jezus, het Woord Gods dat mens geworden is, heeft gesticht, gedurende twintig eeuwen bewaard en ook vandaag nog bewaart en levend maakt door Zijn tegenwoordigheid en genade. Nog altijd hernieuwt Hij de oude wonderen die Hij steeds weer voor haar verrichtte gedurende de opeenvolgende tijdperken van haar bestaan, perioden die soms bitter en zwaar waren, zodat zij geleid wordt van de ene oever naar de andere, van het ene veilige punt naar het andere, zodat de geest steeds weer de overwinning behaalt, de overwinning van de waarheid over de dwaling, van het goede over het kwaad, van liefde en vrede over verdeeldheid en tegenstrijdigheid.

Eeuwigdurende inwendige vitaliteit De situatie van tegenstrijdigheid, van goed tegenover kwaad, zal altijd blijven bestaan, ook in de toekomst, omdat de mens krachtens zijn zelfbeschikkingsrecht altijd de vrijheid heeft om zijn keuze te bepalen en dus ook de mogelijkheid om af te dwalen. De uiteindelijke en eeuwige overwinning in iedere uitverkoren ziel en in de uitverkoren zielen van alle volken zal echter zijn aan Christus en Zijn Kerk.

In dit gezichtspunt past een herinnering aan de symboliek van de Paaskaars. Op een gegeven ogenblik klinkt het liturgisch sein: Lumen Christi, en de Kerk van Jezus antwoordt, van uit alle hoeken der aarde: Deo gratias, Deo gratias, om hiermede uit te drukken: Ja, Lumen Christi, Lumen Ecclesiae, Lumen gentium.

Immers, wat is een Oecumenisch Concilie in werkelijkheid anders dan een hernieuwing van de ontmoeting met de verrezen Christus, de glorierijke, onsterfelijke Koning, die in glans en luister heerst over de gehele Kerk, tot heil en vreugde van alle mensen?

En het is in het licht van deze ontmoeting dat de oude Psalm zingt: "Richt het licht van Uw aanschijn op ons o Heer, Gij hebt vreugde gebracht in mijn hart. Extolle super nos lumen vultus tui Domine! Dedisti laetitiam in cor meum" (Ps. 4, 7-8) [[b:Ps. 4, 7-8]].

Het Oecumenisch Concilie wil een werkelijke reden tot vreugde zijn voor de universele Kerk.

De reden waarom het gehouden wordt - en als zodanig is het ook met vreugde begroet, voorbereid en verwacht - is de voortzetting, of beter nog de krachtige hervatting van het antwoord van de gehele wereld, van de moderne wereld, op de wilsbeschikking van de Heer, geformuleerd in deze plechtige woorden, die Hij sprak met de handen uitgestrekt naar de uiteinden der aarde: "Euntes ergo - docete omnes gentes - baptizantes eos in nomine Pat ris et Filii et Spiritus Sancti - docentes eos servare omnia quaecumque dixi vobis": "Gaat en onderwijst alle volken - doopt hen in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest - leert hen onderhouden alles wat ik u geboden heb" (Mt. 28, 19-20) [[b:Mt. 28, 19-20]].

De Kerk wil dat men haar zoekt zoals zij is, in haar innerlijke structuur - vitalità ad intra -, nl. de bron van innerlijk leven die aan haar kinderen schenkt de schatten van het geloof dat verlicht en de genade die zalig maakt. Het zijn de woorden: levend maken, onderwijzen en bidden die uitdrukking geven aan de voornaamste taak van de Kerk, een dienende taak die haar tot ere strekt.

Gezien met betrekking tot haar vitalità ad extra, nl. haar houding ten opzichte van de eisen en behoeften der volken - en het menselijk streven is bij voorkeur gericht op het genieten en profiteren van de goederen der aarde - voelt zij zich verantwoordelijk om in haar onderrichting te wijzen op het: il sic transire per bona temporalia, ut non amittamus aeterna vgl. Collecta-gebed Derde.. vgl. Collecta-gebed Derde Zondag na Pinksteren.

