Over erfelijke ziekten en anticonceptie

Het VIIde Internationale Congres voor Hematologie, dat in Rome meer dan duizend specialisten bijeenbrengt uit verschillende landen, heeft u, Heren, de gedachte ingegeven Ons een bezoek te brengen. Dat heeft Ons zeer getroffen en Wij heten u hartelijk welkom. Uw bijeenkomst werd voorafgegaan door het Internationaal Congres voor Bloedtransfusie [1449] dat We ook, tot Ons genoegen, hebben toegesproken.

Een enkele blik op de onderwerpen, die in uw programma staan opgesomd, is voldoende om te tonen hoe uiteenlopend en talrijk de problemen zijn, die tegenwoordig in de haematologie aan de orde zijn. We noemen onder de problemen, die in de voltallige zittingen behandeld worden kwesties betreffende

• de immuno-haematologie,
• de haemorrhagische ziekten,
• de leucaemie,
• de milt en het reticulo-endotheliaal apparaat,
• de bloedarmoede,
• het gebruik van radioactieve isotopen in de haematologie.

Daarbij komen de uiteenzettingen en de discussies, die het voorwerp zijn van de symposia. Zo zal het u mogelijk zijn uw wetenschappelijke kennis te verrijken en die kennis beter toe te passen in het dagelijkse leven op de individuele personen en de gezinnen, waarvoor uiteindelijk deze aanwinsten bestemd zijn. Men mag zeggen, dat de van vorige geslachten geërfde problemen van het bloed, die de mensen van vandaag zich soms niet zonder verwondering en vrees bewust worden, een universeel karakter dragen, hetgeen uw moeiten ruimschoots rechtvaardigt; wat onder andere duidelijk naar voren komt door het feit, dat zoveel landen op uw Congres vertegenwoordigd zijn.

Het werk, dat We al in Onze vorige toespraak [1449] hebben aangehaald over de genetische consultatie Shelden C. Reed, Counseling.. Shelden C. Reed, Counseling in Medical Genetics, geeft de verschillende manieren aan, waarop men gewoonlijk een oplossing zoekt voor het probleem van de gebreken, die kunnen optreden bij het verwerven van nakomelingschap.

Volgens zijn zeggen is, sinds men de techniek van de kunstmatige bevruchting heeft ontdekt, de semi-adoptatie op grote schaal benut om kinderen te hebben, wanneer de man onvruchtbaar is, of wanneer het echtpaar heeft ontdekt, dat het drager is van een ernstige recessieve gen. Als de adoptiefvader twijfels heeft over de wettigheid van het kind, dat zijn vrouw door deze methode heeft voortgebracht, kan men dit heel eenvoudig verhelpen door adoptie. Een in 1954 gepubliceerde wetenschappelijke verhandeling legt er de nadruk op, dat echtparen, die elkaar verdenken van steriliteit, een neiging hebben om uit te maken, wie van beide partijen in het geding is, door vrijwillig echtbreuk te plegen. Om dit soort tragische proefnemingen te voorkomen kan een kliniek voor de vruchtbaarheid veel hulp bieden.

Een ander typisch geval is dat van een vrouw, die een genetisch consult wenst, omdat ze zich draagster weet van een erfelijke ziekte, en die, omdat ze geen anticonceptionele middelen mag gebruiken, van plan is zich aan sterilisatie te onderwerpen.

Het eerst genoemde geval [al:4] ziet als oplossing voor het probleem van de onvruchtbaarheid van de man de kunstmatige inseminatie, welke natuurlijk een donor veronderstelt, die buiten het echtpaar staat. We waren reeds eerder in de gelegenheid om tegen deze praktijk stelling te nemen in de Toespraak, die Wij richtten tot het IVde Internationaal Congres van Katholieke Artsen [1024] op 29 september 1949. Wij hebben daar inseminatie tussen niet-gehuwde personen en zelfs tussen echtgenoten absoluut afgewezen. Wij zijn op deze kwestie teruggekomen in Onze Toespraak tot het Wereldcongres over vruchtbaarheid en onvruchtbaarheid [655] op 19 mei 1956, om opnieuw elke soort kunstmatige inseminatie af te keuren, omdat deze praktijk niet begrepen is onder de rechten van gehuwden en ze strijdig is met de natuurwet en de katholieke zedeleer. Wat de kunstmatige inseminatie betreft tussen celibatairen, hebben Wij al in 1949 verklaard, dat ze het beginsel van het natuurrecht schond, dat elk nieuw leven slechts in een geldig huwelijk mag worden voortgebracht.

