Musicam Sacram

De gewijde muziek heeft, voorzover ze verband houdt met de liturgische vernieuwing, de bijzondere aandacht gehad van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie; dit heeft de functie van de gewijde muziek bij de liturgische plechtigheden in het licht gesteld, een aantal beginselen en wetten aangaande dit punt geformuleerd in de Constitutie over de heilige Liturgie [570] en daaraan een apart hoofdstuk [570|112-121] gewijd in deze Constitutie.

Met de praktische uitvoering van de besluiten van het Concilie hedt men reeds een begin gemaakt in de onlangs ingezette liturgische vernieuwing. Maar de nieuwe richtlijnen met betrekking tot de regeling van de heilige riten en de actieve deelname van de gelovigen hebben verschillende vragen opgeroepen omtrent de gewijde muziek en haar dienende functie; op deze vragen moet een antwoord worden gegeven tot beter begrip van enkele beginselen van de Constitutie over de heilige Liturgie [570], omtrent dit onderwerp.

Daarom heeft de Raad tot uitvoering van de Constitutie over de heilige Liturgie [570] in opdracht van de paus deze vragen zorgvuldig bestudeerd en de hier volgende Instructie opgesteld. Deze Instructie wil geen samenvatting geven van de gehele wetgeving omtrent de gewijde muziek, maar alleen de voornaamste normen vaststellen, die in onze tijd het meest noodzakelijk zijn. Ze kan beschouwd worden als het vervolg en de aanvulling op de vroegere Instructie van deze Congregatie, die eveneens was voorbereid door de genoemde "Raad" met het oog op de juiste uitvoering van de Constitutie over de heilige Liturgie [570], en die werd gepubliceerd op 26 september 1964.

Men mag verwachten, dat zielzorgers, musici en gelovigen deze richtlijnen bereidwillig zullen aanvaarden en in praktijk zullen brengen, en dat zij eensgezind zullen streven naar de verwezenlijking van het werkelijke doel van de gewijde muziek, "nl. de verheerlijking van God en de heiliging van de gelovigen". Sacrosanctum Concilium [[570|112]]

1. Onder gewijde muziek wordt hier verstaan de muziek, die is gecomponeerd voor de viering van de goddelijke eredienst en die zich onderscheidt door heiligheid en schoonheid van vormen. Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines [[308|2]]
2. De benaming gewijde muziek omvat hier: het Gregoriaans, de oude en moderne gewijde polyfonie in haar verschillende vormen, de gewijde muziek voor orgel en andere goedgekeurde instrumenten en de gewijde volkszang, d.w.z. de volkszang met liturgisch en godsdienstig karakter. Instructio de musica sacra et sacra liturgia [[1563|4]]

De liturgische handeling krijgt een edeler vorm, wanneer ze begeleid wordt door zang, wanneer elke dienaar er de functie vervult, die aan zijn rang eigen is, en wanneer het volk er aan deelneemt vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|113]]]. Door deze vorm immers wordt het gebed inniger van uitdrukking, komt het geheim van de heilige Liturgie met haar hiërarchisch en gemeenschapskarakter duidelijker naar voren, wordt de innerlijke eenheid sterker door het samengaan van de stemmen, verheft de geest zich door de schoonheid van het heilige gemakkelijker tot het hemelse en wordt heel de viering een schitterender voorafbeelding van de liturgie van de heilige Stad Jeruzalem.

De zielzorgers zullen daarom alles doen om deze vorm van viering mogelijk te maken. Zij kunnen zelfs de verdeling van functies en taken, die eigen is aan de liturgische handelingen met zang, heel geschikt doortrekken naar de andere liturgische plechtigheden zonder zang, waarbij het volk aanwezig is; zij zullen er daarbij vooral voor zorgen, dat de noodzakelijke en geschikte dienaars aanwezig zijn en dat het volk wordt gestimuleerd tot actieve deelname.

Iedere liturgische viering vraagt van de kant van alle betrokkenen een praktische voorbereiding in een geest van eensgezindheid onder de leiding van de rector van de Kerk, zowel wat de riten als wat het pastorale aspect en de muziek betreft.

Een goed georganiseerde liturgische viering vraagt op de eerste plaats een behoorlijke verdeling en uitvoering van de verschillende functies, zodat "iedereen, dienaar of gelovige, bij het uitoefenen van zijn functie uitsluitend en volledig datgene verricht, wat hem uit de aard van de zaak en volgens de liturgische richtlijnen toekomt" Sacrosanctum Concilium [[570|28]]. Ze vraagt bovendien de eerbiediging van de zin en de eigen aard van ieder onderdeel en elk gezang. Hiertoe wordt in het bijzonder vereist, dat de teksten, die uit zich zelf bestemd zijn om gezongen te worden, ook inderdaad gezongen worden, waarbij men echter het genre en de vorm moet kiezen, die met hun aard overeenkomen.

Tussen de meer volledige plechtige vormen van de liturgische vieringen, waarbij alles, wat gezongen moet worden, ook inderdaad gezongen wordt, en de meest eenvoudige vorm, waarbij helemaal niet wordt gezongen, zijn meerdere graden mogelijk naargelang de zang er een grotere of kleinere plaats inneemt. Bij de keuze echter van de delen, die gezongen zullen worden, zal men voorrang geven aan die gedeelten, die krachtens haar aard belangrijker zijn, allereerst die gedeelten, welke moeten gezongen worden door de priester of de assistenten en waarbij het volk antwoordt, of die gezongen moeten worden door priester en volk tezamen; men kan er dan geleidelijk de gedeelten aan toevoegen, die voor het volk alleen of voor het zangkoor alleen zijn bestemd.

