In de stilte van de contemplatie wordt het Woord van God ontvangen

Beste Broeders en Zusters,

ik heb geen echte preek voorbereid, maar alleen wat aanzetten voor de meditatie Ofschoon het de eerste.. Ofschoon het de eerste vrijdag was van de maand, en het om een vrije gedachtenis ging, koos de paus welbewust voor de gedachtenis van de H. Bruno en voor de meditatie over "stilzwijgen en contemplatie" temidden van een kring van theologen die, zoals hij even verderop zegt, niet geroepen lijken te zijn tot stilzwijgen, maar tot spreken!.

De zending van de heilige Bruno, de heilige van vandaag, blijkt in alle duidelijkheid en wordt, kunnen we zeggen, verwoord in het openingsgebed van deze dag dat, al is het in de Italiaanse tekst wat veranderd, ons eraan herinnert dat zijn zending bestond in stilzwijgen en contemplatie.

Maar stilzwijgen en contemplatie hebben hun doel: zij dienen om in de verstrooiing van het alledaagse leven een blijvende vereniging met God te bewaren. Dat is het doel: dat in onze ziel de vereniging met God steeds aanwezig is en heel ons wezen omvormt. Stilzwijgen en contemplatie - kenmerk van de heilige Bruno - dienen om in de verstrooiing van elke dag deze diepe, aanhoudende vereniging met God te vinden.

Stilzwijgen en contemplatie: maar de mooie roeping van de theoloog bestaat juist in spreken! Daarin bestaat zijn zending: om temidden van de praatzucht van onze tijd en van andere tijden, tijdens de inflatie van de woorden, de woorden te laten klinken die wezenlijk zijn. In de woorden het Woord aanwezig te laten zijn, het Woord dat van God komt, het Woord dat God is.

Maar hoe zouden wij - deel als wij uitmaken van deze wereld met al haar woorden - het Woord aanwezig kunnen laten zijn in de woorden, tenzij door middel van een proces van zuivering van ons denken, dat vooral ook een proces moet zijn van zuivering van onze woorden? Hoe zouden wij de wereld en op de eerste plaats onszelf kunnen openen voor het Woord zonder in het stilzwijgen van God binnen te gaan, uit wie zijn Woord voortkomt? Voor de zuivering van onze woorden en dus voor de zuivering van de woorden van de wereld, hebben we nood aan dat stilzwijgen dat contemplatie wordt, dat ons doet binnengaan in het stilzwijgen van God en zo doet uitkomen bij het punt waar het Woord, het verlossende Woord geboren wordt.

De heilige Thomas van Aquino, samen met een lange traditie, zegt dat in de theologie God niet het object is waarover wij spreken. Dat is onze normale opvatting. In werkelijkheid is God niet het object, God is het subject van de theologie. In de theologie zou degene die spreekt, het sprekende subject, God zelf moeten zijn. En ons spreken en denken zou er alleen toe moeten dienen dat het spreken van God, het Woord van God, gehoord kan worden, ruimte kan vinden in de wereld. En zo worden we opnieuw uitgenodigd deze weg in te slaan van het afzien van onze woorden, deze weg van de zuivering opdat onze woorden enkel nog instrument zijn waardoor God kan spreken en God zo werkelijk niet object maar subject van de theologie kan zijn.

In deze context komt mij een heel mooi woord voor de geest uit de Eerste Brief van de heilige Petrus, uit het eerste hoofdstuk, het 22ste vers. In het Latijn klinkt het zo: "Castificantes animas nostras in oboedientia veritatis" (1 Pt. 1, 22) [b:1 Pt. 1, 22] In vertaling: "Nu gij,.. In vertaling: "Nu gij, door de waarheid gehoorzaam te aanvaarden, uw hart gereinigd hebt ..." (Willibrordvertaling).. De gehoorzaamheid aan de waarheid zou onze ziel "kuis" moeten maken en zo naar het juiste spreken en het juiste handelen moeten leiden. Met andere woorden: spreken om applaus te krijgen, spreken terwijl men zich richt op wat de mensen graag willen horen, spreken in gehoorzaamheid aan de dictatuur van de algemene opinie, wordt beschouwd als een soort prostitutie van het woord en van de ziel. De "kuisheid" waar de apostel Petrus op zinspeelt, bestaat in het zich niet onderwerpen aan zulke standaardmodellen, geen applaus zoeken, maar de gehoorzaamheid aan de waarheid zoeken. En ik denk dat hierin de fundamentele deugd van de theoloog bestaat, deze lastige discipline van de gehoorzaamheid aan de waarheid die ons tot medewerkers van de waarheid maakt, tot mond van de waarheid, want niet wij zijn het die in deze hedendaagse stroom van woorden spreken, maar als wij werkelijk gezuiverd zijn en door de gehoorzaamheid aan de waarheid kuis gemaakt, dan is het de waarheid die in ons spreekt en kunnen wij waarachtig dragers van de waarheid zijn.