De oplossing door vrijwillige echtbreuk veroordeelt zich zelf, welke ook de biologische, eugenetische of juridische motieven zijn, waarmee men ze zou trachten te rechtvaardigen. Geen enkele echtgenoot kan zijn huwelijksrechten ter beschikking stellen van een derde persoon en iedere poging om eraan te verzaken blijft zonder gevolgen: ze zou zich evenmin kunnen beroepen op het juridisch axioma: "volenti non fit injuria". Ook sterilisatie, hetzij van de persoon hetzij van de daad alleen wordt als een oplossing gezien. Om biologische en eugenetische redenen komen deze beide methoden nu steeds meer in de gunst en verbreiden zich geleidelijk dank zij steeds krachtiger en steeds gemakkelijker te hanteren middelen. De reactie van bepaalde groepen theologen op deze stand van zaken is symptomatisch en tamelijk verontrustend. Ze openbaart een afwijking van het zedelijk oordeel, die gelijke tred houdt met een overdreven bereidheid om algemeen aanvaarde posities ten gunste van nieuwe technieken te herzien. Deze houding komt voort uit een prijzenswaardige bedoeling, die, wanneer het erom gaat mensen in moeilijkheden te helpen, weigert al te vlug nieuwe mogelijkheden om tot een oplossing te komen, uit te sluiten.

Maar deze poging tot aanpassing wordt hier ongelukkig aangewend, omdat men bepaalde beginselen verkeerd begrijpt of er een zin of strekking aan geeft, die ze niet kunnen hebben. De Heilige Stoel bevindt zich dan in een situatie, die lijkt op die van de Zalige Innocentius XI, die zich meer dan eens genoodzaakt zag om moraaltheologische stellingen te veroordelen van theologen die bezield werden door een opdringerige ijver en een niet erg scherp ziende doortastendheid vgl: Errores varii de rebus moralibus [[[1436]]] vgl: Caelestis Pastor [[[1451]]]. Wij hebben al meermalen Onze houding ten aanzien van de sterilisatie bepaald. Wij hebben hoofdzakelijk uiteen gezet, dat rechtstreekse sterilisatie niet gewettigd werd door het recht van de mens om over zijn eigen lichaam te beschikken en dus niet mag beschouwd worden als een geldige oplossing om de overdracht van een ziekelijke erfelijkheid te beletten.

"Rechtstreekse sterilisatie", zeiden Wij op 29 oktober 1951, "dat wil zeggen die sterilisatie welke als middel of als doel beoogt om de voortplanting onmogelijk te maken, is een ernstige schending van de zedenwet en is dus ongeoorloofd. Zelfs het openbaar gezag heeft niet het recht om onder voorwendsel van een of andere indicatie deze toe te staan en nog veel minder om haar voor te schrijven of te laten uitvoeren op onschuldigen. Dit beginsel staat al uitgedrukt in de Encycliek Casti Connubii [526] van Pius XI over het huwelijk. Toen men dan ook een tiental jaren geleden sterilisatie op steeds ruimer schaal begon toe te passen zag de Heilige Stoel zich genoodzaakt uitdrukkelijk en in het openbaar te verklaren, dat blijvende of tijdelijke rechtstreekse sterilisatie, zowel van de man als van de vrouw, ongeoorloofd is krachtens de natuurwet, waarin, zoals u weet, de Kerk zelf niet kan dispenseren." Vegliare con sollecitudine [[1882|27]]

Rechtstreekse sterilisatie
Met rechtstreekse sterilisatie bedoelen Wij de handeling aan te duiden van degene, die zich als doel of middel voorstelt de voortplanting onmogelijk te maken; maar Wij passen deze term niet toe op elke handeling, die feitelijk de voortplanting onmogelijk maakt. De mens bedoelt namelijk niet altijd te doen, wat uit zijn daad voortvloeit, zelfs als hij dat voorzien heeft.