Heeft men voor een liturgische plechtigheid met zang keuze uit verschillende personen, dan geve men de voorkeur aan die personen, die in het zingen meer bedreven zijn; dit geldt vooral voor meer plechtige liturgische handelingen en voor plechtigheden, die een moeilijker zang met zich meebrengen of die door radio of televisie worden uitgezonden. (((1559|(22)))) Is echter zulk een keuze niet mogelijk en is de priester of assistent niet in staat, de zang behoorlijk uit te voeren, dan kan hij bij een of ander gedeelte, dat hij zou moeten zingen en dat hem te moeilijk is, de zang achterwege laten en het luid en duidelijk reciteren. De priester of assistent mag dit echter niet doen alleen maar om het zich gemakkelijker te maken.

Bij de keuze van het genre van gewijde muziek voor het zangkoor of voor het volk moet men rekening houden met de mogelijkheden van degenen, die moeten zingen. De Kerk verbiedt voor de liturgische handelingen geen enkel genre van gewijde muziek, mits het overeenkomt met de geest van de liturgische handeling zelf en met de aard van haar verschillende onderdelen vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|116]]], en mits het geen beletsel vormt voor een goede en actieve deelname van het volk. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|28]]]

Om de actieve deelname van de gelovigen aantrekkelijker en vruchtbaarder te maken is het goed, zo mogelijk, variatie aan te brengen in de vormen van de viering en de mate van de deelname zelf, in aanmerking genomen de plechtigheid van de dag en de belangrijkheid van de bijeenkomst.

Men houde voor ogen, dat de werkelijke plechtigheid van een liturgische handeling niet zozeer afhangt van een meer verfijnde zang en een grootse tentoonspreiding van ceremonies als wel van een waardige en diep godsdienstige viering, die rekening houdt met de gaafheid van de liturgische handeling zelf, nl. de uitvoering van al haar onderdelen volgens haar eigen aard. Een meer verfijnde zang en een grootse tentoonspreiding van ceremonies kunnen soms wenselijk zijn, waar men de mogelijkheid heeft, dit alles ook goed te doen. Maar het zou in strijd zijn met de werkelijke plechtigheid van de liturgische handeling, als men om die reden een of ander element ervan zou weglaten, veranderen of onjuist zou verrichten.

Het komt alleen aan de Apostolische Stoel toe, de voornaamste algemene beginselen op te stellen, die de grondslag vormen van de gewijde muziek, overeenkomstig de traditionele richtlijnen en vooral overeenkomstig de Constitutie over de heilige Liturgie. De regeling van de gewijde muziek komt, binnen de vastgestelde grenzen, ook toe aan de bevoegde territoriale bisschoppenconferenties van verschillende aard, die wettig zijn opgericht, alsmede aan de bisschop. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|22]]]

De liturgische handelingen zijn vieringen van de Kerk, het heilig volk, verenigd en geordend onder de leiding van de bisschop of de priester. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|26.41-42]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|28]]] Hierbij nemen een bijzondere plaats in: de priester en zijn assistenten op grond van de heilige wijding, die zij hebben ontvangen; en verder, op grond van hun dienende functie, de acolieten, de lezers, de commentatoren en de leden van het zangkoor. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|29]]]

De priester heeft, als vertegenwoordiger van Christus, de leiding van de liturgische bijeenkomst. De gebeden, die hij luidop zingt of zegt, moeten, omdat ze worden uitgesproken in naam van heel het heilig volk en van alle aanwezigen vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|33]]], door allen met eerbied worden aanhoord.

De gelovigen vervullen hun liturgische functie door die volledige, bewuste en actieve deelname, die door de aard van de liturgie zelf wordt vereist en waartoe het christenvolk krachtens het doopsel het recht en de plicht heeft. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|14]]] Deze deelname:

1. moet op de eerste plaats innerlijk zijn, in deze zin, dat de gelovigen hun geest doen overeenstemmen met wat zij uitspreken of horen, en met Gods genade meewerken vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|11]]];
2. maar ze moet ook uiterlijk zijn, d.w.z. de innerlijke deelname moet tot uitdrukking komen door handelingen en de juiste lichaamshouding, door acclamaties, antwoorden en zang. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|30]]]

Men moet de gelovigen ook leren om, luisterend naar wat de liturgische functionarissen of het koor zingen, zich daarmee innerlijk te verenigen en zo hun geest tot God te verheffen.

Er is bij een liturgische viering geen feestelijker of vreugdevoller schouwspel denkbaar dan een gemeenschap, die in haar geheel haar geloof en godsvrucht uitzingt in zang. Bijgevolg moet de actieve deelname van het gehele volk, die door de zang wordt vertolkt, met ijver worden bevorderd, en wel aldus:

1. Ze moet op de eerste plaats omvatten de acclamaties, de antwoorden op de groet van de priester en de assistenten en op de aanroepingen in de litanieën, en verder de antifonen en psalmen, de tussen verzen of refreinen en de hymnen en cantica. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|30]]]
2. Door een aangepaste catechese en door oefeningen moet men het volk geleidelijk trachten te brengen tot een steeds grotere, en tenslotte volledige deelname aan de gedeelten, die voor het volk bestemd zijn.
3. Men kan echter, vooral als de gelovigen nog niet voldoende zijn gevormd, of als meerstemmige composities worden uitgevoerd, bepaalde gezangen van het volk overlaten aan het zangkoor alleen, zonder daarbij evenwel het volk uit te sluiten van andere gedeelten, die voor volkszang bestemd zijn. Afkeurenswaardig echter is de gewoonte om de zang van het gehele "Proprium" en van het gehele "Ordinarium" aan het zangkoor alleen over te laten, zodat het volk volledig van de gezongen deelname wordt uitgesloten.