Het is door dit verantwoordelijkheidsbesef ten opzichte van de plichten van de christen die geroepen is om te leven als mens tussen zijn medemensen, als christen tussen zijn mede-christenen, dat al de anderen, die nog geen christen zijn, zich aangespoord moeten voelen door het goede voorbeeld, om het te worden.

Dit is de post die leidt tot de zogenaamde uitwendige, maar niet minder apostolische, activiteit van de Kerk, die zo schitterend tot uitdrukking komt in de woorden: docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis.

De wereld heeft Christus nodig en het is de Kerk die Christus moet uitdragen in de wereld.

De wereld heeft haar problemen en zij zoekt in angst en beven naar de oplossing daarvan.

Het spreekt vanzelf dat een inspannend en gejaagd zoeken naar een tijdige en tegelijk juiste oplossing van al deze problemen soms een hinderpaal kan vormen voor het doordringen van de volledige waarheid en van de genade die heiligt.

De mens streeft naar de liefde en het geluk van een gezin dat verzameld is rondom de huiselijke haard; naar het dagelijks brood voor zich zelf en zijn dierbaren, zijn vrouwen kinderen. Hij verlangt in vrede te leven in de gemeenschap waaruit hij is voortgekomen, in vrede ook met zijn medemensen in de rest van de wereld. Hij is gevoelig voor de aantrekkingskracht van het geestelijke, hij wil zich ontwikkelen en vooruit komen; hij stelt prijs op zijn vrijheid maar hij weigert niet de rechtvaardige beperkingen daarvan te accepteren, omdat hij weet dat hij aldus het beste zal kunnen beantwoorden aan zijn maatschappelijke plichten.

Al deze ernstige problemen gaan ook van oudsher de Kerk ter harte. Vandaar dat zij ze gemaakt heeft tot onderwerp van zorgvuldige studie opdat straks het Oecumenisch Concilie in duidelijke taal oplossingen zal kunnen bieden die in overeenstemming zijn met de waardigheid van de mens en zijn christelijke roeping.

Hier zijn enkele voorbeelden: Fundamentele gelijkschakeling van alle volken in de uitoefening van rechten en plichten binnen de gehele mensengemeenschap ; verder de standvastige verdediging van het heilig karakter van het huwelijk dat van de echtgenoten welbewuste en edelmoedige liefde vraagt en waaraan in godsdienstig, moreel en maatschappelijk opzicht, ten aanzien van de uit haar geboren nakomelingschap, de grootste verplichtingen verbonden zijn in de tijd en voor de eeuwigheid.

Tegenover leerstellingen die godsdienstige onverschilligheid of verloochening van God en de bovennatuurlijke orde verkondigen, tegen de geestelijke stromingen die de Voorzienigheid in de geschiedenis ontkennen en zonder meer de menselijke persoonlijkheid verheerlijken met het gevaar dat zij hem gaan ontheffen van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid, tegenover al deze stromingen moeten steeds weer de bezielende en duidelijke woorden aangehaald worden die neergelegd zijn in het zo belangrijke document Mater et Magistra [90], dat de gedachten bevat van een tweeduizendjarig christendom.

Nog een ander lichtend punt.

Ten aanzien van de onderontwikkelde landen dient de Kerk zich aan zoals zij is en wil zijn, als de Kerk van allen, en in het bijzonder de Kerk der armen.

Iedere miskenning en verkrachting van het vijfde en zesde gebod, ieder voorbij gaan aan de verplichtingen die het zevende gebod oplegt, de ellenden van het maatschappelijk leven die om wraak roepen voor het aanschijn van God, dit alles moet duidelijk en openlijk verworpen en betreurd worden.
Het is de plicht van elke mens, de dwingende plicht van elke christen zijn eigen overvloed af te wegen naar de mate van de behoeften van de ander en er wel voor te waken dat de goederen der aarde gelijkelijk ten deel vallen aan allen.

Dan pas kan men spreken van het doordringen van de geest van sociale verantwoordelijkheid en gemeenschapszin die inhaerent zijn aan het wezen van het ware christendom.

