La nobile consuetudine

Beminde zonen, volgens een eerbiedwaardige jaarlijkse gewoonte zijt gij deze morgen, bij het begin van de eigenlijke werkzaamheden van het tribunaal van de heilige Romeinse Rota, tot ons gekomen, nadat gij voor het altaar, waar het goddelijk offer werd gevierd, de gaven van de Heilige Geest hebt afgesmeekt en de voorgeschreven eed hebt afgelegd. Vandaag genieten wij de eer en de troost, om ons voor het eerst na onze verheffing tot de verantwoordelijkheid van het pausschap met u mogen onderhouden, en uw voltallige groep te mogen ontvangen, zo waardig vertegenwoordigd door het college van de prelaten-auditores, de officialen van het tribunaal en alle advocaten.

Naast een gevoel van diepe dankbaarheid jegens God staat onmiddellijk een gevoel van grote voldoening over de door u verrichte arbeid. Met oprechte belangstelling hebben wij het verslag doorgenomen, dat de hooggeachte deken van de prelaten-auditores ons in de afgelopen dagen heeft willen aanbieden. Het heeft bij ons – het kon ook niet anders – een prachtige indruk achtergelaten omtrent de ernst en het gecompliceerde van de voorbije arbeid, van de behandelde zaken, waaronder een derde gratis of door voorzieningen van anderen werd verdedigd, en van de decreten, waarbij dan nog gevoegd moet worden de Rotastudie en de publicatie van de „Beslissingen of uitspraken van de heilige Romeinse Rota”.

Het is een massa juridische arbeid, die aan de oningewijde gemakkelijk ontgaat, maar die daarom niet minder waardering en aanmoediging verdient. En wij zijn blij, deze gevoelens van ganser harte voor u te kunnen uitspreken bij deze plechtige opening van het zittingsjaar. Wij hebben zelfs geconstateerd, dat uw arbeid voortdurend toeneemt, en dit is voor ons de aanleiding tot een zorgvolle vraag en tot de gedachten, die wij u deze morgen willen voorhouden.

In onze waakzaamheid als universele herder van de Kerk, die ook de verschijnselen met betrekking tot het geestelijk leven van de gelovigen moet volgen, vragen wij ons af, of de toename van de huwelijkszaken, die door de Rota in de afgelopen jaren zijn behandeld, geen verband houdt met de verminderde fijngevoeligheid – in bepaalde gevallen althans - van het zedelijkheidsbewustzijn, waardoor de mens en vooral de christen zich in zijn leven altijd moet laten leiden, vooral bij meer gewichtige beslissingen; en of dit verschijnsel naast zovele andere niet een verklaring is voor de soms oppervlakkige, lichtzinnige, om niet te zeggen oneerbiedige instelling ten opzichte van het huwelijk, een onverbreekbare verbintenis, door Jezus Christus verheven tot de waardigheid van sacrament voor het welzijn van de mensheid. Weliswaar is de verbreiding van gevaarlijke opvattingen en verkeerde geesteshoudingen op verschillende manieren in de hand gewerkt door de prikkelende en niet zelden verderfelijke invloed van een bepaald soort literatuur, pers en voorstellingen. Eveneens is het waar, dat men zich tegen deze invloed tegenwoordig minder verzet dan vroeger, ook in het heiligdom van de gezinnen. Toch blijft het een feit, dat sommigen het huwelijk ingaan met grote lichtvaardigheid zonder de vereiste psychologische, geestelijke en godsdienstige voorbereiding, waardoor zij het heilige en het verhevene van het huwelijk verlagen tot een vernederend experiment, een gewaagd avontuur, om niet te spreken van een verschrikkelijke mislukking. Wij nemen de woorden over van Johannes XXIII z.g., die in de audiëntie van 25 oktober 1960 het volgende tot u zei: „Beschouwen wij de ernst van dit gevaar, dat niet zozeer bestaat in bepaalde aanwijsbare feiten als wel in een algemene verslapping van de hechte morele barrières, dan voelen wij ons vanzelf gedrongen, met klem in de liefde van Jezus Christus de vermaning te herhalen, vooral tot de zielzorgers, om met alle middelen ... de gewetens van ouders en jonge mensen voor te lichten omtrent hun plicht.” A.A.S. 52 (1960) 900 (Eccl... A.A.S. 52 (1960) 900 (Eccl. Doc. 0741, blz. 5, n. 14)

Maar als de goddelijke genade zich meedeelt aan de natuur en Christus’ verlossende kracht door de sacramenten een diepe omvorming teweeg brengt in de ziel van de mens, dan ontstaan er nieuwe hechte grondslagen voor het zedelijkheidsbesef. Dan heeft er, gelijk wijzelf eens zeiden

„een hernieuwing plaats, die overgaat in ons gedrag en die een onberispelijk leven mogelijk maakt – niet automatisch -, en ons tevens een plicht oplegt. Deze hernieuwing geeft aan onze wankele en onberekenbare vrije wil de kracht tot verbazingwekkende dingen, tot rechtschapenheid..., tot zedelijke volmaaktheid, tot heiligheid, die de levensstijl zou moeten zijn van allen, een levensstijl, die in de wezenlijke punten voor allen dezelfde is, maar die in de concrete vormen voor de afzonderlijke mens sterk kan variëren overeenkomstig zijn karakter en situatie”.