Op zijn tijd moet ook een godvruchtig stilzwijgen worden onderhouden. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|30]]] Hierdoor immers worden de gelovigen niet verlaagd tot vreemde of stomme toeschouwers van de liturgische handeling, maar worden zij veeleer dieper opgenomen in het geheim, dat gevierd wordt, dank zij de innerlijke gesteltenis, die voortvloeit uit het woord van God, dat men hoort, uit de gezangen en gebeden, die worden uitgesproken, en uit de geestelijke vereniging met de priester, waar hij de voor hem bestemde gedeelten bidt.

Onder de gelovigen zullen de leden van de godsdienstige verenigingen van leken met bijzondere zorg worden gevormd in de gewijde zang, zodat zij op meer actieve wijze de deelname van het volk kunnen steunen en bevorderen. vgl: Inter Oecumenici [[[2709|19.59]]] De vorming van het gehele volk op het gebied van de zang moet, samen met de liturgische vorming, met ijver en geduld worden doorgevoerd, overeenkomstig leeftijd, stand, levenswijze en graad van godsdienstige ontwikkeling van de gelovigen, en wel vanaf de eerste jaren van het onderwijs op de lagere school.

Vanwege zijn liturgische functie verdient een bijzondere aandacht het zangkoor of de "kapel" of "schola cantorum".

Als gevolg van de richtlijnen van het Concilie betreffende de liturgische vernieuwing is zijn rol nog belangrijker en voornamer geworden. Het heeft immers tot taak, te zorgen voor een behoorlijke uitvoering van de gedeelten, die aan het koor zijn toegewezen, overeenkomstig de verschillende soorten van gezangen, en verder, de actieve deelname van de gelovigen aan de zang te ondersteunen. Bijgevolg:

1. moet er een koor of kapel of schola cantorum bestaan en met ijver worden verzorgd vooral in de kathedralen en andere grotere kerken, op de seminaries en in de studiehuizen van religieuzen;
2. is het gewenst, een dergelijk koor op te richten ook in kleinere kerken, zij het op bescheiden wijze.

De "kapellen" aan kathedralen, in kloosters of andere grotere kerken, die in de loop van de eeuwen beroemd zijn geworden door de muzikale schat van onvergelijkelijke waarde, die ze hebben bewaard en ontwikkeld, zullen blijven bestaan volgens hun eigen traditionele richtlijnen, door de ordinaris van de plaats herzien en goedgekeurd, om bij te dragen tot een meer luisterrijke viering van de liturgische plechtigheden.

De kapelmeesters en de rectoren van de kerken zullen er echter voor zorgen, dat het volk altijd deelneemt aan de zang, minstens voor de meer gemakkelijke gedeelten, die voor het volk bestemd zijn.

Vooral daar, waar zelfs de oprichting van een klein zangkoor niet mogelijk is, zorge men tenminste voor de een of andere goed gevormde zanger; hij moet althans de meer eenvoudige gezangen voorzingen, waaraan het volk deelneemt, en aan de gelovigen bij het zingen leiding en steun geven.

Het verdient aanbeveling, dat er zulk een zanger ook is in kerken, die wel een koor bezitten, voor die vieringen namelijk, waaraan het zangkoor niet kan deelnemen en die toch enige plechtigheid vereisen en dus zang.

Het zangkoor kan, overeenkomstig de rechtmatige gewoonten van de verschillende landen en naargelang van de concrete situatie, bestaan ofwel uit mannen en jongens, ofwel uitsluitend uit mannen, of uitsluitend uit jongens, ofwel uit mannen en vrouwen, en ook, waar de omstandigheden het werkelijk vereisen, uitsluitend uit vrouwen.

De plaatsing van het zangkoor zal, gelet op de bouw van iedere kerk, zo moeten zijn, dat:

1. het eigen karakter ervan duidelijk uitkomt, nl. dat het deel uitmaakt van de bijeenkomst van de gelovigen en een bijzondere taak vervult;
2. de uitvoering van zijn liturgische functie er door wordt vergemakkelijkt vgl: Inter Oecumenici [[[2709|97]]];
3. elk lid van het zangkoor gemakkelijk en volledig kan deelnemen aan de Mis, en wel door een sacramentele deelname.

Bestaat het zangkoor ook uit vrouwen, dan moet het een plaats krijgen buiten het priesterkoor.

Naast een muzikale vorming moeten de leden van het zangkoor ook een aangepaste liturgische en geestelijke vorming ontvangen, zodat zij door de volmaakte uitvoering van hun liturgische functie niet alleen bijdragen tot de luister van de heilige handeling en aan de gelovigen een goed voorbeeld geven, maar er ook zelf geestelijk voordeel uit trekken.