Wat te zeggen van de verhouding van de Kerk tot de burgermaatschappij? Wij leven in een wereld waarin nieuwe politieke verhoudingen gelden. Een van de fundamentele rechten echter, waarvan de Kerk geen afstand kan doen is vrijheid van godsdienst en hieronder wordt niet verstaan alleen vrijheid van eredienst.

Deze vrijheid eist de Kerk voor zich op, deze vrijheid verkondigt zij en terwille van haar heeft zij in vele landen zware smarten te verduren.

De Kerk kan van deze vrijheid geen afstand doen omdat zij tot het wezen behoort van de taak die zij heeft te volbrengen. Deze taak is niet aanvullend of corrigerend van hetgeen andere instellingen verrichten of zich ten doel stellen, neen, zij is het essentiële en onvervangbare element van het plan van de Goddelijke Voorzienigheid om de mens te leiden op de weg der waarheid. Waarheid en vrijheid zijn de peilers waarop zich het bouwwerk van de menselijke beschaving verheft.

Het Oecumenisch Concilie komt bijeen 17 jaren na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog. Voor het eerst in de geschiedenis zullen de Concilievaders werkelijk afkomstig zijn uit alle volken en naties. Allen zullen zij hun bijdrage aan wijsheid en ervaring leveren om te komen tot genezing en heling van de lidtekens die de twee grote wereldconflicten hebben achtergelaten op het gelaat van alle landen.

De moeders en vaders haten de oorlog; de Kerk, moeder van allen, zonder onderscheid, zal wederom de oproep doen weerklinken die opstijgt uit het verleden, vanuit Bethlehem en vanaf Calvarië, een dringende smeekbede, een gebod tot vrede; vrede, waardoor het gewapend conflict wordt voorkomen, vrede die wortelt in de harten van alle mensen.

Het spreekt vanzelf dat het Concilie in al haar activiteiten tot uitdrukking wil doen komen het vurig verlangen van de volken om voort te gaan op de weg die door de Voorzienigheid aan een ieder wordt aangewezen, om aldus in een sfeer van vrede en eensgezindheid samen te werken voor een beter en rechtvaardiger bestaan hier op aarde voor ieder mens.

De bisschoppen, de herders van de kudde van Christus ex omni natione quae sub coelo est (Hand. 2, 5) [[b:Hand. 2, 5]], zullen dit begrip vrede niet alleen in negatieve zin, nl. het veroordelen van gewapende conflicten benaderen, maar veeleer van een positieve kant, nl. de bewuste en standvastige vervulling van de menselijke plichten waardoor tot standkomen de juiste rangorde van waarden, harmonie en vrije toegankelijkheid der geestelijke goederen voor allen, maar ook aanwending van de krachten van natuur en techniek tot het geestelijk en economisch welzijn van alle mensen.

Samenleven, coördineren en integreren, dit zijn allemaal nobele doelstellingen die behandeld worden in de internationale vergaderingen en die hoop en vertrouwen wekken.

Het Concilie wil opnieuw de aandacht vestigen op de beoefening der onderlinge liefde en de bevordering van broederlijke verhoudingen waarnaar alle mensen een natuurlijk verlangen hebben en hetgeen behoort tot de plicht van de ware christen.

O, geheim van de Goddelijke Voorzienigheid, waardoor de aanstaande viering van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie wederom de mogelijkheid biedt om de taak en de geestelijke heerschappij van de Apostolische Stoel, die verheven is boven het lot der volken, te ontsluieren en in een onvergelijkelijk licht te plaatsen!

Onder de naam Prudentius bezong de oude christelijke dichter destijds de zegepraal van de Goddelijke Verlosser toen Rome werd aangewezen als het centrale punt van de nieuwe wereldgeschiedenis die met Christus een aanvang nam en aan Hem haar naam ontleende vgl: Hymn. II, vvo 461-470: P.L. 60, col. 324 [[[2649]]].