Dit doet mij denken aan de heilige Ignatius van Antiochië en aan een mooie uitdrukking van hem: "Wie de woorden van de Heer heeft begrepen, begrijpt zijn stilzwijgen, want de Heer wordt gekend in zijn stilzwijgen". Het analyseren van de woorden van Jezus komt tot op een bepaald punt maar blijft steken in ons eigen denken. Alleen wanneer we aankomen bij dat stilzwijgen van de Heer, bij zijn met de Vader zijn, waaruit de woorden voortkomen, kunnen we ook werkelijk de diepte van deze woorden beginnen te begrijpen. De woorden van Jezus worden geboren in zijn stilzwijgen op de Berg, zoals de Schrift zegt, in zijn met de Vader zijn. Uit die stilte van de gemeenschap met de Vader, uit het verzonken zijn in de Vader, worden de woorden geboren en alleen door dit punt te bereiken en van dit punt uit te gaan, bereiken wie die ware diepte van het Woord en kunnen we de authentieke vertolkers zijn van het Woord. De Heer nodigt ons al sprekend uit met Hem de berg op te gaan en zo in zijn stilzwijgen de ware betekenis van de woorden opnieuw te leren.

Hiermee zijn we aangekomen bij de beide lezingen van vandaag. Job had tot God geroepen, had zelfs met God gestreden over de klaarblijkelijke onrechtvaardigheid waarmee Hij hem behandelde. Nu wordt hij met de grootheid van God geconfronteerd. Hij begrijpt, dat ten overstaan van de ware grootheid van God heel ons spreken één en al armoede is en nog niet eens van verre de grootheid kan benaderen van zijn wezen, en zegt daarom: "Tweemaal heb ik gesproken, en ver-der ga ik niet." Stilzwijgen ten overstaan van de grootheid van God, want onze woorden worden te klein. Dit doet me denken aan de laatste weken van de heilige Thomas Red.: Bedoeld is: de heilige.. Red.: Bedoeld is: de heilige Thomas van Aquino. In die laatste weken heeft hij niet meer geschreven, niet meer gesproken. Zijn vrienden vroegen hem: "Meester, waarom spreekt u niet meer, waarom schrijft u niet?" Waarop hij zei: "Ten overstaan van wat ik nu heb gezien, komen mij al mijn woorden voor als stro." De grote kenner van de heilige Thomas, pater Jean-Pierre Torrel zegt ons dat we deze woorden niet verkeerd moeten verstaan. Het stro is niet niks. Het stro draagt het graan en daarin bestaat de grote waarde van het stro: het draagt het graan. Ook het stro van de woorden blijft waardevol als drager van het graan. Maar dit houdt voor ons ook een, laat ik zeggen relativering in van ons werk, en tegelijkertijd een waardering voor ons werk; en ook een indicatie hoe te werken opdat ons stro werkelijk het graan draagt van het Woord van God.

Het Evangelie eindigt met de woorden: "Wie naar u luistert, luistert naar Mij" (Lc. 10, 16) [b:Lc. 10, 16]. Wat een vermaning, wat een gewetens-onderzoek bevatten die woorden! Is het waar dat wie naar mij luistert, werkelijk naar de Heer luistert? Laten we bidden en werken opdat het steeds meer waar wordt dat wie naar ons luistert, naar Christus luistert.

Amen!