Zo zal bijvoorbeeld het wegnemen van zieke eierstokken tot noodzakelijk gevolg hebben, dat de voortplanting onmogelijk gemaakt wordt; maar deze onmogelijkheid behoeft niet als doel of als middel gewild te zijn. Wij hebben dezelfde verklaringen weer in bijzonderheden herhaald in Onze toespraak van 8 oktober 1953 tot het Congres van de urologen [1435]. Dezelfde beginselen zijn op het geval, dat Wij nu bespreken, van toepassing, ze verbieden het als geoorloofd te beschouwen dat de geslachtsklieren of -organen weggenomen worden met het doel om de overdracht van ziekelijke erfelijke eigenschappen te beletten.

Deze beginselen maken het ook mogelijk een bij doktoren en moralisten tegenwoordig sterk omstreden kwestie op te lossen: Is het geoorloofd de ovulatie te verhinderen door het gebruik van pillen die als geneesmiddel dienen voor te heftige reacties van de uterus en het organisme, ofschoon dit geneesmiddel door de ovulatie te verhinderen ook de bevruchting onmogelijk maakt? Staat dit de gehuwde vrouw vrij, die ondanks deze tijdelijke onvruchtbaarheid betrekkingen met haar man wenst? Het antwoord hangt af van de bedoeling van de persoon. Indien de vrouw dit geneesmiddel niet neemt met de bedoeling om de conceptie te verhinderen, maar alleen op advies van de dokter als een noodzakelijk geneesmiddel vanwege een ziekte van de uterus of het organisme, veroorzaakt ze een indirecte, een onrechtstreekse sterilisatie, die volgens het algemeen beginsel van de handelingen met tweevoudig effect geoorloofd blijft.

Maar men veroorzaakt een directe, een rechtstreekse en dus ongeoorloofde sterilisatie, wanneer men de ovulatie tegenhoudt om de uterus en het organisme te behoeden voor de gevolgen van een zwangerschap, die hij niet kan verdragen. Sommige moralisten beweren, dat het geoorloofd is tot dat doel geneesmiddelen te nemen, maar dat is ten onrechte. Eveneens moet men de mening van verscheidene medici en moralisten afwijzen, die het gebruik ervan toestaan, wanneer een medische indicatie een al te spoedige conceptie ongewenst maakt of in andere dergelijke gevallen die het niet mogelijk is hier te vermelden; in deze gevallen heeft het gebruik van de geneesmiddelen tot doel de conceptie te beletten door de ovulatie onmogelijk te maken; er is dus sprake van rechtstreekse sterilisatie.

Om haar te rechtvaardigen, haalt men soms een moraal beginsel aan, dat op zich wel juist is, maar dat slecht geïnterpreteerd wordt: "licet corrigere defectus naturae" zegt men, en aangezien het voor de praktijk voldoende is om van dit beginsel gebruik te maken, dat men een redelijke waarschijnlijkheid heeft, wordt beweerd, dat het hier gaat om het corrigeren van een natuurlijk gebrek. Als dit beginsel een absolute waarde had, dan zou de eugenetiek zonder aarzelen de methode van de geneesmiddelen mogen benutten om de overbrenging van een ongunstige erfelijke belasting te verhinderen. Maar dan staat nog te bezien op welke manier men het natuurlijk gebrek corrigeert en dient men er zich wel voor te hoeden andere moraal beginselen te schenden.

Vervolgens stelt men voor, als een middel om de overbrenging van een ongunstige erfelijke belasting te verhinderen, het gebruik van voorbehoedmiddelen en de methode Ogino-Knaus. - Specialisten in de eugenetiek die, wanneer het er eenvoudig om gaat de hartstocht vrij spel te geven, het gebruik ervan absoluut veroordelen, keuren beide systemen goed, wanneer er ernstige hygiënische indicaties bestaan; zij beschouwen ze als een minder kwaad dan de voortbrenging van erfelijk belaste kinderen. Ook al keuren sommigen dit standpunt goed, het christendom heeft een andere traditie gevolgd en blijft dat doen. Onze Voorganger Pius XI heeft deze plechtig in zijn Encycliek Casti Connubii [526] van 31 december 1930 uiteengezet. Hij bestempelt het gebruik van voorbehoedmiddelen als een schending van de natuurwet; een daad, waaraan de natuur het vermogen heeft gegeven om nieuw leven te wekken, wordt daarvan beroofd door de menselijke wil: "quemlibet matrimonii risum, - schreef Hij, - in quo exercendo, actus, de industria hominum, naturali sua vitae procreandae vi destituatur, Dei et naturae legem infringere, et eos qui tale quid commiserint gravis noxae labe commaculari" Casti Connubii [[526|66]].