Voor een gemakkelijker doorvoering van deze technische en geestelijke vorming zullen de diocesane, nationale en internationale verenigingen voor gewijde muziek graag hun steun verlenen, vooral die, welke door de Apostolische Stoel zijn goedgekeurd en herhaaldelijk zijn aanbevolen.

De celebrant, de assistenten, de acolieten, de lezer, de leden van het zangkoor en de commentator zullen de hun toegewezen gedeelten uitvoeren op een goed verstaanbare wijze, zodat het antwoord van het volk, waar de ritus dit vereist, er gemakkelijker door wordt en als het ware spontaan wordt gegeven. Het verdient aanbeveling, dat de celebrant en alle dienaars met de gehele gemeenschap van de gelovigen meezingen bij de gedeelten, die door het volk worden gezongen. vgl: Inter Oecumenici [[[2709|48]]]

Bij de viering van de Eucharistie met het volk, vooral op zon- en feestdagen, kieze men zoveel mogelijk de vorm van de gezongen Mis, zelfs meermalen op één dag.

Men handhave het onderscheid tussen de plechtige Mis, de gezongen Mis en de gelezen Mis, zoals dit is vastgelegd in de Instructie van 1958, nummer 3 [1563|3], volgens de liturgische traditie en de geldende liturgische wetten. Toch worden er om pastorale redenen voor de gezongen Mis verschillende graden van deelname voorgesteld, om het, naar gelang van de mogelijkheden van iedere bijeenkomst, gemakkelijker te maken, aan de viering van de Mis meer plechtigheid bij te zetten door de zang. Het gebruik van deze graden zal als volgt worden geregeld: de eerste graad kan ook zelfstandig worden benut; de tweede en de derde graad, geheel of gedeeltelijk, alleen in combinatie met de eerste. Men trachte dus de gelovigen altijd te brengen tot een volledige deelname aan de zang.

De eerste graad omvat:

1. In de riten van de intocht:
   • de groet van de priester en het antwoord van het volk;
   • de oratie.
2. In de woordliturgie:
   • de acclamaties bij het evangelie.
3. In de eucharistische liturgie:
   • het gebed over de offergaven;
   • de prefatie, met haar dialoog en het Sanctus;
   • de doxologie aan het slot van de canon;
   • het Onze Vader met de voorafgaande aansporing en het embolisme;
   • het Pax Domini;
   • het gebed na de communie;
   • de formules van de heenzending.

De tweede graad omvat:

1. het Kyrie, Gloria en Agnus Dei;
2. de geloofsbelijdenis;
3. het smeekgebed van de gelovigen.

De derde graad omvat:

1. de processiegezangen van de intrede en de communie;
2. het gezang na de lezing of het epistel;
3. het Alleluia vóór het evangelie;
4. het gezang bij de offerande;
5. de lezingen uit de heilige Schrift, tenzij men het beter oordeelt deze niet te zingen.

Het gebruik, dat op sommige plaatsen wettig bestaat en dat herhaaldelijk door indulten is bekrachtigd, nl. om de gezangen bij de intocht, de offerande en de communie, die het Graduale geeft, te vervangen door andere, mag, naar het oordeel van het bevoegde territoriale gezag, worden gehandhaafd, mits deze gezangen aangepast zijn aan de delen van de Mis, aan het feest of aan de liturgische tijd. Ook moet het territoriale gezag de tekst van deze liederen goedkeuren.

Het is aan te bevelen, dat de verzamelde gelovigen zo veel mogelijk deelnemen aan de zang van het "Proprium"; zij kunnen dit doen door gemakkelijke refreinen of andere geëigende muzikale vormen.

Onder de gezangen van het "Proprium" neemt een bijzondere plaats in het gezang na de lezingen, in de vorm van het graduale of de responsoriepsalm. Dit gezang maakt krachtens zijn aard deel uit van de woordliturgie; daarom moet het worden uitgevoerd, terwijl allen zijn gezeten en ernaar luisteren, en zelfs zoveel mogelijk er aan deelnemen.

Worden de gezangen van het "Ordinarium van de Mis" meerstemmig gezongen, dan kunnen ze door het zangkoor op de gebruikelijke wijze worden uitgevoerd, d.w.z. "a capella" of met instrumentale begeleiding, op voorwaarde, dat het volk niet geheel wordt uitgesloten van de deelname aan de zang.

In de andere gevallen kunnen de gezangen van het "Ordinarium van de Mis" afwisselend worden gezongen door het zangkoor en het volk of ook door twee groepen van het volk; men kan dan afwisselen vers voor vers, of op een andere geschikte wijze, waarbij men het geheel van de tekst in grotere stukken verdeelt. In deze gevallen houde men echter het volgende voor ogen:

• het verdient de voorkeur, dat het Credo, als zijn de de formule van de geloofsbelijdenis, door allen gezongen wordt, of op een wijze, die een passende deelname van de gelovigen mogelijk maakt;
• het Sanctus, als zijnde de slotacclamatie van de prefatie, zal als regel het beste gezongen worden door de gehele gemeenschap, samen met de priester;
• het Agnus Dei kan zo dikwijls gezongen worden als nodig is gedurende het breken van het Brood, vooral bij de concelebratie;
• het volk neme aan dit gezang deel minstens door het zingen van de slotaanroeping.