Gedurende de voorbereiding van het Concilie was er een feit dat duidelijk viel te constateren. Het was dit: De kostbare schakels van de keten der liefde welke reeds vanaf de eerste eeuwen van het christendom door Gods genade de verschillende landen van Europa en van de toenmaals bekende wereld met elkander verbond tot een volmaakte katholieke eenheid, en die vervolgens tengevolge van allerlei omstandigheden verslapte en tenslotte verbroken werd, staan thans weer opnieuw in de belangstelling van al degenen die niet ongevoelig zijn voor de nieuwe geest die het plan tot het houden van een Concilie heeft doen opleven op vele plaatsen en die een hunkering heeft doen ontstaan naar een broederlijke hereniging in de armen van de oude gemeenschappelijke moeder, sancta et universalis mater Ecclesia. Dit geeft reden tot grote vreugde en overtreft reeds in grote mate dat eerste vonkje dat ten grondslag lag aan de voorbereiding van deze wereld-bijeenkomst.

O, hoe schoon is de liturgische smeekbede: Ut cuncto populo christiano pacem et unitatem largiri digneris. O, welk een overvloedige vreugde vervult het hart bij het lezen van het XVII hoofdstuk van de H. Johannes: Ut omnes unum sint, Unum, in gedachten, woorden en werken. (Joh. 17) [[b:Joh. 17]].

Ook de oude dichter die de luisterrijke gebeurtenis betreffende Rome bezong vgl: Hymn. II, vvo 461-470: P.L. 60, col. 324 [[[2649]]] spoort aan tot algemene samenwerking tot het verkrijgen van rechtvaardigheid en broederlijke samenleving van alle volken. Hij wijst alle kinderen van de Katholieke Kerk op het feit dat in Rome altijd aanwezig zijn de twee grote prinsen van het apostolaat: Petrus en Paulus. De een, het uitverkoren vat aan wie in het bijzonder was voorbehouden de verkondiging van het Evangelie aan die volken die het nog niet kenden; de ander, Simon Petrus, die sedert 20 eeuwen zetelt op de cathedra om de poorten van de hemel te openen en te sluiten - gij begrijpt het, mijn dierbare kinderen - om de poorten te openen in het tegenwoordige leven en voor de eeuwigheid.

Met scherpe woorden richt hij zich tot de heidense afgoden - Verlaat uw plaats; - Laat het volk van Christus vrij. Het is Paulus die u verdrijft. Het is het bloed van Petrus en Paulus dat naar u roept.

Op meer zachtmoedige wijze richt de nederige opvolger van Sint Petrus en Sint Paulus in het bestuur en het apostolaat van de Katholieke Kerk zich op deze vooravond van het begin van de bijeenkomst van het Concilie tot al Zijn kinderen van de gehele wereld, ex Oriente et Occidente, van elke ritus, van elke taal, met het gebed van de XII Zondag na Pinksteren. Er zijn geen termen te vinden die gelukkiger en beter van toepassing zijn op de individuele en gezamenlijke voorbereiding van het Oecumenisch Concilie en op het welslagen daarvan.

Wij willen dat iedereen over de gehele wereld deze woorden herhaalt en steeds weer met aandrang herhaalt gedurende deze weken van de 11e september tot de 11e oktober, de dag waarop de grote Concilievergadering geopend wordt. Deze stemmen lijken afkomstig uit de hemel. Zij geven klank aan het gezamenlijk gebed van de Paus en de bisschoppen, de geestelijkheid en de gelovigen. Zodat zich een machtig, welluidend en doordringend lied ten hemel verheft: Lumen Christi, Deo gratias. Dit licht schijnt en zal schijnen gedurende alle eeuwen. Ja, Lumen Christi, Ecclesia Christi, lumen gentium.

"Almachtige en barmhartige God, aan Uw genade is het te danken dat Uw kinderen U waardig en met vreugde kunnen dienen, verleen ons, dat wij allen er in mogen slagen zonder struikelen voort te snellen naar de vervulling van Uw beloften. Hierom smeken wij U vanuit alle uithoeken van de aarde en de hemel. Door de verdiensten van Jezus Christus, Leermeester en Zaligmaker van ons allen. Amen" Vgl. Collecta-gebed Twaalfde.. Vgl. Collecta-gebed Twaalfde Zondag na Pinksteren.