Daarentegen doet het benutten van de tijdelijke natuurlijke onvruchtbaarheid in de methode Ogino-Knaus de natuurlijke orde geen geweld aan, zoals de tevoren beschreven praktijk, aangezien de echtelijke omgang beantwoordt aan de wil van de Schepper. Wanneer deze methode wordt gebruikt om, naar verhouding, ernstige motieven (en eugenetische indicaties kunnen een ernstig karakter hebben), is zij moreel gerechtvaardigd. Wij hebben er al over gesproken in Onze Toespraak van 29 oktober 1951 [1882], niet om het biologisch of medisch standpunt uiteen te zetten, maar om een einde te maken aan de gewetensonrust van veel christenen, die er zich in hun huwelijksleven van bedienden. Trouwens, Pius XI had al in zijn Encycliek van 31 december 1930 deze principiële stelling geformuleerd: "Neque contra naturae ordinem agere ii dicendi sunt conjuges, qui jure suo recte et naturali ratione utuntur, etsi ob naturales sive temporis sive quorundam defectuum causas nova inde vita oriri non possit" Casti Connubii [[526|69]].

Het derde middel, dat Wij reeds noemden en waarover Wij Onze mening wilden uitspreken, was dat van de adoptie. Wanneer men de natuurlijke voortbrenging vanwege het gevaar van een besmette erfelijkheid moet afraden aan echtgenoten, die toch een kind zouden willen hebben, suggereert men hen het systeem van adoptie. Men constateert overigens, dat deze raad over het algemeen gevolgd wordt door gelukkige resultaten en aan de ouders geluk, vrede en blijdschap terug schenkt. Van godsdienstig en zedelijk standpunt roept adoptie geen enkele objectie op; het is een instituut, dat in bijna alle beschaafde staten erkend is. Ook al bevatten bepaalde wetten zedelijk onaanvaardbare beschikkingen, dan raakt dat toch niet het instituut als zodanig. Van godsdienstig standpunt uit moet men vragen, dat kinderen van katholieken worden aangenomen door katholieke pleegouders; meestal zullen namelijk de ouders hun eigen godsdienst opleggen aan hun adoptief kind.

Wij hebben in Onze Toespraak van 1951 [1882] gepreciseerd, dat de echtgenoten, die van hun huwelijksrechten gebruik maken, de positieve verplichting hebben, krachtens de natuurwet, die eigen is aan hun staat, om de voortbrenging niet uit te sluiten. De Schepper heeft namelijk gewild, dat het menselijk geslacht zich juist door de natuurlijke uitoefening van de sexuele functie zou voortplanten. Maar op deze positieve wet hebben Wij het beginsel toegepast, dat voor alle andere geldt: ze verplichten niet in de mate, waarin hun naleving aanzienlijke ongemakken meebrengt, welke niet per se met de wet verbonden zijn of inhaerent zijn aan de naleving ervan, maar een andere oorsprong hebben en die de wetgever dus niet bedoelde de mensen op te leggen, toen hij de wet afkondigde.

Grondbeginsel
Na de gewoonlijk voorgestelde oplossingen voor het probleem van de gebrekkige erfelijkheid te hebben besproken, blijft Ons nog over de vragen te beantwoorden die u Ons stelde, ze worden alle ingegeven door het verlangen om de zedelijke verplichting nader te omschrijven, die voortvloeit uit resultaten van de eugenetiek, die men als verworven mag beschouwen. In de verschillende voorgelegde gevallen gaat het om de algemene verplichting om zowel de betrokkene als zijn wederhelft en zijn afstammelinger. aan ieder gevaar of min of meer ernstig nadeel te onttrekken. Deze verplichting wordt afgemeten naar de ernst van het mogelijk nadeel, naar haar grotere of kleinere waarschijnlijkheid, naar de intensiteit en de nabijheid van de uitgeoefende nadelige invloed, naar de zwaarte van de motieven, die men heeft om gevaarlijke handelingen te stellen en er de noodlottige gevolgen van toe te laten. Welnu, deze kwesties zijn merendeels feitelijke vragen, waarop alleen de belanghebbende, de dokter en de geraadpleegde specialisten antwoord kunnen geven. Vanuit moreel standpunt bezien kan men in het algemeen zeggen, dat men niet het recht heeft om geen rekening te houden met de werkelijke gevaren, die men kent.