Het is voor de hand liggend, dat het Onze Vader wordt gezongen door het volk tezamen met de pries­ter. vgl: Inter Oecumenici [[[2709|48]]] Wordt het gezongen in het Latijn, dan benutte men de reeds bestaande officiële melodieën; wordt het gezongen in de volkstaal, dan moeten de melodieën worden goedgekeurd door het bevoegde territoriale gezag.

Er is niets op tegen, dat men in de gelezen Missen een of ander deel van het "Proprium" of "Ordinarium" zingt. Men kan zelfs nu en dan ook nog andere gezangen uitvoeren bij het begin, bij de offerande en de communie en bij het einde van de Mis. Het is echter niet voldoende, dat dit "eucharistische" gezangen zijn, maar ze moeten zijn aangepast aan de delen van de Mis, aan het feest of aan de liturgische tijd.

De gezongen viering van het goddelijk Officie is de vorm, die het meest overeenstemt met de aard van dit gebed. Ze geeft daaraan een meer plechtig karakter en is een teken van een diepere innerlijke verbondenheid van de biddenden in het lofprijzen van God. Daarom wordt deze vorm, volgens de wens van de Constitutie over de heilige Liturgie vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|99]]], dringend aanbevolen aan hen, die het goddelijk Officie vieren in het koor of gemeenschappelijk. Het verdient aanbeveling, dat zij althans een of ander gedeelte van het goddelijk Officie zingen, vooral de voornaamste Uren, nl. de Lauden en de Vespers, minstens op zon- en feestdagen.

Met handhaving van het bestaande recht voor hen, die tot het koor zijn gehouden, en met eerbiediging van particuliere indulten, kan men bij de gezongen viering van het goddelijk Officie het beginsel volgen van een grotere accentuering van het plechtig karakter; men zingt nl. die gedeelten, die krachtens hun aard meer onmiddellijk bestemd zijn om gezongen te worden, zoals de dialogen, de hymnen, de verzen, de cantica, terwijl men het overige reciteert.

Men zal de gelovigen uitnodigen en hun een passende catechetische begeleiding geven om op zon- en feestdagen enkele gedeelten van het goddelijk Officie gemeenschappelijk te vieren, vooral de Vespers of ook andere Uren, volgens de plaatselijke gewoonten en het gebruik van de verschillende gemeenschappen. In het algemeen zal men de gelovigen, in het bijzonder de meer ontwikkelden, door een goed onderricht ertoe trachten te brengen, zich bij hun gebed te bedienen van de psalmen en deze in christelijke zin te verstaan, zodat zij geleidelijk worden ingewijd in het publieke gebed van de Kerk, om dit beter te leren smaken en gebruiken.

Een dergelijk onderricht moet heel bijzonder gegeven worden aan de leden van de instituten, die de evangelische raden beleven, om daaruit een grotere rijkdom te kunnen putten tot verdieping van hun geestelijk leven. Het is loffelijk, dat zij de voornaamste Uren vieren, zo mogelijk ook met zang, om vollediger deel te nemen aan het publieke gebed van de Kerk.

Volgens de Constitutie over de heilige Liturgie [570] moet, overeenkomstig de eeuwenoude traditie van de Latijnse ritus, voor de geestelijken bij de viering van het goddelijk Officie in koor het Latijn gehandhaafd blijven. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|101]]] vgl: Inter Oecumenici [[[2709|85]]] Omdat echter de genoemde Constitutie over de hei­lige Liturgie [570|101] voorziet in het gebruik van de volks­taal bij het goddelijk Officie zowel door de gelovigen als door de monialen en de andere leden van instituten met evangelische raden, die geen geestelijken zijn, moet men passende zorg besteden aan het maken van melodieën waarvan men zich kan bedienen bij het zingen van het goddelijk Officie in de volkstaal.

Het heilig Concilie heeft als beginsel opgesteld, dat, wanneer bepaalde riten, overeenkomstig elks eigen aard, een gemeenschappelijke viering met zich meebrengen, met een talrijke en actieve deelname van de gelovigen, deze de voorkeur moet hebben boven de individuele en quasi-private viering ervan. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|27]]] Hieruit volgt noodzakelijk, dat men grote betekenis moet toekennen aan de zang, omdat hij het "kerkelijk" aspect van de viering duidelijker tot uitdrukking brengt.

Bepaalde vieringen van de Sacramenten en sacramentaliën, die in het leven van de gehele parochiegemeenschap een bijzondere betekenis hebben, zoals het Vormsel, heilige Wijdingen, het Huwelijk, een kerk- of altaarconsecratie, uitvaartplechtigheden enz., moeten zoveel mogelijk van zang vergezeld gaan, zodat ook de plechtigheid van de ritus bijdraagt tot een grotere pastorale vruchtbaarheid. Men moet er echter goed voor zorgen, dat men niet, onder het voorwendsel van grotere plechtigheid, iets louter profaans of iets, dat zich minder goed laat verenigen met de goddelijke eredienst, in de viering laat binnensluipen, hetgeen vooral geldt voor de viering van het Huwelijk.

Ook moet men door zang de plechtigheid verhogen van die vieringen, waaraan de liturgie in de loop van het liturgisch jaar bijzonder reliëf geeft. Met de vereiste plechtigheid moeten heel bijzonder worden gevierd de riten van de Goede Week; deze immers voeren de gelovigen door de viering van het paasgeheim naar het middelpunt van het liturgisch jaar en naar het hart van de liturgie zelf.