Wij constateren daarom met voldoening, dat onder de katholieken lofwaardige pastorale initiatieven op gang komen om aan verloofden en jonggehuwden een zedelijke en geestelijke voorbereiding te verschaffen, die aan hun geweten licht en kracht moet geven voor de heiliging van de liefde en voor de hechtheid en het ware geluk van het gezinsleven.

Verder behoort dit licht van de geest, het zedelijk bewustzijn, dat alle terreinen van het leven moet beïnvloeden ook het juridisch instituut, het tribunaal, te bezielen, een tribunaal, dat zich, gelijk het uwe, voornamelijk bezig moet houden met de verdediging hetzij van het huwelijkssacrament hetzij van de vrijheid van de menselijke persoon, en dat dus in beide gevallen tot taak heeft, het geweten veilig te stellen en te stimuleren en het zo nodig ook opnieuw te wekken voor een leven, dat zich zijn plichten en verantwoordelijkheid bewust is.

Uw activiteit staat dus in het teken van het zedelijk bewustzijn. Op de eerste plaats de rechters: voor hen vormt het zedelijk bewustzijn hun hoogste adeldom, hun program; het is een waarborg, dat de letter van het recht altijd de geest van het recht zal vertolken. Zij zijn het, die tezamen met de promotor institiae en de defensor vinculi bij al hun arbeid als doel voor ogen moeten houden: het vaststellen van de waarheid en het herstel van het recht. Zij vooral hebben de ernstige plicht , het zedelijk bewustzijn veilig te stellen, zoals boven gezegd.

De advocaten: voor hen moet het zedelijk bewustzijn de voortdurende en normgevende maatstaf vormen voor hun activiteit, die meer op de voorgrond treedt en daardoor blootgesteld is aan grotere gevaren. Hun zedelijke beroepsplicht is het zoeken van de waarheid, niet het spelen met de waarheid. Omdat de advocaat van de Rota als eerste de partijen moet horen, kan hij vóór alle anderen een gefundeerd advies geven voor het in behandeling nemen van de zaak of haar eerlijk en oprecht afraden. Bij het naar voren brengen van de bewijzen, bij het formuleren van het punt van beschuldiging en bij het weerleggen van de tegenargumenten moet zijn enig streven zijn: het vaststellen van de waarheid der feiten en de overwinning van het recht. Tot geen enkele prijs mag hij zich ooit lenen tot het kunstmatig opzetten van een proces, het verdedigen van een ongefundeerde zaak of het gebruik van oneerlijke en unfaire middelen.

De advocaten: voor hen moet het zedelijk bewustzijn de voortdurende en normgevende maatstaf vormen voor hun activiteit, die meer op de voorgrond treedt en daardoor blootgesteld is aan grotere gevaren. Hun zedelijke beroepsplicht is het zoeken van de waarheid, niet het spelen met de waarheid. Omdat de advocaat van de Rota als eerste de partijen moet horen, kan hij vóór alle anderen een gefundeerd advies geven voor het in behandeling nemen van de zaak of haar eerlijk en oprecht afraden. Bij het naar voren brengen van de bewijzen, bij het formuleren van het punt van beschuldiging en bij het weerleggen van de tegenargumenten moet zijn enig streven zijn: het vaststellen van de waarheid der feiten en de overwinning van het recht. Tot geen enkele prijs mag hij zich ooit lenen tot het kunstmatig opzetten van een proces, het verdedigen van een ongefundeerde zaak of het gebruik van oneerlijke en unfaire middelen.

Beminde zonen, zo is het uitgangspunt van onze toespraak uitgegroeid tot een brede, zij het uiteraard fragmentarische behandeling van de betrekkingen tussen zedelijk bewustzijn en juridische praktijk. De diepere bestudering ervan laten wij over aan uw denken en uw ervaring. Wij staan u bij met ons gebed en roepen over u allen de voortdurende genaden af van de Heilige Geest, die gij vanmorgen, een van hart en een van ziel dringend hebt afgeroepen over uw aanstaande arbeid. Wij zijn er zeker van, dat deze arbeid altijd zal worden gekenmerkt door een trouwe liefde jegens de Kerk en een hartstochtelijk zoeken van het waarachtig welzijn van de zielen.

Moge onze sterkende apostolische zegen een bewijs zijn voor onze diepe waardering en genegenheid voor ieder van u en u vreugde en moed schenken voor de zware taak, die u wacht in de dagelijkse vervulling van uw verheven en delicate opdracht.