Volgens dit grondbeginsel kan men bevestigend antwoorden op de eerste vraag, die u stelde:

is over het algemeen, speciaal in Italië en het Middellandse zeegebied, een consult voor het huwelijk en in het bijzonder bloedonderzoek aan te raden?

Dit consult is aan te raden, en zelfs zou men het, indien het gevaar werkelijk ernstig is, in bepaalde provincies of plaatsen kunnen opleggen. In Italië, in heel het Middellandse Zeegebied en in de landen, die groepen emigranten uit deze landen opnemen, moet speciaal met de mediterrane bloedziekte rekening worden gehouden. De moralist moet er zich in bijzondere gevallen van onthouden een apodictisch "ja" of "neen" uit te spreken: alleen de waarneming van alle feitelijke gegevens maakt het mogelijk te bepalen, of men staat voor een zware verplichting.

U vraagt vervolgens,

of het geoorloofd is het huwelijk te ontraden aan twee verloofden, bij wie het bloedonderzoek heeft uitgewezen, dat deze bloedziekte aanwezig is?

Wanneer een persoon de mediterrane bloedziekte heeft, mag men hem afraden te huwen, maar men mag het hem niet verbieden. Het huwelijk is een van de fundamentele rechten van de menselijke persoon, waarop men geen aanslag mag plegen. Als men soms moeite heeft om het edelmoedig standpunt van de Kerk te begrijpen, komt dat, omdat men te gemakkelijk uit het oog verliest, wat Pius XI voorop stelde en uiteenzette in de Encycliek Casti Connubii [526] over het huwelijk: de mensen worden niet eerst en vooral voortgebracht voor deze aarde en voor het tijdelijke leven, maar voor de hemel en de eeuwigheid. vgl: Casti Connubii [[[526|81]]] Dit essentieel beginsel schijnt buiten de zorgen van de eugenetiek te staan. En toch is het juist: het is zelfs het enige, dat werkelijk waarde heeft.

Pius XI bevestigde ook in diezelfde Encycliek [526], dat men niet het recht heeft om iemand te beletten te huwen of van de rechten van zijn wettig gesloten huwelijk gebruik te maken, zelf wanneer alle inspanningen ten spijt, het echtpaar niet in staat is om gezonde kinderen te hebben. In feite zal het dikwijls moeilijk zijn om de beide standpunten, dat van de eugenetiek en dat van de moraal, te laten samenvallen. Maar om de objectiviteit van de discussie te waarborgen, is het nodig, dat ieder het standpunt van de ander kent en vertrouwd is met zijn redenen vgl: Casti Connubii [[[526|80]]].

Men moet zich door dezelfde gedachten laten inspireren bij de beantwoording van de derde vraag:

of het geoorloofd is, wanneer men na het huwelijk de aanwezigheid constateert van de mediterrane bloedziekte bij de beide echtgenoten, hun af te raden kinderen te verwekken?

Men mag hun afraden kinderen te verwekken, maar men mag het hun niet verbieden.

Daartegenover staat het te bezien, welke methode de raadsman (of hij nu medicus, haematoloog of moralist is) hen hiertoe zal suggereren. De gespecialiseerde werken weigeren hier te antwoorden en laten aan de betrokken echtgenoten hun volle verantwoordelijkheid. Maar de Kerk mag zich niet met deze negatieve houding tevreden stellen: zij moet een standpunt innemen. Zoals Wij hebben verklaard, niets verzet zich tegen volkomen onthouding, tegen de methode Ogino-Knaus, noch tegen de adoptie van een kind.

De volgende vraag betreft de geldigheid van het huwelijk, dat gesloten is door echtgenoten, die de mediterrane bloedziekte in zich dragen.

Als de echtgenoten hun toestand niet kennen op het tijdstip van de huwelijkssluiting, kan dit feit dan een reden zijn, waarom hun huwelijk ongeldig is?