Ook voor de liturgie van de Sacramenten en sacramentalia en voor andere bijzondere plechtigheden van het liturgisch jaar zorge men voor geschikte melodieën, die de mogelijkheid scheppen om aan de viering, ook als deze geschiedt in de volkstaal, grotere luister bij te zetten, volgens de richtlijnen van het bevoegde gezag en de mogelijkheden van de diverse gemeenschappen.

De gewijde muziek is een krachtig middel om de godsvrucht van de gelovigen te voeden ook bij de vieringen van het Woord Gods en bij godvruchtige oefeningen. Bij de vieringen van het woord Gods vgl: Inter Oecumenici [[[2709|37-39]]] neme men als model de woordliturgie in de Mis. vgl: Inter Oecumenici [[[2709|37]]] Bij alle godvruchtige oefeningen kunnen van groot nut zijn vooral de psalmen, de werken van gewijde muziek uit de oude en moderne tijd, populaire godsdienstige liederen en verder orgelspel en de muziek van andere instrumenten, die meer op het karakter van de plechtigheid zijn afgestemd. Bovendien kan men zich bij deze godvruchtige oefeningen en vooral bij de vieringen van het Woord Gods heel goed bedienen ook van enkele muzikale werken, die, al vinden ze geen plaats meer in de liturgie, toch de religieuze geest kunnen wekken en de overweging van de heilige geheimen kunnen bevorderen. 53 [[al:53]]

Volgens de Constitutie over de heilige Liturgie [570] "moet het gebruik van de Latijnse taal, behoudens het particulier recht, in de Latijnse ritussen gehandhaafd blijven". vgl: par. 1 [[[570|36]]] Omdat echter "het gebruik van de volkstaal vaak van groot nut kan zijn voor het volk" vgl: par. 2 [[[570|36]]], "komt het aan het bevoegde territoriaal kerkelijk gezag toe, beslissingen te nemen omtrent het gebruik van de volkstaal en de mate van dit gebruik; deze besluiten moeten echter door de Apostolische Stoel worden goedgekeurd of bekrachtigd". vgl: par. 3 [[[570|36]]]

Met strikte inachtneming van deze richtlijnen zal men daarom die vorm van deelname kiezen, die het best beantwoordt aan de mogelijkheden van iedere bijeenkomst.

De zielenherders zullen ervoor zorgen, dat, behalve in de volkstaal, "de gelovigen de vaste delen van de Mis, die voor hen bestemd zijn, ook in het Latijn samen kunnen bidden of zingen". vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|54]]] vgl: Inter Oecumenici [[[2709|59]]]

Waar het gebruik van de volkstaal in de viering van de Mis is ingevoerd, zullen de plaatselijke ordinarissen nagaan, of het niet goed zou zijn om in bepaalde kerken, speciaal in grote steden, waar meer toeloop is van gelovigen, die niet dezelfde taal spreken, een of meer Missen in het Latijn te handhaven, vooral gezongen Missen.

Wat betreft het gebruik van het Latijn of van de volkstaal bij de liturgische vieringen op de seminaries houde men zich aan de richtlijnen van de Congregatie van de Seminaries en Universiteiten omtrent de liturgische vorming van de seminaristen. De leden van Instituten, die de evangelische raden beleven, moeten zich in dit punt houden aan de richtlijnen van de Apostolische Brief Sacrificium Laudis [1565] van 15 augustus 1966, als ook van de Instructie [1566] van de Ritencongregatie van 23 november 1965 omtrent het gebruik van de taal bij de viering van het goddelijk Officie en van de conventuele of communiteitsmis door de religieuzen.

Wat betreft de liturgische handelingen, die met zang worden gevierd in het Latijn, het volgende:

1. De Gregoriaanse zang, als zijnde de eigen zang van de Romeinse liturgie, moet, waar geen bijzondere factoren het anders vereisen, de voornaamste plaats innemen. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|116]]] Men benutte daarvoor, overeenkomstig de mogelijkheden, de melodieën van de standaard uitgaven.
2. "Ook verdient het aanbeveling, een uitgave te maken van meer eenvoudige melodieën ten behoeve van kleinere kerken." vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|117]]]
3. De andere composities, een- of meerstemmig, ontleend aan oudere of moderne werken, moet men in ere houden, cultiveren en, waar de gelegenheid zich voordoet, zich ervan bedienen. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|116]]]

Rekening houdend met de plaatselijke omstandigheden, het pastorale belang van de gelovigen en het karakter van iedere taal, zullen de zielzorgers ook nagaan, of stukken gewijde muziek, die in vroeger eeuwen zijn gecomponeerd voor Latijnse teksten, zich, behalve voor liturgische handelingen in het Latijn, ook lenen voor liturgische handelingen in de volkstaal. Er is immers niets tegen dat in eenzelfde viering enkele gedeelten in een andere taal worden gezongen.

Om de schat van gewijde muziek te behouden en nieuwe vormen van gewijde zang te bevorderen "moet grote waarde worden gehecht aan het muzikaal onderricht en de muzikale oefening op de seminaries, in novitiaten en studiehuizen van mannelijke en vrouwelijke religieuzen, en aan andere katholieke instituten en scholen", en vooral aan de hogere instituten, die speciaal voor dit doel bestemd zijn. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|115]]] Men zal vooral de studie en het gebruik bevorderen van de Gregoriaanse zang, omdat hij vanwege zijn bijzondere kwaliteiten een zeer belangrijke grondslag is voor de vorming in de gewijde muziek.

De nieuwe composities van gewijde muziek moeten zich nauwkeurig houden aan de boven uiteengezette beginselen en richtlijnen. Daarom "moeten ze de geest ademen van echte gewijde muziek, en niet alleen uit te voeren zijn door grotere koren, maar ook berekend op kleinere koren, en de actieve deelname van heel de gemeenschap verhogen". vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|121]]]

Wat betreft het traditionele repertoire, moet men voorrang geven aan de stukken, die beantwoorden aan de eisen van de vernieuwde liturgie; vervolgens zullen de deskundigen nauwkeurig nagaan, of ook andere stukken aan deze eisen kunnen worden aangepast; wat de overige stukken betreft, die zich niet laten aanpassen aan de aard van de liturgische handeling of aan een goede pastorale viering ervan, deze zal men heel geschikt een plaats kunnen geven in de godvruchtige oefeningen, met name in de viering van het woord Gods. 46 [[al:46]]

Bij het maken van vertalingen in de volkstaal van die gedeelten, die op muziek gezet moeten worden, vooral bij vertalingen van de psalmen, zullen de deskundigen een getrouwe weergave van het Latijn trachten te verenigen met een goede zingbaarheid van de tekst in de volkstaal; daarbij zullen zij rekening houden met de eigen aard en wetten van iedere taal en met het karakter en de eigenschappen van ieder volk. Ook bij het componeren van nieuwe melodieën zullen de musici terdege rekening houden met al deze gegevens alsook met de wetten van de gewijde muziek.

Daarom moet het bevoegde territoriale gezag er voor zorgen, dat in de commissie, die de vertalingen in de volkstaal zal moeten vervaardigen, experts in de genoemde wetenschappen en deskundigen in de Latijnse taal en in de moedertaal zitting hebben; zij moeten reeds vanaf het begin van deze onderneming met elkaar samenwerken.

Het bevoegde territoriale gezag zal moeten uitmaken, of bepaalde traditionele teksten in de volkstaal, die op muziek staan, kunnen worden benut, ook als ze niet volledig overeenkomen met de wettig goedgekeurde vertalingen van de liturgische teksten.

Onder de melodieën, die geschreven moeten worden voor teksten in de volkstaal, zijn van bijzonder belang die, welke bestemd zijn voor de celebrant en zijn assistenten, hetzij dezen alleen moeten zingen of samen met de verzamelde gelovigen of dialogeren met de gelovigen. Bij het componeren ervan zullen de musici nagaan, of de traditionele melodieën van de Latijnse Liturgie, die tot dit doel reeds in gebruik zijn, ook melodieën kunnen suggereren voor teksten in de volkstaal.

Nieuwe melodieën voor de celebrant en de assistenten moeten worden goedgekeurd door het bevoegde territoriale gezag. vgl: Inter Oecumenici [[[2709|42]]]

De betrokken bisschoppenconferenties zullen ervoor zorgen, dat er voor één en dezelfde taal, die in verschillende gebieden wordt gesproken, één enkele vertaling komt in de volkstaal. Het verdient ook aanbeveling, dat er zoveel mogelijk een of meer gemeenschappelijke melodieën worden vervaardigd voor de gedeelten, die bestemd zijn voor celebrant en assistenten, en voor de antwoorden en acclamaties van het volk; zo zal de gemeenschappelijke deelname van allen, die eenzelfde taal spreken, vergemakkelijkt worden.

De musici zullen er bij dit nieuwe werk met zorg naar streven, de traditie voort te zetten, die aan de Kerk een werkelijke schat heeft opgeleverd voor de goddelijke eredienst. Zij zullen de werken uit het verleden, hun genres en eigenschappen bestuderen, maar zij zullen ook grote aandacht wijden aan de nieuwe wetten en de nieuwe eisen van de liturgie, zodat "de nieuwe vormen als het ware organisch voortkomen uit de reeds bestaande vormen" vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|23]]] en de nieuwe werken het muzikale erfgoed van de Kerk met een nieuwe bijdrage verrijken, een bijdrage, die niet onderdoet voor de oude werken.

Voor de nieuwe melodieën op teksten in de volkstaal is ongetwijfeld een periode nodig om ervaring op te doen, willen ze tot voldoende rijpheid en volmaaktheid geraken. Doch ook al doet men iets alleen maar bij wijze van experiment, men vermijde, in de kerken dingen toe te laten, die kwetsend zijn voor de heiligheid van de plaats, voor de waardigheid van de liturgische handeling en voor de godsvrucht van de gelovigen.

De aanpassing van de gewijde muziek in gebieden, die een eigen muzikale traditie bezitten, vooral in de missielanden, vraagt van de kant van de deskundigen een heel bijzondere voorbereiding. vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|119]]] De opzet is immers, te komen tot een geschikt samengaan van de zin voor het heilige met de geest, de traditie en de karakteristieke uitdrukkingsvormen van die volken. Zij, die dit werk ter hand nemen, moeten een voldoende kennis hebben zowel van de liturgie en de muzikale traditie van de Kerk als van de taal, de volkszang en de karakteristieke uitdrukkingsvormen van het volk, waarvoor zij dit werk ondernemen.