Wanneer we abstraheren van het geval, waarin de afwezigheid van iedere ziekelijke erfelijkheid als voorwaarde gesteld wordt Kerkelijk Wetboek (1917) Can... Kerkelijk Wetboek (1917) Can. 1092, zijn noch een simpele onwetendheid, noch een bedriegelijk verbergen van een ziekelijke erfelijkheid. Doch zelfs een positieve dwaling, die het huwelijk belemmerd zou hebben als ze ontdekt was, voldoende om de geldigheid ervan in twijfel te trekken. Het doel van het huwelijkscontract is te eenvoudig en te duidelijk dan dat men onbekendheid ermee zou kunnen aanvoeren. De band, die met een bepaalde persoon is aangegaan, moet als gewild worden beschouwd, vanwege de heiligheid van het huwelijk, de waardigheid van de echtgenoten en de veiligheid van de voortgebrachte kinderen, en het tegendeel moet duidelijk en zeker worden bewezen.

De ernstige dwaling, die de oorzaak is geweest van het contract Kerkelijk Wetboek (1917) Can... Kerkelijk Wetboek (1917) Can. 1084 valt niet te loochenen, maar ze bewijst niet, dat de werkelijke wil om het huwelijk aan te gaan met een bepaalde persoon afwezig was. Wat beslissend is in het contract is niet wat men zou gedaan hebben, als men deze of gene omstandigheid had geweten, maar wat men in werkelijkheid heeft gewild en gedaan, omdat men het feitelijk niet wist.

In de zevende kwestie vraagt u,

of men de Rh-situatie mag beschouwen als een motief, waarom het huwelijk ongeldig is, wanneer ze al van de eerste zwangerschap af de dood van de kinderen veroorzaakt.

U veronderstelt, dat de echtgenoten zich niet hebben willen verbinden om kinderen te krijgen, die het slachtoffer zouden zijn van een vroegtijdige dood ten gevolge van een erfelijke belasting. Maar het simpele feit, dat erfelijke smetten de dood van de kinderen ten gevolge hebben bewijst niet, dat de wil om het huwelijk te sluiten afwezig was. Deze situatie is natuurlijk tragisch, maar de redenering steunt op een overweging, die geen stand houdt. Het doel van het huwelijkscontract is niet het kind, maar het stellen van de natuurlijke huwelijksdaad, of juister, het recht om deze daad te stellen; dit recht blijft geheel onafhankelijk van wat het voortgebrachte kind als erfenis meekrijgt en zelfs van zijn levensvatbaarheid.

U vaagt ook,

of het bij een echtpaar in de Rh-situatie geoorloofd is altijd de voortbrenging af te raden of dat men het eerste incident moet afwachten?

De specialisten in de genetica en de eugenetiek zijn op dit terrein meer competent dan Wij. Het gaat namelijk om een kwestie, die de feiten betreft, en deze hangen af van talrijke factoren, waarover u met competentie kunt oordelen. Van zedelijk standpunt uit is het voldoende de beginselen, die Wij hierboven hebben uiteen gezet, met de nodige distincties toe te passen.

U vraagt tenslotte,

of het geoorloofd is op het technisch vlak propaganda te maken om de gevaren te onderstrepen, die verbonden zijn aan het huwelijk tussen bloedverwanten.

Ongetwijfeld is het nuttig om het publiek op de hoogte te stellen van de ernstige risico's, die dergelijke huwelijken meebrengen. Men dient hier eveneens rekening te houden met de ernst van het gevaar om over de morele plicht te oordelen.

Met vernuft en volharding probeert u alle mogelijke uitwegen te verkennen voor zoveel moeilijke situaties; u beijvert u zonder ophouden om ontzaglijk veel menselijk lijden en ellende te voorkomen en te genezen. Zelfs indien preciseringen of wijzigingen op bepaalde punten wenselijk schijnen, doet dit niets af aan de onbetwiste verdienste van uw werk. Wij moedigen het graag aan. Wij waarderen ten zeerste de actieve en ernstige samenwerking, die aan de verschillende opinies de mogelijkheid biedt om zich vrij uit te spreken, maar die nooit bij een negatieve kritiek blijft staan.

Dit is de enige weg naar een werkelijke vooruitgang, zowel in de verwerving van nieuwe theoretische kennis als in de klinische toepassing ervan.

Moge u uw werk moedig voortzetten met de standvastige zorg om de hoogste geestelijke waarden te behouden, die alleen een waardige bekroning kunnen zijn voor uw moeiten. Als onderpand van Onze welwillendheid en de gunsten van God, verlenen Wij aan u zelf en aan allen, die u dierbaar zijn, Onze Apostolische Zegen.