De muziekinstrumenten kunnen van groot nut zijn bij de liturgische vieringen, hetzij ter begeleiding van de zang hetzij door solo-spel. "Het pijporgel moet in de Latijnse Kerk hoog in ere worden gehouden als het traditionele muziekinstrument, dat met zijn klanken aan de kerkelijke plechtigheden een heerlijke luister kan bijzetten en de geest zo intens kan verheffen tot God en het hemelse.
Andere muziekinstrumenten mag men naar het oordeel en met toestemming van het bevoegde territoriale gezag bij de goddelijke eredienst toestaan, voor zover ze geschikt zijn voor liturgisch gebruik of daarvoor geschikt kunnen worden gemaakt, voor zover ze passen bij de waardigheid van het kerkgebouwen werkelijk bijdragen tot stichting van de gelovigen." vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|120]]]

Bij het invoeren en het gebruik van de muziekinstrumenten moet men rekening houden met het karakter en de traditie van de verschillende volken. De instrumenten echter, die volgens de algemene opinie en de heersende praktijk zich alleen maar lenen voor profane muziek, moeten volstrekt worden geweerd uit alle liturgische handelingen en uit de godvruchtige oefeningen. vgl: Instructio de musica sacra et sacra liturgia [[[1563|70]]] Alle muziekinstrumenten, die worden toegelaten voor de goddelijke eredienst, moeten zo worden benut, dat ze voldoen aan de eisen van de liturgische handeling en bijdragen tot de luister van de goddelijke eredienst en tot de stichting van de gelovigen.

Het gebruik van muziekinstrumenten, die de zang begeleiden, kan een steun vormen voor de stemmen, de deelname vergemakkelijken en een sterkere eenheid van de gemeenschap tot stand brengen. Het geluid ervan mag echter de stemmen niet overheersen met als gevolg, dat de teksten moeilijk verstaanbaar worden; en de instrumenten moeten zwijgen, wanneer de celebrant of een assistent bij de uitoefening van zijn functie een tekst met luider stem uitspreekt.

In de gezongen of gelezen Missen kan men gebruik maken van het orgel of van een ander wettig toegestaan muziekinstrument om de zang van het koor en van het volk te begeleiden. Solo-spel mag worden uitgevoerd bij het begin, vóór de komst van de priester aan het altaar, bij de offerande, bij de communie en aan het einde van de Mis. Diezelfde regel kan men ook, naar gelang van de omstandigheden, toepassen op de andere liturgische handelingen.

Solo-spel van de genoemde instrumenten is niet toegestaan tijdens de Advent, tijdens de Vasten, gedurende de drie laatste dagen van de Goede Week en bij het Officie en in Missen voor overledenen.

Het is ten zeerste gewenst, dat de organisten en de andere musici niet alleen een grote deskundigheid bezitten in het goed bespelen van hun instrument; zij moeten ook de geest van de liturgie leren kennen en er diep in doordringen, om door de uitoefening van hun functie, ook improviserend, luister te kunnen bijzetten aan de viering overeenkomstig de ware aard van haar onderdelen, en de deelname van de gelovigen te kunnen stimuleren. vgl: Instructio de musica sacra et sacra liturgia [[[1563|24-25]]]

De diocesane commissies voor gewijde muziek bieden een belangrijke steun ter bevordering van deze muziek en van de pastoraal-liturgische actie in het diocees. Daarom moeten ze, voor zover mogelijk, in elk diocees aanwezig zijn en hun arbeid verrichten in nauwe samenwerking met de commissie voor de liturgie. Dikwijls zal het zelfs wenselijk zijn, dat beide commissies worden samengevoegd tot één commissie, waarin deskundigen uit beide vakgebieden zitting hebben; zo zal het gewenste resultaat gemakkelijker worden bereikt. Daar waar het nuttig lijkt, wordt de oprichting van één enkele commissie voor meerdere diocesen zeer aanbevolen; hierdoor zal men één lijn kunnen trekken in een en hetzelfde gebied en zullen de verschillende krachten op meer efficiënte wijze worden gebundeld.

De commissie voor de liturgie, waarvan de oprichting bij de bisschoppenconferenties wordt aanbevolen naar gelang van de behoeften vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|44]]], zal ook zorg dragen voor de gewijde muziek; daarom zullen ook deskundigen op het gebied van de gewijde muziek in deze commissie zitting hebben. Het zal goed zijn, dat deze commissie contact onderhoudt niet alleen met de diocesane commissies, maar ook met andere verenigingen, die zich in dat land met de muziek bezig houden. Dit geldt ook voor het pastoraal liturgisch instituut, waarvan sprake is in artikel 44 van de Constitutie [570|44].

In de audiëntie van 9 februari 1967, verleend aan Arcadius M. kardinaal Larraona, prefect van de Ritencongregatie, heeft Paus Paulus VI deze Instructie goedgekeurd, met zijn gezag bekrachtigd en de publikatie ervan bevolen; tevens heeft hij bepaald, dat ze van kracht zal worden op het Pinksterfeest, 14 mei 1967. Niettegenstaande alles wat hiermee in strijd mocht zijn.

Rome, 5 maart 1967, zondag Laetare, vierde zondag van de Vasten.

JACOBUS kard. LERCARO,
aartsbisschop van Bologna,
voorzitter van de Raad tot uitvoering van de Constitutie over de heilige Liturgie.

ARCADIUS M. kard. LARRAONA,
prefect van de Ritencongregatie.

FERDINANDUS ANTONELLI,
titulair aartsbisschop van Idicra,
secretaris van de Ritencongregatie.